Psychoza – co to jest, objawy, rodzaje, jak leczyć

Psychoza – czym jest?

Za psychozę uważamy sytuację, w której jednostka znajduje się w stanie zmienionego chorobowo, nieadekwatnego postrzegania, przeżywania, odbioru i oceny rzeczywistości. Człowiek, który zmaga się z psychozą, nie ma możliwości krytycznej oraz realistycznej oceny siebie, innych osób oraz rzeczywistości.

Najczęściej psychoza towarzyszy schizofrenii, która jest chorobą przewlekłą. Z zaburzeniami psychotycznymi nierzadko walczą również osoby, które cierpią na inne zaburzenia psychiczne.

Przyczyny psychozy – endogenne

Aby zrozumieć genezę występowania psychozy, należy przyjrzeć się najpierw jej odmianom. Rodzaje psychozy możemy podzielić na dwie główne kategorie: psychozy egzogenne i psychozy endogenne. Czym różnią się te grupy psychoz?

Psychozy endogenne to psychozy, które mają wewnętrzne przyczyny. Należą do nich: schizofrenia (będąca chorobą przewlekłą i stanowiącą cały zespół zaburzeń psychicznych), zaburzenia schizoafektywne, których efektem jest na przykład psychoza schizoafektywna czy niektóre rodzaje choroby dwubiegunowej (stąd nieużywana już nazwa psychoza maniakalno-depresyjna).

W psychozie schizoafektywnej pojawiają się zarówno zaburzenia nastroju, jak i psychotyczne. Objawy psychotyczne pojawiają się na przykład pomiędzy epizodami depresji lub towarzyszą im epizody maniakalne.

Przyczyny psychozy – egzogenne

Psychozy egzogenne to z kolei te psychozy, których geneza leży w czynniku zewnętrznym. Są to na przykład psychoza alkoholowa lub wywołana przez nadużywanie leków, zażywanie dopalaczy czy innych substancji psychoaktywnych. Powodem mogą być również choroby somatyczne, na przykład demencja.

W przypadku zaburzeń psychotycznych o źródle egzogennym możemy wyróżnić również syndrom o nazwie psychoza reaktywna. Bardzo częstym zjawiskiem jest wspomniana wyżej psychoza alkoholowa – zaburzenia psychotyczne pojawiają się zazwyczaj kilka dni po odstawieniu alkoholu nadużywanego wcześniej w dużych ilościach.

Warto dodać, że silnym komponentem wystąpienia psychozy są uwarunkowania genetyczne oraz niekorzystne warunki środowiskowe występujące we wczesnym etapie życia. Nie oznacza to jednak, że każdy należący do grupy ryzyka musi obawiać się nieuchronnej walki z zaburzeniami psychicznymi – dziedziczy się bowiem skłonności do zaburzeń psychicznych, nie zaś same choroby. Należy jednak wyjątkowo uważać, na przykład w przypadku zażywania wspomnianych substancji psychoaktywnych, aby nie doszło do wystąpienia zaburzeń psychotycznych.

Psychoza – objawy

Objawy psychozy potrafią być bardzo charakterystyczne, ale trzeba też pamiętać, że potrafi się ona również rozwijać powoli i łagodnie.

Do bardziej ogólnych początkowych objawów psychotycznych należą: zaburzenia snu, brak apetytu, energii i motywacji do działania. Kolejne objawy na bardziej zaawansowanym etapie choroby to zazwyczaj:

• halucynacje,
• omamy wzrokowe,
• omamy słuchowe,
• omamy czuciowe,
• omamy węchowe,
• omamy dotykowe,
• fałszywe przekonania,
• urojenia prześladowcze.

Te ostatnie często występują w podtypie znanym jako psychoza paranoidalna. To stan chorobowy cechujący się nieuzasadnioną podejrzliwością, doprowadzającą do przekonań o towarzyszącym jednostce lub innym osobom nierealnym zagrożeniu.

Do objawów psychozy należą również stany zaburzeń świadomości i problemy z logicznym myśleniem oraz zaburzenia myślenia polegające na przekonaniach opartych na absurdalnych wnioskach (na przykład o podsłuchiwaniu przez tajne służby, światowej misji do wypełnienia, etc.).

Warto również pamiętać o tym, że istnieje psychoza depresyjna, w której pojawiają się wahania nastroju i epizody depresyjne. Często objawy wytwórcze (urojenia czy halucynacje) połączone są tutaj z zaburzeniami nastroju, takimi jak epizody pobudzenia czy apatii, charakterystycznymi dla chorób psychicznych z kręgu zaburzeń afektywnych. Pacjent musi więc zmagać się z zaburzeniami nastroju i objawami psychotycznymi, a objawy pojawiają się niemal jednocześnie.

Psychoza poporodowa

Charakterystycznym typem psychozy jest psychoza poporodowa. Występuje ona dużo rzadziej niż depresja poporodowa czy syndrom baby blues , jednak jest wyjątkowo niebezpieczna. Zazwyczaj pojawia się kilka dni lub kilka tygodni po urodzeniu dziecka, a objawy psychozy często związane są z brakiem odpowiedniej ilości snu i wahaniami hormonów.

Objawy choroby wskazujące na psychozę poporodową powinny zostać natychmiast skonsultowane z lekarzem, gdyż zazwyczaj wymagają leczenia farmakologicznego. Leczenie farmakologiczne psychoz poporodowych może być niezbędne ze względu na bezpieczeństwo matki i dziecka.

Psychoza reaktywna

Innym charakterystycznym rodzajem są psychozy reaktywne. Są to psychozy, które występują w efekcie przeżycia traumatycznego wydarzenia. Wywołać psychozę może śmierć kogoś bliskiego, wyrzucenie z pracy, bycie ofiarą przestępstwa lub inne tragedie, które wydarzyły się w życiu pacjenta. Epizod psychozy reaktywnej różni się od schizofrenii tym, że często mija bez interwencji farmakologicznej. Jednak nie oznacza to, że leczenie psychozy nie jest w tym przypadku potrzebne, gdyż w stanie psychozy pacjent nierzadko jest w stanie zrobić sobie krzywdę. Stąd każda psychoza (jak i inne choroby psychiczne) wymaga niezwłocznego skontaktowania się z lekarzem.

Leczenie psychozy

Psychoza zazwyczaj wymaga leczenia farmakologicznego. Wyjątkowo ważne jest prawidłowe rozpoznanie objawów przez lekarza psychiatrę. Najczęściej stosowane są leki przeciwpsychotyczne, które eliminują objawy wytwórcze.

Prawidłowemu leczeniu sprzyja także odpowiednia psychoterapia, której znaczenie w leczeniu zaburzeń psychotycznych systematycznie wzrasta. Warto pamiętać, że zagubionym chorym często towarzyszy też poczucie odrzucenia i niezrozumienia. Konsekwentne uczęszczanie na dobrze dobraną terapię efektywnie wpływa na leczenie. Treningi poznawczo-behawioralne to przykładowa metoda, która ułatwia pacjentowi kontrolowanie stanu umysłu.

Wskazane jest, aby leczyć psychozę jak najszybciej po rozpoznaniu jej objawów. Prawidłowe wdrożenie technik farmako- i psychoterapeutycznych pomaga wyjść z choroby i przywrócić pacjentowi komfort życia.