Ból kolana – przyczyny, objawy, leczenie, zabiegi i ćwiczenia na bolące kolano

Budowa i funkcja stawu kolanowego

Staw kolanowy jest największym oraz drugim po stawie skokowym najbardziej obciążonym stawem w ciele człowieka. Tworzą go wypukłe kłykcie kości udowej, wklęsłe kłykcie kości piszczelowej oraz rzepka. Ich powierzchnie stawowe pokryte są chrząstką stawową, która dokładnie przylega do zakończeń kości. Dodatkowo między kłykciami znajdują się łąkotki (boczna i przyśrodkowa). Kolano stabilizowane jest biernie przez więzadła, a czynnie przez mięśnie uda i podudzia.

Podstawowym ruchem w stawie kolanowym jest zgięcie i wyprost, a podczas zgięcia występują też ruchy rotacyjne. Zatem ruchy, które są nam potrzebne do chodzenia, wchodzenia po schodach, siadania i właściwie prawie każdej czynności ruchowej wykonywanej w ciągu dnia.

Przyczyny bólu kolan

Ból stawu kolanowego może być ciągły, pulsacyjny, rwący. Może występować w trakcie ruchu, np. podczas chodzenia czy kucania, ale zdarza się też ból kolana w spoczynku, podczas dłuższego stania czy siedzenia. Szczególnie dokuczliwy jest ból kolana w nocy, utrudniający sen. Niekiedy bólowi towarzyszy również opuchlizna kolana.

Aby ustalić przyczynę bólu kolana, bardzo istotne jest, aby w czasie wizyty u lekarza dokładnie opisać, w jakim momencie występują dolegliwości bólowe, kiedy się nasilają, a w jakich momentach ból staje się mniej intensywny. Dokładnie należy określić także lokalizację bólu: z przodu, z boku, po wewnętrznej stronie czy też pod kolanem. Informacje te są ważnym elementem diagnostyki bólów w kolanie.

Zobacz też: Ból kręgosłupa lędźwiowego promieniujący do nóg

Najczęstsze przyczyny bólu stawu kolanowego:

• uraz kolana – ból kolana po urazie (np. skręcenie stawu kolanowego) należy niezwłocznie skonsultować z lekarzem ortopedą, który zleci potrzebne badania diagnostyczne (RTG, USG, MRI – rezonans magnetyczny);
• zmiany zwyrodnieniowe;
• chondromalacja rzepki, której często towarzyszą trzaski w kolanie (w wyniku rozmiękania chrząstki stawowej);
• przeciążenie kolan,
• wady postawy – po pewnym czasie mogą powodować nieprawidłowe obciążenie kolan, które skutkują bólem w kolanie,
• koślawość lub szpotawość kolana.

Nierzadko problemem jest ból kolana od kręgosłupa (zaburzenia w okolicy stawów kręgosłupa na poziomie L4–L5). Bolące kolana mogą towarzyszyć płaskostopiu lub stopie wydrążonej, a także uszkodzeniu łąkotki. Źródłem dolegliwości bywa ponadto zapalenie stawu kolanowego. U osób aktywnych fizycznie za ból kolan po treningu odpowiadają niejednokrotnie zaburzone wzorce ruchowe, np. przysiadu.

Ból w kolanie – kiedy do lekarza?

Jak najszybszej wizyty u ortopedy wymagają:

• bóle spowodowane urazem kolana;
• opuchlizna stawu powiązana z gorączką;
• silny ból kolana, któremu towarzyszy zasinienie lub drętwienie łydki i stopy;
• zablokowanie kolana w wyproście lub zgięciu.

Lekarz, po ocenie ruchomości, wykonaniu odpowiednich testów i badań obrazowych może skierować pacjenta na dalszą diagnostykę (m.in. rezonans magnetyczny kolana), rehabilitację lub – w niektórych przypadkach – na zabieg operacyjny. Z wizytą u specjalisty nie należy zwlekać, zwłaszcza wówczas gdy mamy do czynienia z silnym bólem kolana u dziecka, które często bywa spowodowane groźnym uderzeniem czy upadkiem.

Ból kolana – kiedy się pojawia?

Umiejscowienie bólu w kolanie może sugerować lekarzowi czy fizjoterapeucie źródło problemu. Bardzo często objaw bólowy występujący w kolanie spowodowany jest zaburzeniem lub dysfunkcją w innej części ciała. Dlatego niezwykle ważne jest całościowe spojrzenie na pacjenta.

Co jest przyczyną bólu kolana z przodu?

Najczęstszą przyczyną bólu kolana z przodu jest przeciążenie stawu rzepkowo-udowego (przeciążenie kolana np. w wyniku uprawiania sportu).

