Amfetamina – działanie, powikłania po zażyciu. Jak wyleczyć się z uzależnienia od amfetaminy?

Amfetamina – co to jest?

Amfetamina (potocznie speed) uznawana jest w Polsce za substancję psychotropową grupy II, czyli o niewielkich zastosowaniach medycznych i o dużym potencjale nadużywania. Ten narkotyk to silny symulant ośrodkowego układu nerwowego. Przed laty używano jej do do leczenia obrzęku nosa i zaburzeń depresyjnych. Obecnie stosowana jest jako środek dopingujący, afrodyzjak oraz związek euforyzujący. W medycynie amfetaminę wykorzystuje się w leczeniu ADHD, otyłości i narkolepsji.

Jak działa amfetamina?

Po podaniu dawki amfetaminy zwiększa się neurotransmisja, czyli przekaz impulsów między neuronami mózgu – pobudza czynność kory mózgu, nasilając przekaźnictwo noradrenergiczne i dopaminergiczne (noradrenalina i dopamina to dwa z wielu neuroprzekaźników obecnych w mózgu człowieka, substancje, od których zależy zachowanie, myślenie, nastrój, zapamiętywanie itd.). W wyniku pobudzonego neuroprzekaźnictwa dochodzi do zwiększenia czujności i koncentracji. Występuje silne pobudzenie psychomotoryczne, zmniejsza się odczuwanie zmęczenia i potrzeba snu, wzrasta wytrzymałość, stłumieniu ulega odczuwanie głodu. Subiektywne odczucie jest, szczególnie na początku, przyjemne: jest to wrażenie bardzo dobrego samopoczucia, z podwyższeniem samooceny, zwiększeniem pewności siebie i stanem bliskim euforii.

Amfetamina jest używana w formie tabletek albo proszku, który może być połykany lub wdychany, a po rozpuszczeniu – wstrzykiwany dożylnie. U osób regularnie używających amfetaminę dość szybko rozwija się tolerancja – dla uzyskania początkowego „przyjemnego” efektu potrzebne są coraz większe dawki tego narkotyku. Dochodzi do tego silne uzależnienie psychiczne. Zwykle po odstawieniu amfetaminy nie pojawiają się objawy zespołu abstynencyjnego. W Polsce jest substancją nielegalną.

Efekty uboczne zażywania amfetaminy

Do fizycznych działań niepożądanych podczas stosowania amfetaminy należą:

• wzrost ciśnienia krwi lub spadek ciśnienia krwi;
• tachykardia;
• zaburzenia erekcji, częste erekcje, priapizm;
• ból brzucha;
• utrata apetytu i spadek masy ciała;
• bruksizm;
• suchość błony śluzowej jamy ustnej;
• krwawienie z nosa;
• nieostre widzenie;
• nasilone pocenie się;
• tiki;
• rozszerzone źrenice.

Do psychicznych działań niepożądanych podczas stosowania amfetaminy należą:

• niepokój,
• labilność nastroju,
• bezsenność,
• zmiany libido,
• lęk,
• niepokój ruchowy.

Przeczytaj też: Co oznacza zmiana wielkości źrenic?

Przedawkowanie amfetaminy

Uzależnienie się od amfetaminy przyjmowanej w celach niemedycznych może doprowadzić nawet do śmierci. Osoby nadużywające amfetaminy stopniowo, by osiągnąć taki sam efekt, muszą zwiększać jej dawkę. Prowadzi to do przyjmowania nawet 100-krotnie przekroczonych terapeutycznych dawek amfetaminy. Objawami śmiertelnego zatrucia amfetaminą są drgawki i śpiączka.

Zaburzenia psychiczne związane z używaniem amfetaminy

Ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych spowodowanych zażyciem / zażywaniem amfetaminy zależy od kilku czynników:

• indywidualnych predyspozycji do występowania zaburzeń psychicznych,
• dawki,
• drogi podania,
• częstotliwości i długotrwałości jej używania.

Używanie amfetaminy może być:

• jednorazowe – w poszukiwaniu nowego doświadczenia, eksperymentu, przygody;
• sporadyczne – od czasu do czasu dla uzyskania po raz kolejny „przyjemnego” efektu;
• częste, powtarzające się – związane z obyczajem, swego rodzaju normą czy stylem bycia w jakiejś grupie towarzyskiej albo rówieśniczej.

