Uszkodzenie stożka rotatorów – przyczyny, objawy, leczenie, operacja, rehabilitacja, ćwiczenia

Stożek rotatorów – anatomia rotatorów barku

Urazy stawu ramiennego zdarzają się dość często i dotyczą nie tylko sportowców. Staw ramienny posiada prostą budowę anatomiczną: składa się z głowy kości ramiennej oraz łopatki, łączy więc kończynę górną z obręczą barkową. Ważną cechą tego stawu jest ogromny zakres ruchów, które wspomagają więzadła, torebka stawowa, obrąbek stawowy oraz mięśnie.

Stożek rotatorów jest grupą ścięgien mięśni rotujących staw ramienny: mięśnia nadgrzebieniowego, podgrzebieniowego, podłopatkowego oraz obłego mniejszego. Schorzenia ścięgien określamy jako tendinopatie i dzielimy je na zapalenia pourazowe ścięgien (tendinitis) oraz na zmiany degeneracyjne (tendinozy).

Ich przyczynami mogą być urazy, przeciążenia lub patologie wewnątrzstawowe. Do uszkodzeń urazowych stożka w wyniku urazu dochodzi najczęściej w grupie osób młodych, aktywnych sportowo, natomiast u osób starszych przyczyną jest powolny proces degeneracyjny i zużywanie ścięgien.

Każda przyczyna uszkodzenia rotatorów (barku bolesnego) może doprowadzić do ich długotrwałych przeciążeń, do procesu degeneracyjnego oraz – w konsekwencji – do upośledzenia funkcji całej kończyny. Dlatego prawidłowa diagnoza oraz podjęcie szybkiego, odpowiedniego leczenia jest niezbędne do powrotu siły, ruchomości oraz funkcjonalności chorego stawu ramiennego.

Uszkodzenie stożka rotatorów – przyczyny

Głównym powodem uszkodzenia stożka rotatorów jest uraz, najczęściej upadek na wyprostowaną kończynę górną, czemu może towarzyszyć złamanie kości ramiennej, obojczyka lub zwichnięcie stawu ramiennego. Uszkodzenie stożka może być również spowodowane jednorazowym dużym rozciągnięciem, przeciążeniem i uszkodzeniem ścięgna, np. przy dźwignięciu z nagłą rotacją ramienia lub powtarzającymi się przeciążeniami przy uprawianiu sportu wyczynowego lub wykonywaniu pracy zawodowej.

Przewlekłe uszkodzenia stożka rotatorów mogą rozwijać się bezobjawowo i być związane z fizjologicznym procesem zużywania się tkanek miękkich w narządzie ruchu, do którego przyczyniać się mogą:

• pogorszenie unaczynienia, mikrokrążenia okolicy ścięgna i osłabienie struktur tkanek miękkich,
• zmiany zwyrodnieniowe stawu barkowego,
• choroby układowe,
• nadruchomość stawu.

Inne przyczyny kontuzji rotatorów barku to: konflikt podbarkowy (drażnienie ścięgien przez wyrośla kostne na powierzchni wyrostka barkowego) oraz zespół ciasnoty podbarkowej (zmniejszenie przestrzeni podbarkowej).

Uszkodzenie stożka rotatorów – objawy

Objawy uszkodzenia ścięgien stożka (zespołu stożka rotatorów) rozwijają się bardzo szybko, w ciągu kilku dni i obejmują m.in. trudności z wykonaniem czynności aktywujących dane ścięgno, zwłaszcza uniesienie kończyny.

Do innych objawów uszkodzenia stożka rotatorów zalicza się:

• ból barku – ból zlokalizowany w okolicy mięśnia naramiennego, który również może przenosić się w dół ramienia, aż do przedramienia,
• ból ramienia pojawiający się w stanie spoczynku, w nocy, podczas leżenia na chorym barku oraz przy jego ruchach,
• upośledzenie siły mięśniowej.

Może dochodzić także do niestabilności stawu ramiennego.

Czytaj również: Blokada kręgosłupa – co to jest, działanie, wskazania, przeciwwskazania i skutki uboczne

Uszkodzenie stożka rotatorów – diagnostyka i leczenie

Jeśli uraz stożka rotatorów jest niewielki i obejmuje lekkie naciągnięcie lub przeciążenie ścięgna, to dolegliwość ma tendencję do szybkiego ustępowania. Jeśli natomiast ból jest uporczywy i trwa dłużej, koniecznie trzeba udać się do lekarza, zdiagnozować problem ze stawem i rozpocząć leczenie zespołu stożka rotatorów.

