Zwyrodnienie stawu kolanowego (gonartroza) związane jest z degeneracją chrząstki stawowej. Przyczyny tej choroby kolan to m.in.: urazy (upadki, skręcenia), koślawość lub szpotawość czy przewlekłe obciążanie stawów kolanowych. Wśród objawów zwyrodnienia stawów kolanowych wymienia się ból kolana, jego sztywność, obrzęk i uczucie trzeszczenia w trakcie prostowania lub zginania nogi. Jak wygląda leczenie i rehabilitacja zwyrodnienia kolana?
Zwyrodnienie stawu kolanowego – przyczyny, objawy, leczenie zwyrodnienia stawów kolanowych
Spis treści
Zwyrodnienie stawu kolanowego – co to znaczy?
Choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych, gonartroza jest przewlekłym i postępującym schorzeniem spowodowanym degeneracją chrząstki stawowej. Zazwyczaj pojawia się u osób po 50. roku życia. Wśród chorych przeważają kobiety, a otyłość i brak aktywności fizycznej to znaczące czynniki ryzyka.
Inną przyczyną zmian zwyrodnieniowych kolan są urazy, w tym uszkodzenia strukturalne (łąkotek, więzadeł krzyżowych i pobocznych), złamania śródstawowe i urazy chrząstki stawowej.
Zwyrodnienie kolana pojawia się także jako następstwo zaburzeń zjawisk biochemicznych zachodzących w naszym organizmie. Gonartroza jest niewdzięczną dolegliwością, gdyż jej postępu nie da się całkowicie zatrzymać.
Początki zmian zwyrodnieniowych w kolanie spowodowane są zaburzeniami w strukturze chrząstki stawowej. Dochodzi do jej rozmiękania, wycierania i pękania, jednym słowem do tzw. chondromalacji. Ponieważ uszkodzona chrząstka stawowa nie ma zdolności regeneracyjnych, jej degeneracja jest procesem przewlekłym i nieodwracalnym.
W związku z tym, że chrząstka stawowa nie jest unerwiona ani ukrwiona, pacjent często nie odczuwa bólu w kolanie w początkowej fazie choroby. Objawy bólowe pojawiają się dopiero w momencie, gdy uszkodzenie chrząstki dochodzi do warstwy podchrzęstnej (znajdującej się najbliżej kości).
To też może Cię zainteresować: Trzaskające kolano – przyczyny, objawy, leczenie
Zwyrodnienie stawów kolanowych – jakie są przyczyny?
Zmiany zwyrodnieniowe kolana dzielimy na dwie grupy: pierwotną (idiopatyczną), czyli o nieznanej genezie, i wtórną, wywołaną pośrednim lub bezpośrednim czynnikiem sprawczym, tu np. wiek (w miarę upływu lat ryzyko choroby jest większe) lub nadwaga – nadmierne obciążenie stawów kolanowych istotnie wpływa na przyspieszony proces ich degeneracji.
Inne czynniki ryzyka i przyczyny zwyrodnienia stawów kolanowych to:
- czynniki genetyczne – u krewnych osób z zaawansowaną chorobą zwyrodnieniową stawów występuje trzykrotnie wyższe ryzyko wystąpienia zmian zwyrodnieniowych;
- zmiany zwyrodnieniowe w innych stawach – udowodniono, że toczący się proces zwyrodnieniowy w innych częściach ciała (np. stawach międzypaliczkowych rąk, tzw. guzki Heberdena i Boucharda) jest czynnikiem ryzyka rozwoju choroby zwyrodnieniowej w większych stawach organizmu;
- urazy – wszelkie upadki, skręcenia, złamania śródstawowe i uszkodzenia łąkotek czy więzadeł wpływają na stabilność kolana i zaburzenie zwartości stawu;
- bezpośrednie uszkodzenie chrząstki – spowodowane uderzeniem może rozpocząć proces jej niszczenia;
- przewlekłe obciążanie – spowodowane pracą fizyczną czy wyczynowym uprawianiem sportu;
- wrodzona hipermobilność stawów – wiotkość więzadeł powoduje nadruchomość i większe ryzyko niestabilności stawu;
- wady wrodzone – nierówna długość kończyn, nadmierna koślawość lub szpotawość kolan powoduje wzmożone i nieprawidłowe obciążenie stawów kolanowych i przyspiesza proces uszkodzenia;
- płeć żeńska – szczególnie w wieku pomenopauzalnym;
- zaburzenia hormonalne – niedobór estrogenów istotnie zaburza gospodarkę wapniową, zmniejszając odkładanie się wapnia w kościach.
