Dopalacze – co to jest? Rodzaje, sposób działania, objawy uzależnienia

Czym są dopalacze?

Dopalacz to potoczna nazwa psychoaktywnej substancji, która nie została wpisana na listę środków kontrolowanych przez ustawę o przeciwdziałaniu narkomanii. W skład dopalaczy zazwyczaj wchodzi kilka substancji chemicznych na raz co potęguje ich działanie, a co więcej, by umknąć przepisom, często ulega on zmianom. Z tego względu reakcja organizmu na ich działanie może być trudna do przewidzenia. Najczęściej są to substancje z grupy katynonów, syntetycznych opioidów, kannabinoidów czy mefedronu.

Ze względu na fakt, iż dopalacze są łatwo dostępne (bez problemu znaleźć można w sieci np. sklep z dopalaczami), sięgają po nie osoby głównie młode, które chcą w ten sposób uzyskać efekty podobne jak przy zażywaniu narkotyków, czyli zmianę sposobu postrzegania i zachowania, zwiększenie poziomu energii i pewności siebie, poprawę humoru czy halucynacje. Większość dopalaczy zawiera w swoim składzie wyciągi roślinne lub syntetyczne mieszanki, których działanie przypomina efekt wywoływany przez kokainę, amfetaminę czy marihuanę. Choć nie znajdują się one na liście substancji zakazanych, ich przyjmowanie może mieć więc równie opłakane skutki jak zażywanie narkotyków.

Czytaj również: Gwałt – czym jest, jak żyć po gwałcie?

Rodzaje dopalaczy

Na rynku znajdziemy wiele różnych dopalaczy. Co chwilę na miejsce starych pojawiają się nowe, trudno więc o jeden stały podział. Można je jednak podzielić ze względu na ich pochodzenie:

• Środki pochodzenia syntetycznego, tzw. „party pills” – mieszanki różnych substancji psychoaktywnych takich jak opioidy, stymulanty, empatogeny, halucynogeny itp. Jak wyglądają dopalacze z tej grupy? Zazwyczaj oferowane są w formie kolorowych tabletek lub proszków do bezpośredniego spożycia.
• Środki syntetyczne zawierające jedną konkretną substancję psychoaktywną z poza listy zakazanych, występujące w formie pigułek lub kolorowych znaczków do lizania.
• Środki pochodzenia przede wszystkim roślinnego, tzw. „spicy” – można w nich znaleźć takie składniki jak wyciąg z kratomu, szałwii wieszczej, muchomora plamistego, powoju hawajskiego czy syntetyczne kannabioidy. Pozwalają uzyskać podobne efekty jak marihuana lub opium. Jak wyglądają dopalacze z grupy „spicy”? Sprzedawane są przede wszystkim w formie suszu do palenia, w formie skrętów, fajek lub kadzidełek.

Jeżeli chodzi o dodawane do dopalaczy substancje psychoaktywne, możemy je podzielić na cztery główne grupy:

• Syntetyczne kannabinomimetyki (w działaniu podobne do marihuany);
• Naturalne związki psychodysleptyczne;
• Syntetyczne opioidy (imitujące działanie heroiny i morfiny);
• Związki psychostymulujące takie jak benzylopiperazyna (BZN), o działaniu podobnym do amfetaminy lub mefedronu.

Czytaj również: Heroina – objawy zażywania, uzależnienie od heroiny, leczenie

Wpływ dopalaczy na organizm człowieka

Każdy środek typu dopalacz wykazuje negatywny wpływ na nasze zdrowie fizyczne i psychiczne, prowadząc do tymczasowych lub stałych zmian w funkcjonowaniu mózgu. Większość z nich zniekształca otaczającą nas rzeczywistość, powoduje irracjonalny lęk lub złość, a nawet brak kontaktu z rzeczywistością i wypowiedzi bez większego sensu dla odbiorcy.

Efekt działania dopalaczy zależy w dużej mierze od tego, jakie substancje wchodzą w ich skład, a także od indywidualnych cech każdego z nas. Najmniej zróżnicowaną, a mimo to jedną z najsilniej działających grup stanowią syntetyczne opioidy, w przypadku których ilości między dawką teoretycznie bezpieczną a toksyczną są minimalne. Środki te oddziałują przede wszystkim na układ oddechowy i ośrodkowy układ nerwowy. Objawy dopalaczy z tej grupy to między innymi zwężenie źrenic, spłycenie oddechu i zaburzenia rytmu serca.

Związki psychostymulujące z kolei zmniejszają zmęczenie, zwiększają wydajność pracy, poprawiają nastrój i ułatwiają osobom nieśmiałym komunikację interpersonalną. Choć wydawać by się mogło, że ich stosowanie daje pozytywne efekty, z drugiej strony często powodują one bezsenność i utratę apetytu.

Popularne w Polsce jak i innych krajach europejskich dopalacze typu „spice” mogą zawierać aż 14 różnorodnych środków chemicznych, które powodują pobudzenie psychoruchowe, agresję, nasilają objawy psychotyczne, a z drugiej strony wyciszają głód i pragnienie. Ich długotrwałe przyjmowanie może także uaktywniać ukryte choroby psychiczne.

Z kolei związki psychodysleptyczne działają podobnie jak halucynogeny, zniekształcając zmysły i wywołując omamy wzrokowe i słuchowe. Wśród najczęściej zgłaszanych są poczucie ożywienia przedmiotów, słyszenie głosów, falowanie obrazu, zwolnienie czasu. Emocje towarzyszące tym zjawiskom mogą płynnie przechodzić z euforii w paniczny strach.