Innymi przyczynami dolegliwości bólowych mogą być:

• chondromalacja rzepki;
• przykurcz mięśnia czworogłowego, mięśnia biodrowo-lędźwiowego lub mięśni kulszowo-goleniowych;
• dysbalans mięśniowy między prostownikami a zginaczami kolana (gdy jeden z mięśni bądź jedna z grup mięśniowych jest znacząco silniejsza od drugiej);
• aktywny punkt spustowy mięśnia prostego uda (punkt spustowy mięśnia to obszar mięśnia, który pod wpływem ucisku może być przyczyną bólu);
• osłabienie mięśni kontrolujących rotację i przywiedzenie biodra.

Ból pod kolanem z przodu pojawia się, gdy rozwinie się w nim stan zapalny lub dojdzie do przerostu ciała Hoffy (ciało tłuszczowe umieszczone pod rzepką). Ból kolana przy chodzeniu wywołują zrosty tkanek spowodowane upadkami na kolana w przeszłości, natomiast ból rzepki u szczytu – kolano skoczka.

Co jest przyczyną bólu kolana z boku?

Ból kolana z boku to objaw przykurczu lub zbyt dużego napięcia pasma biodrowo-piszczelowego. Innymi przyczynami są:

• aktywny punkt spustowy mięśnia naprężacza powięzi szerokiej;
• koślawość lub szpotawość kolana;
• osłabienie mięśni kontrolujących rotację i przywiedzenie biodra;
• uszkodzenie łąkotki bocznej;
• zrosty tkanek miękkich.

Specyficzną dolegliwością jest kolano biegacza (konflikt rzepkowo-udowy). Kolano boli po bokach i z przodu w czasie wchodzenia po schodach, przy dłuższym spoczynku i podczas aktywności fizycznej. Kłującemu bólowi z boku rzepki towarzyszy chrupotanie w kolanie i stan zapalny.

Co jest przyczyną bólu kolana od wewnątrz?

Ból kolana po wewnętrznej stronie także spowodowany może być stanem zapalnym lub przeciążeniem tak zwanej gęsiej stopy.

• Chondromalacja chrząstki – ból kolana promieniujący do różnych miejsc stawu kolanowego: występuje ból kolan przy kucaniu, chodzeniu, klęczeniu, rzadko nocą.
• Uszkodzenie łąkotki przyśrodkowej – nagły ból kolana, ocieplenie, usztywnienie, niestabilność.
• Uszkodzenie więzadła pobocznego piszczelowego – po urazie może pojawić się wysięk w kolanie i niewielki ból.
• Aktywny punkt spustowy mięśnia czworogłowego uda.
• Zrosty tkanek miękkich.
• Koślawość lub szpotawość kolana.
• Osłabienie mięśni kontrolujących odwiedzenie biodra.

Narastający ból kolana od środka wiąże się również z chorobą zwyrodnieniową stawów kolanowych (zwyrodnienie kolana to gonartroza). Jeśli natomiast ból pojawia się nagle, winne może być zwichnięcie rzepki.

Co jest przyczyną bólu kolana z tyłu?

Ból kolana z tyłu może być wywołany chorobami ogólnoustrojowymi (np. RZS), jak i problemami dotyczącymi bezpośrednio stawu kolanowego. Przyczynami dolegliwości bólowych mogą być:

• torbiel Bakera (cysta w dole podkolanowym) – bólowi kolana w tylnej części towarzyszy podskórne uwypuklenie, ocieplenie zmienionego miejsca, drętwienie łydki i obrzęk kończyny;
• uszkodzenie tylnego rogu łąkotki – bolące kolano ucieka, jest tkliwe, pojawia się wysięk i okresowa blokada stawu;
• uszkodzony kompleks tylno-boczny (złożona struktura stabilizująca staw kolanowy) – niestabilność i ból w kolanie przy prostowaniu w ostatniej fazie ruchu;
• zrosty tkanek miękkich (między ścięgnami mięśni grupy kulszowo-goleniowej).

Ból nóg pod kolanem z tyłu może nie mieć związku z samym stawem kolanowym, a z problemami żylnymi, dlatego w przypadku rwącego bólu nóg pod rzepką warto zgłosić się do angiologa.

Kiedy pojawia się ból w całym stawie kolanowym?

Bywa, że boli cale kolano, dzieje się tak najczęściej na skutek:

• otyłości,
• wysuszenia stawu – zmniejszona ilość mazi stawowej, która „naoliwia” staw,
• osłabienia mięśniowego,
• pojawienia się przykurczy mięśniowych,
• zbyt dużego napięcia mięśniowo-powięziowego.

Ból kolana przy chodzeniu i aktywizowaniu stawów kolanowych w czasie jazdy na rowerze czy biegania może ulegać nasileniu.

Bóle kolan – leczenie

Aby odpowiednio poprowadzić leczenie bólu kolana, niezwykle ważne jest postawienie dobrej diagnozy. A co jest z tym związane – wykonanie potrzebnych testów oraz szersze spojrzenie na problem. Ból kolana nie zawsze występuje w tym miejscu, gdzie jest jego przyczyna. Niestety, czasem pacjent traktowany jest w gabinecie lekarskim pobieżnie, a następnie umieszczany w jednym worku pt. „zespół bólowy kolana”, „kolano skoczka”, „kolano biegacza”, itp. Tylko co robić dalej?