Do wystąpienia opisywanych problemów z kolanami przyczyniają się również choroby ogólnoustrojowe (reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca, dna moczanowa), a także zaburzenia odżywiania (dieta uboga w białko, kolagen i składniki mineralne może pośrednio wpływać na stan chrząstki stawowej).
Zwyrodnienie kolana – objawy
Zazwyczaj zaczyna się od uczucia sztywności kolana po dłuższym staniu, siedzeniu lub po przebudzeniu. Następnie pojawia się ból zlokalizowany w przedniej lub przyśrodkowej części kolana. Dolegliwości nasilają się w trakcie ruchu, szczególnie przy wstawaniu z przysiadu lub wchodzeniu po schodach.
Bardzo nieprzyjemne może stać się klęczenie i maksymalne zgięcie kolana. Kolejnym objawem jest odczuwalne dla pacjenta, a niekiedy i słyszalne dla osób trzecich chrupanie i trzeszczenie w kolanie w trakcie zginania i prostowania kolana. Objaw ten czasem związany jest ze współistniejącym bólem kolana.
Wraz z rozwojem zmian zwyrodnieniowych dochodzi do ograniczenia ruchomości w stawie i pojawienia się przykurczu zgięciowego. W tym przypadku nie można wyprostować do końca kolana i pacjent zaczyna powoli funkcjonować na lekko zgiętej nodze, bezwiednie kulejąc.
Przykurcz wiąże się z widocznym dla pacjenta zwiększeniem obrysu stawu, wyglądającym jak obrzęk. Ciągły ból kolana powoduje zwiększenie napięcia mięśni, a to ma wpływ na ograniczenie ruchu w stawie kolanowym. Powstaje zamknięte koło bólowe: ból w kolanie powoduje napięcie mięśni, napięcie mięśni ogranicza ruch, ograniczenie ruchu powoduje ból i tak dalej.
Gdy chrząstka stawowa ulegnie znacznemu zniszczeniu, dochodzi do jej ścieńczenia i uszkodzenia kości, a odkryte i ocierające się powierzchnie stawowe będą powodować: ból, obrzęk i zwiększenie ciepłoty stawu kolanowego. Pojawią się objawy sugerujące zaostrzenie stanu zapalnego w kolanie. W zaawansowanych przypadkach może dojść do niestabilności stawu i powstania torbieli podkolanowej.
Umiejscowienie zmian zwyrodnieniowych w kolanie, w stawie rzepkowo-udowym (w przedniej części kolana) charakteryzuje się ograniczoną ruchomością rzepki, bólem w trakcie próby docisku rzepki do stawu oraz słyszalnym chrupaniem w trakcie zginania i prostowania kolana.
Natomiast jeśli zwyrodnieniu ulega przyśrodkowa strona stawu kolanowego, po dłuższym czasie dochodzi do zagięcia osi kończyny w kierunku szpotawości kolana. Dużo rzadziej zajęty jest boczny przedział stawu, co w przyszłości skutkować może koślawością kolana.
Zwyrodnienie stawu kolanowego – leczenie
Aby stwierdzić chorobę zwyrodnieniową stawu kolanowego, należy wykonać zdjęcie rentgenowskie (RTG), najlepiej w pozycji stojącej z obciążeniem obu kolan. Badanie to umożliwi zdiagnozowanie zwężenia szpary stawowej, zaburzenia osiowości kończyn, obecności ciała wolnego w stawie lub nadbudowy kostnej, zwanej osteofitami.
