Hortiterapia – co to jest i na czym polega? Wskazania, przebieg, efekty hortikuloterapii

Czym jest hortiterapia?

Hortiterapia znana jest również jako hortikuloterapia lub terapia ogrodnicza. Najprościej rzecz ujmując, jest to jeden z programów terapii zajęciowej opierający się na rehabilitacji poprzez kontakt z roślinami i ich pielęgnację. Hortiterapia to terapia, która uzupełnia tradycyjne programy rehabilitacji i psychoterapii i wspiera pacjentów w staraniach do osiągnięcia pełni zdrowia psychicznego i fizycznego człowieka.

Warto uściślić, że terapia ogrodnicza nie jest psychoterapią w ścisłym znaczeniu tego słowa. To metoda terapeutyczna, której właściwym zadaniem jest wspierać tradycyjne leczenie farmakologiczne i psychologiczne. Terapia ogrodnicza jest oficjalnie uznaną aktywnością mogącą wspomóc pacjentów – na jej temat powstało już wiele badań i publikacji naukowych. Jednak hortikuloterapię należy stosować zawsze pod okiem specjalisty, w porozumieniu z lekarzem, psychologiem i fizjoterapeutą, oraz według wskazówek terapeuty zajęciowego.

Hortiterapia – zwiększające się zainteresowanie

Rosnąca popularność terapii ogrodniczej sprzyja rozwojowi ośrodków umożliwiających pracę i przebywanie w ogrodzie. W Europie Zachodniej, USA czy Wielkiej Brytanii, a szczególnie w krajach skandynawskich pracę w ogrodzie i dbanie o rośliny niezwykle często wykorzystuje się do zwiększania aktywności pacjentów. W Polsce hortiterapia nie jest jeszcze szczególnie rozpowszechniona. Powstają jednak coraz to nowsze ośrodki, które umożliwiają rehabilitację w otoczeniu roślin i zbiorników wodnych.

Zainteresowanie hortikuloterapią sprawiło również, że powstał oddzielny kierunek studiów podyplomowych, które kształcą magistrów kierunków związanych z ochroną zdrowia w temacie terapii ogrodniczej. W Polsce studia takie oferuje między innymi Uniwersytet Rolniczy w Krakowie oraz niektóre uniwersytety przyrodnicze. Terapia taka, jak każda aktywność związana ze zdrowiem, wymaga dużej wiedzy z zakresu medycyny, psychologii czy fizjoterapii. Dlatego warto pamiętać o wskazówkach specjalisty, który legitymuje się odpowiednim dyplomem.

Na czym polega hortiterapia?

Ośrodki medyczne formą terapii roślin zajmują się nie od dziś. Jest to bowiem dość uniwersalna metoda rehabilitacji. Ogólnie hortiterapię możemy podzielić na dwa podtypy:

• hortiterapia bierna – wąchanie, oglądanie i dotykanie roślin w specjalnych ogrodach terapeutycznych, mające na celu pobudzić układy zmysłów;
• hortiterapia czynna – sadzenie, pielęgnacja, podlewanie, zbieranie i rozmnażanie roślin oraz pomoc w wykonywaniu innych czynności w ogrodzie.

Prace ogrodnicze wykonywane są w ośrodkach dysponujących zapleczem ogrodniczym i dostępne również dla osób na wózkach inwalidzkich czy mające inne problemy z poruszaniem się. Pielęgnacja roślin to także aktywność fizyczna, która przynosi benefity dla osób wymagających rehabilitacji i fizjoterapii.

Terapia ogrodnicza a zdrowie psychiczne

Hortiterapia często wykorzystywana jest jako metoda wspomagająca leczenie osób zmagających się z brakiem koncentracji uwagi. Niektóre kliniki oferują zajęcia terapeutyczne związane z terapią ogrodniczą i zajmowaniem się roślinami jako pomoc dla dzieci, które cierpią na zespół nadpobudliwości psychoruchowej i walczą właśnie z deficytem uwagi. Wpływ roślin sprzyja leczeniu i łagodzeniu objawów tych zaburzeń – dzieci (a także starsi pacjenci) zmniejszają dzięki nim poziom stresu i odzyskują poczucie sprawczości.

Chociaż zajęcia ogrodnicze włączane są jako metoda wspomagająca przy wielu schorzeniach, szczególnie poleca się je przy depresji i zaburzeniach lękowych . Sadzenie, podlewanie i zajmowanie się prostymi pracami uspokaja, a korzyści wynikające z przebywania w ogrodzie i podziwiania roślin są bardzo istotne dla naszego układu nerwowego. Pacjent wykorzystuje kontakt z ogrodem, aby podziwiać piękno natury. W ten sposób rośliny potrafią poprawić codziennie samopoczucie i nadać funkcjonowaniu odrobinę sensu – a to ważny krok na drodze do zdrowia psychicznego.