Bioflawonoidy – działanie, rodzaje – gdzie występują i jakie preparaty wybrać?

Bioflawonoidy – co to jest, jak działają?

Bioflawonoidy często określane są jako ,,witamina P” – nazwa, której używano w latach 30., kiedy to po raz pierwszy węgierski naukowiec A. Szent-Györgyi zainteresował się tymi związkami, gdy były one uważane za pojedynczą witaminę.

Ten sam badacz, trzy lata wcześniej, odkrył witaminę C, która zwykle występuje jednocześnie z flawonoidami. Dopiero w późniejszych latach udało się nieco dokładniej zbadać skład otrzymanego związku i stwierdzono, że tak naprawdę domniemana witamina P jest całą gamą bioflawonoidów. W skład grupy wchodzi kilka tysięcy związków, niektóre źródła podają, że rozpoznano nawet około 10 tysięcy, a liczba ta stale się zmienia.

Flawonoidy nadają owocom i warzywom kolor oraz pełnią funkcje ochronne przed grzybami, owadami i promieniami słonecznymi. Jednak w ludzkim organizmie potrafią zdziałać o wiele więcej, ponieważ wykazują silne działanie:

• przeciwutleniające,
• przeciwzapalne,
• uszczelniające naczynia krwionośne,
• przeciwobrzękowe,
• antyagregacyjne,
• zapobiegawcze – chronią np. przed powikłaniami cukrzycy,
• osłaniające wątrobę,
• diuretyczne (moczopędne),
• hipotoniczne (obniżające ciśnienie),
• spazmolityczne (rozkurczowe),
• uspokajające i nasenne,
• anksjolityczne (przeciwlękowe),
• przeciwalergiczne, przeciwgorączkowe i przeciwobrzękowe – poprzez hamowanie syntezy histaminy,
• przeciwgrzybicze i antybakteryjne,
• obniżające poziom cholesterolu,
• przeciwmutagenne, przeciwnowotworowe,
• uzupełniające niedobory estrogenów – pełnią funkcje fitoestrogenów.

Właściwości bioflawonoidów znajdują szerokie zastosowanie w medycynie. Suplementy diety i preparaty zawierające flawonoidy cieszą się popularnością ze względu na naturalne pochodzenie w połączeniu z korzystnym wpływem na organizm.

Szczególnie istotne jest działanie przeciwutleniające (antyoksydacyjne) bioflawonoidów. Wolne rodniki są wytwarzane w organizmie w wyniku naturalnych procesów, jednak ich nadmiar jest szkodliwy. Przyczynia się to do powstawania wielu nieprawidłowości, takich jak otyłość, stres, miażdżyca, przedwczesne starzenie, a nawet choroby nowotworowe.

Flawonoidy mają zdolność wychwytywania i neutralizowania wolnych rodników, hamowania enzymów uczestniczących w ich powstawaniu oraz chelatowania jonów przejściowych metali ciężkich (np. miedzi, żelaza). Ponadto zwiększają one dostępność innych wartościowych substancji (np. witaminy C i E) przez hamowanie ich utleniania. To wszystko sprawia, że flawonoidy uznawane są za bardzo silne, naturalne antyoksydanty.

Właściwości przeciwutleniające flawonoidów są główną przyczyną przypisywania tej grupie związków działania przeciwnowotworowego. Ponadto flawonoidy wpływają na procesy przyczyniające się do powstawania nieprawidłowych komórek, co hamuje ich rozrost. Niektóre związki wykazują zdolność zmniejszania ryzyka wystąpienia konkretnych nowotworów, przede wszystkim hormonozależnych, takich jak rak tarczycy, rak piersi i rak prostaty, a także nowotwór żołądka i jelit, białaczka, rak płuc.

Chociaż działanie przeciwnowotworowe flawonoidów nie jest do końca wyjaśnione, oficjalnie uważa się, że dieta bogata we flawonoidy znacznie przyczynia się do zapobiegania chorobom nowotworowym.

