Depresja poporodowa – zrozumienie, objawy, skutki i leczenie

Czym jest depresja poporodowa?

Depresja poporodowa to rodzaj depresji, która występuje u kobiet po porodzie, zazwyczaj w ciągu pierwszych kilku miesięcy. Objawy mogą obejmować: smutek, lęk, zmęczenie, utratę apetytu, problemy ze snem oraz trudności w nawiązywaniu więzi z dzieckiem. Jest to znacznie poważniejszy stan niż tzw. baby blues, który jest krótkotrwałym epizodem emocjonalnym występującym u wielu kobiet w ciągu pierwszych dni po porodzie.

Baby blues a depresja poporodowa

Baby blues to łagodniejsza forma problemów emocjonalnych, która występuje u wielu kobiet w ciągu pierwszych dni po porodzie. Objawy baby blues obejmują wahania nastroju, płaczliwość i ogólne uczucie przygnębienia, ale zazwyczaj ustępują w ciągu kilku dni do dwóch tygodni po porodzie. W przeciwieństwie do tego, depresja poporodowa jest poważniejszym stanem, który wymaga profesjonalnej interwencji.

Czym jest syndrom baby blues?

Pogorszenie nastroju, zmęczenie czy drażliwość w okresie połogu są normalne. Radość z noworodka wydaje się być przytłumiona. Świeżo upieczona mama sprawia wrażenie nieszczęśliwej.

Dwa, trzy dni po porodzie występuje faza zwana taking in. Kobieta może stracić zainteresowanie dzieckiem. Jest przygaszona, wręcz smutna, wszystko ją drażni. Skupiona jest na sobie i nie ma ochoty zajmować się niemowlakiem. Po tym okresie następuje faza taking hold, w którym kobieta stopniowo zaczyna przybliżać się do dziecka i przejmować nad nim opiekę.

Statystyki pokazują, że aż 80% kobiet po porodzie wykazuje niechęć do pielęgnacji noworodka. To typowa reakcja związana z hormonami, które wpływają na zmienność nastrojów. Kobieca euforia przeplata się z przygnębieniem i ciągłym płaczem.

Apatia poporodowa może trwać do dwóch miesięcy od porodu. Kobieta może czuć ogromne zmęczenie, niezadowolenie z życia i swego samopoczucia. Nie ma chęci do opieki nad noworodkiem. Czasem czuje się roztrzęsiona i wylękniona, a czasem pobudzona i ma chęć na robienie czegoś nieokreślonego. Stan ten najczęściej samoistnie zanika i nie wymaga leczenia farmakologicznego.

Psychoza poporodowa a depresja poporodowa

Psychoza poporodowa to rzadki, ale bardzo poważny stan, który może wystąpić u kobiet po porodzie. Objawy psychozy poporodowej obejmują:

• halucynacje,
• urojenia,
• dezorientację,
• silne wahania nastroju.

Jest to stan wymagający natychmiastowej interwencji medycznej, ponieważ może zagrażać zarówno matce, jak i dziecku.

Czynniki ryzyka depresji poporodowej

Choć tak naprawdę do tej pory nie udało się ustalić jednoznacznej przyczyny depresji poporodowej, zauważono że istnieją pewne czynniki, które mogą zwiększać ryzyko jej rozwoju. Z pewnością negatywnie na kondycję psychiczną kobiety wpływają wszelkiego rodzaju powikłania okołoporodowe i dodatkowe zabiegi zaburzające jego naturalny przebieg, jak np. poród kleszczowy czy konieczność podania syntetycznej oksytocyny. Także poród przedwczesny czy związany z urodzeniem chorego noworodka jest dla kobiety stresującym przeżyciem. Na zwiększone ryzyko depresji poporodowej narażone są również matki, które mają trudności z rozpoczęciem karmienia piersią i utrzymaniem laktacji lub z określonych powodów zrezygnowały z tego sposobu karmienia.

Ponadto okres ciąży, porodu i połogu to czas ogromnych zawirowań hormonalnych w organizmie kobiety, które wykazują udowodniony, istotny wpływ na kondycję zarówno fizyczną jak i psychiczną matki. Dotyczy to nie tylko hormonów płciowych, ale również hormonów tarczycy.