Czasami sięganie po amfetaminę jest próbą samoleczenia się u osób cierpiących z powodu fobii społecznej, innych zaburzeń lękowych albo zaburzeń depresyjnych. Może być również sposobem na uzyskanie większej energii i uniknięcie zmęczenia przed trudnym egzaminem albo innym wymagającym dużego wysiłku zadaniem. Jeżeli jednak głównym powodem zażywania amfetaminy zaczyna być chęć ponownego wywołania przyjemnego stanu podwyższonego nastroju i dobrego, euforycznego samopoczucia, to istnieje duże ryzyko, że dość szybko zacznie wytwarzać się tolerancja i rozwinie się zależność psychiczna od tego narkotyku.

Sprawdź: Jak rozmawiać z dzieckiem o używkach?

Rodzaje używania amfetaminy pod względem medycznym

Omawiając używanie amfetaminy z medycznego punktu widzenia, można wyróżnić:

• ostre zatrucie – wynikające z jednorazowego zażycia amfetaminy, w którym objawy (zarówno przyjemnego pobudzenia, jak i nieprzyjemne, związane np. ze zbyt dużym wzrostem ciśnienia krwi) są odwracalne;
• używanie ryzykowne – stosowanie amfetaminy w okolicznościach stwarzających potencjalne niebezpieczeństwo (przykładem może być prowadzenie samochodu pod wpływem narkotyku), albo w sposób związany z większym ryzykiem dla zdrowia – zbyt długo albo w zbyt dużych dawkach;
• używanie szkodliwe – dalsze używanie amfetaminy pomimo już zaistniałych problemów zdrowotnych, rodzinnych, finansowych albo zawodowych;
• uzależnienie – przede wszystkim psychiczne (amfetamina rzadko i w niewielkim stopniu staje się przyczyną występowania fizycznych objawów uzależnienia). Jest to narastające pragnienie wywoływania wyzwalanego amfetaminą zmienionego stanu umysłu i związana z szybkim rozwojem tolerancji potrzeba zwiększania dawki.

Powikłania po zażyciu amfetaminy

Uzyskiwanie stanu dobrego samopoczucia za pomocą wpływającej na łatwą do zachwiania równowagę neuroprzekaźników i zmieniającej w ten sposób różne funkcje układu nerwowego substancji, wiąże się oczywiście z ryzykiem wielu powikłań:

• u osób, u których wcześniej występowały objawy nerwicowe, depresyjne albo psychotyczne, dochodzi do nasilenia tych objawów;
• nawet jednorazowe użycie amfetaminy może wyzwolić objawy zaburzenia psychicznego. Najczęściej są to objawy lękowe albo depresyjne, rzadziej, ale to też jest wpisane w ryzyko używania amfetaminy, objawy psychotyczne – urojenia i omamy;
• spowodowany użyciem amfetaminy przypływ energii, brak potrzeby snu i nieodczuwanie zmęczenia powodują czasami bardzo niebezpieczne, zagrażające życiu wyczerpanie i odwodnienie;
• skutki zażywania amfetaminy to przyspieszenie akcji serca, zaburzenia rytmu jego pracy i wzrost ciśnienia krwi;
• początkowo zwiększona koncentracja dość szybko zmienia się w nieprzyjemną nadwrażliwość na bodźce;
• po spowodowanym amfetaminą okresie ożywienia, euforii i wzmożonego napędu przychodzi obniżenie nastroju, wyczerpanie i rozdrażnienie.

Leczenie uzależnienia oraz chorób i zaburzeń psychicznych związanych z używaniem amfetaminy

Uzależnienie od amfetaminy jest przede wszystkim uzależnieniem psychologicznym. Z tego powodu podstawową formą leczenia są metody psychologiczne:

• edukacja na temat psychologicznych mechanizmów powstawania uzależnienia i konsekwencji zażywania narkotyków;
• doradztwo, którego celem jest redukcja szkód – np. rezygnacja z dożylnej formy przyjmowania narkotyku (wysokie ryzyko zakażenia wirusem HIV);
• programy terapeutyczne podobne do metod psychoterapeutycznych, wykorzystywanych w leczeniu innych uzależnień, bazujące na terapii poznawczo-behawioralnej i programie dwunastu kroków wspólnoty AA.

Jeżeli następstwem używania amfetaminy są objawy depresyjne, lękowe albo psychotyczne, konieczne bywa leczenie farmakologiczne – lekami przeciwdepresyjnymi lub przeciwpsychotycznymi.