Leczenie zwyrodnienia stawu kolanowego zazwyczaj jest zachowawcze. Ortopeda może podać do stawu zastrzyk ze stężonym kwasem hialuronowym, a w stanach ostrych nawet blokadę sterydową.
Następnie zalecić może przyjmowanie suplementów diety z kolagenem i kwasem hialuronowym na zwyrodnienie stawu kolanowego. Leki zalecane w dolegliwości to środki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Sprawdzi się również smarowanie stawu maściami o tym samym działaniu.
Jeśli długotrwałe leczenie zwyrodnienia stawów kolanowych nie przynosi skutku, pacjent może mieć wykonany zabieg operacyjny, najczęściej jest nim artroskopia stawu kolanowego. Lekarz w trakcie zabiegu oczyszcza poszarpaną chrząstkę stawową i nawierca ją techniką mikrozłamań. Taki zabieg ma na celu wytworzenie się chrząstki włóknistej w miejscu nawierconym i „zalepienie” ubytku w chrząstce stawowej.
Inną metodą operacyjną jest pobranie przeszczepu chrząstki stawowej z nieobciążanej powierzchni stawu i wszczepienie go w miejsce uszkodzone. Ten zabieg należy jednak do bardziej wymagających.
Ostateczną metodą jest endoprotezoplastyka stawu kolanowego, czyli jego całkowita wymiana. Wskazana jest tylko u pacjentów ze znaczną degeneracją powierzchni stawowych i nieprzemijającym, przewlekłym bólem.
Czytaj również: Blokada kręgosłupa – co to jest, działanie, wskazania, przeciwwskazania i skutki uboczne
Zwyrodnienie stawu kolanowego – rehabilitacja
Rehabilitacja zwyrodnienia stawów kolanowych jest niezbędna, gdyż może zatrzymać lub wyhamować postęp choroby i ulżyć pacjentowi w codziennym życiu. Stosowanym zabiegiem jest przykładowo fizykoterapia (krioterapia, ciepłolecznictwo, magnetoterapia i ultradźwięki).
Wykorzystuje się również terapię tkanek miękkich – masaż tkanek głębokich, techniki uwalniania punktów spustowych i rozluźnienia mięśniowo-powięziowego na napięte struktury (zazwyczaj na mięśniach biodra i kończyny dolnej), a także poizometryczną relaksację. Zwiększa to elastyczność tkanek i zapobiega powstawaniu przykurczów czy zrostów.
Inne metody rehabilitacji chorych kolan to:
- kinezyterapia – odpowiedni dobór ćwiczeń pomoże we wzmocnieniu osłabionych grup mięśniowych i zmniejszeniu napięcia tych przeciążonych; fizjoterapeuta będzie korygował wzorce ruchowe i, jeśli stan pacjenta zacznie na to pozwalać, wprowadzi elementy treningu funkcjonalnego; istotny także jest stretching mięśniowy, który zwiększy elastyczność napiętych tkanek;
- rolowanie – automasaż przy użyciu tzw. foam rollera; pacjent całym ciężarem ciała leży na specjalnym, wykonanym z twardej pianki wałku i powoli się na nim przesuwając, masuje poszczególne części biodra i kończyny dolnej, unikając ucisku na rzepkę i wystające fragmenty kości; ta forma masażu może być dla pacjenta bolesna; niestety miejsce gdzie masowane mięśnie bolą najbardziej, świadczy o ich wzmożonym napięciu; długotrwałe uciśnięcie bolesnego punktu spowoduje powolne odpuszczanie i odpływanie bólu;
- kinesiologytaping – nalepienie plastrów wpływa korygująco na powięź, co jest w stanie zmniejszyć, a nawet znieść dolegliwości bólowe; przy zwyrodnieniu stawu kolanowego ma to jednak działanie krótkotrwałe i tylko wspomaga leczenie przez uśmierzenie bólu;
- wkładki ortopedyczne – jeśli istnieje zaburzenie w obciążeniu kończyn (np. jedna z nich jest dłuższa) bądź pacjent ma nieprawidłowo wysklepioną stopę, przez co w trakcie chodu przeciąża stawy kolanowe, powinien zgłosić się do fizjoterapeuty w celu dobrania odpowiednich wkładek ortopedycznych do butów.