Zauważono także związek pomiędzy depresją poporodową a czynnikami psychologicznymi i indywidualnymi cechami osobowościowymi kobiety, takimi jak:

• zaburzenia psychiczne w wywiadzie lekarskim lub obciążony pod kątem chorób psychicznych wywiad rodzinny,
• przyjmowanie substancji psychoaktywnych,
• nadwrażliwość emocjonalna,
• skłonność do samookaleczania się,
• obniżona samoocena,
• trudności w akceptacji jakichkolwiek zmian,
• stwierdzona osobowość obsesyjno-kompulsywna.

Nie bez znaczenia są również relacje międzyludzkie, jakich doświadcza kobieta oraz czynniki socjologiczne, takie jak:

• niestabilny związek,
• nieplanowana ciąża,
• małoletni wiek matki lub z drugiej strony – bardzo dojrzały wiek matki,
• samotne macierzyństwo i brak pomocy przy opiece nad dzieckiem,
• niski status społeczny,
• utrata pracy przez jednego z rodziców,
• pogorszenie warunków mieszkaniowych,
• bycie ofiarą przemocy lub agresji ze strony partnera,
• poważna choroba lub śmierć bliskiej osoby.

Objawy depresji poporodowej

Jak już zostało wspomniane, często pierwsze objawy depresji poporodowej uznawane są za zwykłego „baby bluesa”, którego doświadcza większość świeżo upieczonych matek. Jest on wywołany nie tylko pojawieniem się nowego członka rodziny, ale przede wszystkim zmęczeniem i nowymi obowiązkami związanymi z opieką nad maluszkiem. Jeżeli jednak smutek i płaczliwość utrzymują się u kobiety dłuższy czas, warto zwrócić uwagę na to, czy nie pojawiają się jeszcze dodatkowe symptomy.

Objawy depresji poporodowej mogą różnić się w zależności od osoby, ale często obejmują takie symptomy, jak:

• uczucie smutku, beznadziejności lub pustki;
• problemy z koncentracją;
• izolacja od rodziny i przyjaciół;
• wahania nastroju – rozdrażnienie, smutek i przygnębienie towarzyszące matce przez większość dnia,
• utrata zainteresowań swoimi pasjami i brak czerpania radości z rzeczy, które do tej pory ją cieszyły,
• ciągły brak energii, uczucie wyczerpania i trudności w wykonywaniu nawet podstawowych czynności, którym często towarzyszy spowolnienie ruchów,
• wyraźnie obniżona samoocena i przeświadczenie o swojej nieudolności w działaniach, niekompetencji i nieodpowiedzialności,
• lęk przed nieumyślnym spowodowaniem dziecku krzywdy i lęk o zdrowie dziecka,
• nieustanne poczucie winy i przeświadczenie o byciu złą matką, podkreślanie swojej bezsilności w wypełnianiu codziennych obowiązków,
• zaburzenia snu, w tym zarówno bezsenność jak i nadmierna senność,
• anhedonia (brak odczuwania radości i przyjemności),
• problemy z koncentracją, pogorszenie pamięci,
• nawracające stany lękowe, w tym również te dotyczące dziecka,
• brak apetytu lub objadanie się,
• nawracające myśli o śmierci, w tym również myśli samobójcze (objaw alarmujący, wymagający natychmiastowej interwencji psychiatrycznej).

Warto zwrócić uwagę, że depresja poporodowa jest poważnym stanem, który wymaga interwencji.

Jak długo trwa depresja poporodowa?

Czas trwania depresji poporodowej może się różnić. U niektórych kobiet objawy mogą ustąpić w ciągu kilku tygodni lub miesięcy, podczas gdy u innych mogą trwać znacznie dłużej, nawet do roku lub dłużej, jeśli nie są odpowiednio leczone. By mogła zostać ona zdiagnozowana, jej objawy muszą utrzymywać się stale przez minimum 14 dni. W przypadku braku leczenia depresja poporodowa może nie ustąpić sama, co może prowadzić do chronicznych problemów zdrowotnych.

Należy pamiętać że depresja poporodowa to oficjalnie uznana jednostka chorobowa, która wymaga leczenia, a najnowsze dane pokazują, że temat depresji poporodowej dotyczy nawet 20% kobiet, które urodziły dziecko.

Czy depresja poporodowa może minąć sama?

Podczas gdy niektóre kobiety mogą doświadczyć ustąpienia objawów bez formalnego leczenia, wiele z nich wymaga wsparcia terapeutycznego lub farmakologicznego, aby skutecznie zarządzać objawami. Ignorowanie objawów depresji poporodowej może prowadzić do ich zaostrzenia, co wpłynie nie tylko na matkę, ale również na dziecko.