Bioflawonoidy – rodzaje

Flawonoidy dzieli się na kilka grup, które są klasyfikowane ze względu na budowę chemiczną. Generalnie przyjmuje się, że istnieją większe grupy, które z kolei zawierają kolejne rodzaje związków flawonoidowych (podgrupy). Przykładowe główne grupy flawonoidów opisano poniżej.

• Antocyjanidyny lub antocyjany (np. malwidyna, pelargonidyna, cyjanidyna, delfinidyna) – w roślinach odpowiadają za barwę, która różni się w zależności od pH soków i może być czerwona, fioletowa lub niebieska. Wykorzystuje się je m.in. do barwienia produktów spożywczych i leków (oznaczane są jako E163). Stosowane są w farmacji oraz kosmetyce, niektóre z nich wykazują zdolność zmniejszania ryzyka cukrzycy (cyjanidyna).
• Flawony (np. luteolina, apigenina, diosmina, tangeritina) – obecne są w liściach, kwiatach i owocach w postaci glikozydów. Niektóre z nich wykazują działanie rozkurczające na mięśnie gładkie. Pozyskiwana półsyntetycznie diosmina stosowana jest w preparatach na choroby związane z żyłami.
• Izoflawony (np. daidzeina, genisteina) – występują one w roślinach strączkowych oraz w soi. Pełnią funkcję fitoestrogenów – preparaty z ich zawartością wpływają korzystnie na kobiety w okresie menopauzy.
• Flawanole (np. kwercetyna, rutyna, kemferol, mirycetyna) – do tej podgrupy zaliczane są popularne katechiny. Najczęściej wykorzystywanym flawanolem jest kwercetyna – suplementy diety z jej zawartością stosowane są przy zaburzeniach wchłaniania, w cukrzycy, problemach ze wzrokiem, włosami, skórą i paznokciami. Stosuje się także preparaty m.in. z kwercetyną, które działają przeciwalergicznie.
• Flawanony (np. naryngenina, hesperydyna, rutyna) – wykazują one właściwości estrogenne, przeciwzapalne oraz obniżają poziom cholesterolu.

Bioflawonoidy – kiedy warto je stosować?

Flawonoidy mają silne działanie antyoksydacyjne, pośrednio chronią więc przed wszystkimi chorobami, które wynikają m.in. z nadmiaru wolnych rodników, należą do nich:

• stres, niepokój, depresja, nerwica,
• demencja starcza, choroba Alzheimera, choroba Parkinsona,
• choroby oczu, np. zaćma,
• problemy ze skórą – łuszczyca, egzema, wysypka, starzenie się skóry,
• przewlekła obturacyjna choroba płuc, astma,
• nadciśnienie, miażdżyca, choroba wieńcowa, zawał serca, zaburzenia rytmu serca,
• cukrzyca,
• przewlekły stan zapalny trzustki,
• nieżyt żołądka, wrzody żołądka i dwunastnicy,
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
• niewydolność nerek,
• choroba zwyrodnieniowa stawów,
• nowotwory.

Poza właściwościami związanymi z niwelowaniem wolnych rodników, flawonoidy mogą być stosowane z powodzeniem w przypadku poniżej wymienionych stanów chorobowych i dolegliwości.

• Alergia – niektóre flawonoidy wykazują działanie hamujące wytwarzanie histaminy. Zmniejsza to objawy alergii zarówno sezonowych, jak i pokarmowych, takie jak kaszel, katar, łzawienie i zaczerwienienie oczu, niestrawność, wysypka skórna (pokrzywka).
• Przeziębienia – połączenie działania przeciwhistaminowego z przeciwzapalnym i przeciwwirusowym korzystnie wpływa na organizm w okresie przeziębienia. Ponadto flawonoidy zwiększają odporność organizmu. Przykładem są rośliny stosowane na przeziębienie, zawierające duże ilości flawonoidów: czosnek i cebula.
• Choroby żył (żylaki kończyn dolnych, hemoroidy) – flawonoidy (m.in. rutyna i hesperydyna), poza działaniem uszczelniającym, mogą zmniejszać ból i obrzęk towarzyszący żylakom. Usprawniają mikrokrążenie, wzmacniają naczynia krwionośne i wspomagają procesy leczenia chorób związanych z żyłami.
• Schorzenia układu sercowo-naczyniowego (np. profilaktyka miażdżycy i zawału serca) – flawonoidy, a przede wszystkim ich działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne usprawniają pracę układu krążenia. Ponadto mogą zmniejszać poziom cholesterolu, który jest główną przyczyną powstawania miażdżycy.
• Nadciśnienie – bioflawonoidy mogą być stosowane profilaktycznie przeciw wysokiemu ciśnieniu krwi.