Często dopalacze stanowią mieszankę poszczególnych składników z różnych grup, co sprawia że konkretne efekty mogą się nasilać i prowadzić do uszczerbków na zdrowiu.

Czytaj również: Szałwia – na co pomaga? Właściwości lecznicze i zastosowanie szałwii lekarskiej

Zatrucie dopalaczami – czym się objawia?

Ze względu na fakt, iż skład dopalaczy nieustannie ulega zmianom i na rynku wciąż pojawiają się nowe mieszanki, ciężko określić dokładnie jakie długotrwałe skutki niesie za sobą zatrucie dopalaczami. Co więcej, nawet skutki natychmiastowe często są trudne do zidentyfikowania i powiązania z dopalaczami, zwłaszcza w sytuacji gdy lekarze nie posiadają wiedzy z jaką substancją dokładnie mają do czynienia.

W zależności od wrażliwości organizmu, zatrucie dopalaczami może objawiać się:

• Nudnościami;
• Wymiotami;
• Bólami głowy;
• Zaburzeniami ciśnienia;
• Kłuciem w klatce piersiowej;
• Wzrostem temperatury ciała;
• Nadmierną potliwością;
• Plamami na skórze;
• Zawrotami głowy;
• Stanami lękowymi;
• Drgawkami;
• Trudnościami z oddychaniem;
• Atakami szału;
• Biegunką;
• Drętwieniem kończyn;
• Zawałem;
• Śpiączką.

Każdy dopalacz tak naprawdę jest szkodliwy dla organizmu. Dużo jednak zależy od przyjętej dawki, wagi i kondycji fizycznej osoby, która go zażyła oraz tego jakie konkretnie substancje zawierał, a także czy był zażyty solo czy w towarzystwie innych leków lub alkoholu. Ze względu na to, iż efekty działania dopalaczy mogą szybko postępować, w sytuacji gdy pojawią się po ich zażyciu niepokojące objawy należy jak najszybciej wezwać pomoc lekarską i zachować opakowanie, które pomoże zidentyfikować przyjęte substancje psychoaktywne. W przeciwnym razie konieczny jest test na dopalacze, który jednak nie zawsze da odpowiedź na temat pełnego składu zażytego produktu.

Czytaj również: Test na narkotyki – kiedy wykonać i jak odczytać wynik testu narkotykowego?

Uzależnienie od dopalaczy – objawy i leczenie

Bez względu na to, czy pojawi się zatrucie dopalaczami czy nie, ich przyjmowanie nie pozostaje obojętne dla organizmu ludzkiego. Niektóre ze skutków ubocznych mogą mieć działanie utajone i objawiać się w późniejszym okresie, m.in. poprzez uszkodzenie tkanek kluczowych narządów i osłabienie działania układu nerwowego. Z czasem więc mogą pojawić się więc niewydolność nerek lub wątroby, trudności z koncentracją, problemy ze snem czy stany lękowe.

Wbrew pozorom jednak uzależnienie od dopalaczy częściej związane jest ze stanem emocjonalnym, który pozwalają uzyskać. Zwiększona pewność siebie, euforia, łatwość w nawiązywaniu kontaktów to często coś, bez czego wiele młodych osób nie wyobraża sobie zabawy, a zwiększona wydajność pracy i brak uczucia zmęczenia pozwalają przetrwać np. sesję na studiach.

Sprawdź również: Amfetamina – jak działa ten narkotyk i czy można się od niego uzależnić?

Jakie objawy daje uzależnienie od dopalaczy? To przede wszystkim:

• odcięcie emocjonalne od najbliższych;
• intensywne myślenie o dopalaczach i wewnętrzna potrzeba zażycia konkretnej dawki;
• zaniedbanie wielu kluczowych sfer życia;
• zaniedbanie fizyczne i psychiczne;
• problemy ze zdrowiem;
• symptomy zespołu odstawiennego, takie jak skoki ciśnienia, drgawki, kołatanie serca, zwiększona potliwość, stany lękowo-depresyjne.

Jeżeli chodzi o leczenie, uzależnienie od dopalaczy w tej kwestii nie różni się wiele od uzależnienia od narkotyków. Pierwszym etapem zazwyczaj jest odtruwanie organizmu, czyli tzw. detoksykacja, a w razie konieczności leczenie farmakologiczne. Niezwykle istotną rolę odgrywa tu indywidualne podejście do terapii. Należy wziąć pod uwagę nie tylko rodzaj przyjmowanej substancji, ale również stopień uzależnienia i czas jej przyjmowania. By skutecznie zwalczyć uzależnienie niezbędna jest także psychoterapia, albo w formie indywidualnej terapii poznawczo-behawioralnej, albo w ramach terapii grupowej.

Czy dopalacze są legalne?

Dopalacz to produkt, który powstaje z syntetycznych lub naturalnych składników psychoaktywnych. Najczęściej żaden z nich nie wchodzi w skład listy stworzonej na potrzeby ustawy przeciwdziałającej narkomanii, więc choć dla ludzkiego organizmu są one niebezpieczne a czasem nawet śmiertelne, w świetle prawa są one legalne.

Choć w związku ze zwiększeniem ich popularności kilkanaście lat temu, każdy stacjonarny sklep z dopalaczami jest oficjalnie zakazany i za jego prowadzenie grozi wysoka kara grzywny, bez problemu można je dostać w sklepach internetowych. Często są sprzedawane jako tzw. „produkty kolekcjonerskie” nie przeznaczone do spożycia, co sprawia że praktycznie każdy może je kupić. Co więcej, w niektórych miejscach wciąż można spotkać nawet automaty z dopalaczami.

Czytaj również: Morfina – działanie, uzależnienie, przedawkowanie