Jaki jest wpływ depresji poporodowej na dziecko?

Depresja poporodowa ma znaczący wpływ na rozwój dziecka. Matki z depresją często mają trudności z nawiązywaniem więzi z dzieckiem, co może prowadzić do problemów w rozwoju emocjonalnym i społecznym dziecka. Badania wykazały, że dzieci matek z depresją poporodową mogą doświadczać problemów z zachowaniem, niższymi umiejętnościami poznawczymi oraz większym ryzykiem wystąpienia zaburzeń emocjonalnych w późniejszym życiu.

Czy depresja poporodowa może wystąpić po 2 latach?

Chociaż depresja poporodowa zazwyczaj występuje w ciągu pierwszych kilku miesięcy po porodzie, niektóre kobiety mogą doświadczać objawów nawet po dwóch latach od narodzin dziecka. Może to być spowodowane różnymi czynnikami, takimi jak: stres, zmiany życiowe, problemy w relacjach czy inne trudności emocjonalne. W takich przypadkach ważne jest, aby kobieta szukała pomocy specjalisty.

Jak wygląda leczenie depresji poporodowej?

W przypadku depresji poporodowej nie ma jednoznacznego schematu leczenia, dużo bowiem zależy od stanu psychicznego i fizycznego kobiety w okresie poporodowym, a także tego, jak długo trwa obniżenie nastroju i inne niepokojące objawy. W przypadku umiarkowanych objawów i wsparciu ze strony otoczenia zwykle zalecana jest jedynie psychoterapia, zwłaszcza że zachowanie niektórych substancji chemicznych zawartych w lekach przeciwdepresyjnych może niekorzystnie wpływać na proces laktacji i wykluczać karmienie piersią.

Zobacz też: Na czym polega terapia poznawczo-behawioralna?

Psychoterapia obejmująca depresję poporodową może opierać się zarówno na terapii indywidualnej jak i wspólnych sesjach z partnerem, zwłaszcza jeżeli kobieta skarży się na poczucie osamotnienia. Możliwa jest również terapia grupowa, na którą często decydują się kobiety chcące poznać inne młode matki doświadczające podobnych problemów. Taka grupa wsparcia sprawia, że z czasem kobietom chorującym na depresję poporodową rzadziej niż zwykle towarzyszy poczucie winy.

Jeżeli jednak objawy depresji poporodowej nasilają się, konieczne może być wdrożenie leczenia psychiatrycznego, tak, by zapobiec jej przekształceniu się w psychozę poporodową. Na szczęście niektóre leki przeciwdepresyjne mogą być stosowane przez matki karmiące, a jeżeli nie przynoszą one oczekiwanego rezultatu, bezpieczną alternatywą są elektrowstrząsy, wykazujące się dużą skutecznością.

Depresja poporodowa – dlaczego leczenie jest tak ważne?

Występowanie poporodowych zaburzeń nastroju nie jest niczym niezwykłym i nie musi stanowić powodu do niepokoju, pod warunkiem że ustępuje niedługo po narodzinach dziecka. Jeżeli jednak przekształca się ono w depresję poporodową, ważne jest, by w porę rozpocząć leczenie, zanim pojawią się długofalowe konsekwencje depresji poporodowej.

W pierwszej kolejności warto zwrócić uwagę na kwestię zaburzenia prawidłowej więzi matki z dzieckiem, które może skutkować nadmiernym płaczem, nieregularnym snem czy trudnościami z karmieniem piersią. W przyszłości z kolei u dziecka może pojawiać się brak dojrzałości emocjonalnej i problemy z rozwojem intelektualnym. Pojawiająca się po urodzeniu dziecka depresja poporodowa, której w porę nie zauważymy i nie wdrożymy odpowiedniego leczenia, może prowadzić również do zniszczenia relacji z partnerem, a nawet rozstania, które nasilać będzie obawy młodej matki i pogarszać jej stan psychiczny. Jeżeli nawet do rozstania nie dojdzie i pozbędziemy się depresji poporodowej, może ona hamować nas przed decyzją o kolejnym dziecku.

Depresja poporodowa – wypowiedź eksperta

współpraca: diagnosta laboratoryjny Natalia Michalak