Właściwości bioflawonoidów sprawdzą się także w przypadku chorób układu moczowego ( przy schorzeniach nerek i pęcherza) , ponieważ działają oczyszczająco oraz moczopędnie.

Bioflawonoidy – gdzie występują?

Jeżeli chodzi o flawonoidy, właściwości lecznicze są w tym przypadku potwierdzone, dlatego też zaleca się profilaktyczne spożywanie dużej ilości owoców i warzyw z ich zawartością. Poza tym istnieją zioła, które korzystnie wpływają na wiele schorzeń właśnie dzięki zawartości niektórych flawonoidów.

Wysokie temperatury częściowo niszczą bioflawonoidy, najlepiej więc jeść produkty nieprzetworzone. Wiele związków flawonoidowych (głównie flawanole) znajduje się w skórkach owoców i warzyw, dlatego warto zrezygnować z ich obierania.

Gdzie występują poszczególne bioflawonoidy?

• Antocyjany – borówki, winogrona, żurawina, truskawki, maliny, czerwona fasola i kapusta, głóg, jagody, cebula, aronia, czereśnie, śliwki, bakłażan, jeżyny.
• Izoflawony – soja i produkty sojowe (mąka, mleko, olej), czerwona koniczyna, korzeń kudzu, orzechy ziemne.
• Flawony – seler, pietruszka, rumianek, mięta, czerwona papryka, ginkgo biloba (miłorząb japoński).
• Flawanole – soki owocowe, borówka czernica, jabłka, owoce cytrusowe, czarne porzeczki, brokuły, gryka, ruta, skrzyp, dziurawiec, rumianek, kasztanowiec, czarny bez, pyłek kwiatowy, miód, czerwone wino, kakao, zielona herbata.
• Flawanony – owoce cytrusowe (pomarańcze, grejpfruty).

Opinie na temat ilości zalecanych dawek są różne. Niektórzy uważają, że należy zjadać przynajmniej 2 kg warzyw i 1,5 kg owoców dziennie, by zapewnić prawidłową ilość flawonoidów. Inni uznają podział na porcje, których powinno być 5 lub 10 (najnowsze opinie mówią o 10). Niemniej jednak porcje warzyw i owoców powinny stanowić przynajmniej 50% wszystkich posiłków.

Bioflawonoidy – preparaty z apteki

Można także sięgać po preparaty lecznicze i suplementy zawierające flawonoidy. Prawie każdy sklep z suplementami diety oferuje np. bioflawonoidy cytrusowe w formie kompleksu standaryzowanych związków, które pozyskuje się z owoców cytrusowych (pomarańczy, mandarynek, cytryn, limonek, grejpfrutów). Produkty takie mają pozytywne opinie, pozwalają w prosty sposób uzupełnić poziom flawonoidów, a ich cena jest stosunkowo niska, choć zależy od danego preparatu.

Jakie są przeciwwskazania do stosowania preparatów z bioflawonoidami? Istnieją przesłanki o szkodliwym działaniu zbyt dużej ilości flawonoidów, dlatego po preparaty uzupełniające dietę nie należy sięgać bez potrzeby. Mogą niekorzystnie wpływać na dziecko w okresie płodowym i wywoływać u niemowląt ostrą białaczkę szpikową, dlatego też flawonoidy w postaci suplementów nie powinny być stosowane w ciąży oraz w okresie karmienia piersią.