Przy profilaktyce choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych należy zwrócić uwagę na codzienną i bezpieczną dla kolan aktywność fizyczną, zbilansowanie diety i redukcję wagi. W okresach zaostrzeń można korzystać ze sprzętu wspomagającego, takiego jak odciążająca orteza stawu kolanowego czy kule.
Należy unikać przeciążeń, przebywania zbyt długo w jednej pozycji, klękania na twardej powierzchni i ekstremalnych zgięć kolan.
Przyczyny i objawy zwyrodnieniowej choroby stawów
Zdaniem eksperta
Choroba zwyrodnieniowa stawów, nazywana popularnie artrozą, należy do najczęściej spotykanych i najbardziej uciążliwych problemów medycznych wieku średniego oraz podeszłego. Stanowi ona najczęstszą przyczynę orzekania niepełnosprawności. Kojarzy się ona z późnym wiekiem, a także naturalnym procesem starzenia, jednak 60% pacjentów skarżących się na dolegliwości stawowe nie osiąga 60. roku życia. Wynika z tego, że przyczyną zmian zwyrodnieniowych są również skomplikowane zjawiska biochemiczne, zachodzące w naszych kościach i stawach.
Przyczyną zmian zwyrodnieniowych jest postępująca utrata chrząstki stawowej, z jej niedostateczną odbudową. Chrząstka ulega ścieraniu, włóknieniu oraz pękaniu. W konsekwencji dochodzi do odsłonięcia powierzchni stawowych, zaczynają się one o siebie ocierać, co powoduje ból, powstawania narośli kostnych, czyli tzw. osteofitów. Dochodzi do stanu zapalnego błony maziowej, torebki stawowej i tkanek miękkich okołostawowych – powoduje to ograniczenie ruchomości, ból, a także przykurcze oraz zaniki mięśniowe.
Choroba zwyrodnieniowa stawów rozwija się najczęściej na skutek przeciążeń mechanicznych elementów tworzących staw, a także nieergonomicznej pozycji w pracy, na skutek wad postawy oraz innych czynników, jak np. otyłość. Osoby ze zmianami zwyrodnieniowymi do lekarza zgłaszają się najczęściej z powodu dolegliwości bólowych – ból jest tępy, głęboki i narasta podczas podejmowania aktywności fizycznej bądź podczas zmiany pogody. Charakterystyczna jest sztywność poranna, uczucie trzeszczenia oraz blokowania podczas ruchów. Chorzy chcąc uniknąć bólu, niechętnie podejmują aktywność fizyczną, co powoduje nasilenie objawów i coraz większe ograniczenie ruchomości w stawach.
Opublikowano: 27.11.2017;
aktualizacja: 29.11.2017
Oceń:
4.5
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Szymon Delikatny
Fizjoterapeuta
Fizjoterapeuta, masażysta i ortotyk. Ukończył Fizjoterapię na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi. Już na studiach podjął pracę masażysty i fizjoterapeuty w RTS Widzew Łódź S.A. Zaowocowało to doświadczeniem niezbędnym w pracy ze sportowcami. Obecnie pracuje jako ortotyk fizjoterapeuta w firmie ORTOPRO. Konsultuje i diagnozuje pacjentów z wadami kończyn. Na podstawie badania i analizy chodu pacjenta indywidualnie dobiera i wykonuje zaopatrzenie. Ukończył liczne kursy w zakresie ortotyki dziecięcej i zaopatrzenia ortopedycznego osób dorosłych oraz masażu, treningu motorycznego i kinesiologytapingu.
714
Komentarze i opinie (1)
opublikowany 14.04.2023