W zależności od tego, co powoduje ból kolana, lekarz dobiera odpowiednią formę leczenia. Może być to podanie do stawu stężonego kwasu hialuronowego, który „naoliwi” powierzchnie stawowe i zmniejszy nieprzyjemne uczucie trzeszczenia w kolanie czy chrupania. Niekiedy na ból kolana sugerowana jest dodatkowa suplementacja preparatami doustnymi zawierającymi kolagen i wspomniany wyżej kwas hialuronowy. W momentach zaostrzenia bólu należy stosować leki przeciwbólowe i przeciwzapalne.

Jeżeli pacjent jest otyły, obciążenie kolan jest znaczne. W tym przypadku sposobem na bolące kolana jest zrzucenie zbędnych kilogramów i zbilansowanie diety, tak aby zwiększyć spożywanie produktów zawierających kolagen, białko, błonnik, witaminy B, D i E oraz kwasy omega-3.

Należy unikać pozostawania stawów w jednej pozycji (stojącej lub siedzącej). Jeśli mamy pracę siedzącą, ważny jest dobór odpowiedniego krzesła, tak by nie siedzieć zbyt nisko. Kolana nie lubią także pozycji maksymalnego zgięcia, jak w pozycji siadu klęcznego.

Ból kolan: rehabilitacja, ćwiczenia i zabiegi

Fizjoterapeuta przeprowadzi dokładny wywiad, połączony z testami funkcjonalnymi. Następnie dobierze odpowiednią formę terapii. Rehabilitacja w bólach kolana może obejmować szereg różnych form.

• Terapia tkanek miękkich – ma na celu rozluźnienie napiętych tkanek oraz uwolnienie zrostów międzytkankowych, wywołujących ból w stawie kolanowym. Terapia czasami bywa bolesna dla pacjenta. Popularny stał się też automasaż za pomocą wałka, tzw. foam rollera. Poprzez jednoczesną kompresję i masaż tkanek zwiększa się przepływ krwi, a to wpływa na rozluźnienie powięzi i mięśni.
• Korekcja wzorców ruchowych – szczególnie tych, w których pacjent odczuwa ból. Nauka prawidłowego przysiadu (czyli w życiu codziennym: kucania, siadania, wstawania) pozwoli uniknąć przeciążeń stawów kolanowych.
• Zrównoważenie balansu mięśniowego – dzięki doborowi odpowiednich ćwiczeń wzmocnią się osłabione grupy mięśniowe, a rozciągną przykurczone. To sprawi, że wyrówna się praca mięśni i zwiększy się stabilność stawu kolanowego.
• Fizykoterapia – zabiegi regenerujące tkanki, przyspieszające gojenie i zmniejszające obrzęk stawu kolanowego, to przede wszystkim krioterapia, ultradźwięki i pole magnetyczne. Jeśli lekarz zaleci, można wykonać terapię falą uderzeniową w miejscu napiętych tkanek oraz przewlekłego stanu zapalnego w kolanie.
• Kinesiotaping – czyli nalepienie na ciało elastycznych i przepuszczających powietrze plastrów. W zależności od nałożenia tzw. tejpów można odciążyć staw, ustabilizować go bądź zwiększyć jego zakres ruchu, albo zmniejszyć obrzęk.
• Dobór wkładek ortopedycznych – jeśli problem wynika z nieprawidłowego obciążenia stóp, na bolące kolana może pomóc zmiana obuwia, szczególnie przez kobiety chodzące na obcasach. Można skonsultować się z fizjoterapeutą dobierającym i wykonującym wkładki ortopedyczne indywidualnie dla pacjenta. Prawidłowe podparcie stóp może wpłynąć pośrednio na równomierne rozmieszczenie obciążenia w kolanach, a to na zmniejszenie dolegliwości bólowych.

Bóle kolan – kiedy operacja kolana?

Są uszkodzenia w stawie kolanowym (pęknięcie łąkotki, zerwane więzadło krzyżowe, zaawansowana chondromalacja chrząstki stawowej), które wymagają ingerencji chirurgicznej. O terminie i formie wykonania zabiegu decyduje lekarz operujący. W chwili obecnej lekarze coraz rzadziej decydują się na operacje polegające na otwieraniu stawu kolanowego. Popularnym zabiegiem jest artroskopia stawu kolanowego.

Należy jednak pamiętać, że aby uzyskać pełne wyleczenie, operacja powinna być zakończona dobrą i sumienną rehabilitacją oraz indywidualną pracą pacjenta nad zmianą trybu życia.

Bóle kolan – wypowiedź fizjoterapeuty