Niezmiernie ważne jest wnikliwe badanie kliniczne pacjenta, które w połączeniu z badaniami dodatkowymi (takimi jak USG czy rezonans magnetyczny chorego stawu), da nam pełną odpowiedź na pytanie o przyczynę uszkodzenia stożka rotatorów.

Po wnikliwym badaniu można podjąć decyzję o odpowiednim, ukierunkowanym postępowaniu leczniczym. Przy zmianach łagodnych, obejmujących przeciążenia i lekkie dolegliwości bólowe wdrażamy leczenie zachowawcze, które obejmuje rehabilitację oraz farmakoterapię. Najczęściej wskazane jest zastosowanie stabilizatora na bark.

Zespół stożka rotatorów – co na ból barku?

W ostrym stanie zapalnym, kiedy występują bóle stawu barkowego, zaleca się unikanie forsowania chorego stawu lub jego odciążenie. Wskazane jest unieruchomienie go za pomocą temblaku, dzięki czemu staw zacznie się powoli regenerować. Trzeba również stosować zimne okłady z lodem lub kriożele, jeśli pojawiła się opuchlizna.

Stożek rotatorów wiąże się z pojawieniem się bólu barku (bark bolesny), dlatego często stosuje się farmakoterapię. Wskazane jest podawanie leków przeciwzapalnych i rozluźniających tkanki mięśniowe. Jeżeli ból jest intensywny, można poprosić lekarza o środki przeciwbólowe,

Uszkodzenie stożka rotatorów – operacja

Decyzję o operacji stożka rotatorów podejmuje ortopeda na podstawie wielu czynników. Przede wszystkim wskazaniem jest nieskuteczne leczenie zachowawcze, więc nie zawsze sama diagnoza jest wystarczającym wskazaniem do zabiegu. Również osoby mało aktywne fizycznie lub w starszym wieku mogą sobie radzić bez rekonstrukcji uszkodzonego fragmentu ścięgna. Istnieje jednak kilka wyraźnych wskazań do przeprowadzenia interwencji chirurgicznej.

Obejmują one: świeży i ostry uraz z rozległym uszkodzeniem ścięgien, znaczne obniżenie siły mięśniowej i funkcji chorego stawu ramiennego oraz objawy trwające dłużej niż 6 miesięcy i nie poddające się leczeniu zachowawczemu.

Techniki operacji barku obejmują poniższe trzy typy zabiegów.

• Rekonstrukcja otwarta – przeprowadzana jest za pomocą kilkucentymetrowego nacięcia okolicy naramiennej, by umożliwić bezpośredni dostęp do strefy stożka. Stosuje się ją przy dużych, rozległych uszkodzeniach ścięgien, kiedy prócz ich naprawy usuwane są również wyrośla kostne. U niektórych pacjentów konieczne bywa użycie do naprawy ścięgien biologicznych przeszczepów, które uzupełniają miejsce ubytku ścięgna.
• Rekonstrukcja artroskopowa – w jej trakcie staw wypełniany jest płynem fizjologicznym, aby stworzyć przestrzeń do wprowadzenia małych urządzeń operacyjnych. Wykonuje się niewielkie nacięcia, przez które wprowadza się do środka kamerę i na podstawie wyświetlonego na monitorze obrazu wykonuje się zabieg na ścięgnie. Zaletą tego zabiegu jest szybszy powrót pacjenta do zdrowia, ze względu na mniejsze uszkodzenia towarzyszące zabiegowi.
• Rekonstrukcja rotatorów mini-otwarta – wykorzystuje ona nowe narzędzia oraz dojście do stawu poprzez nacięcie 3–5 cm. Przed bezpośrednią naprawą ścięgna artroskopowo wykonuje się część czynności naprawczych w obrębie stawu i nie ma potrzeby przecięcia mięśnia naramiennego.

Wszystkie te techniki operacyjne charakteryzują się podobną oraz przebadaną skutecznością przywrócenia funkcji chorej kończyny. Po operacji kończyna może zostać unieruchomiona na szynie odwodzącej.

Pomimo leczenia operacyjnego, rehabilitacja rotatorów stożka po operacji jest kluczowym elementem w powrocie kończyny do pełnej siły i sprawności.

Odzyskanie zdrowia jest zależne od typu zabiegu i trwa od 4 do 6 miesięcy. Powrót pacjenta do pełnej sprawności po otwartej rekonstrukcji jest wolniejszy niż przy zabiegu artroskopowym, ze względu na przecięcie mięśnia naramiennego. Po intensywnym, kilkumiesięcznym okresie fizjoterapii pacjent uzyskuje pełną sprawność i zdrowie.

Uszkodzenie stożka rotatorów – rehabilitacja

Rehabilitacja jest konieczna w leczeniu stożka rotatorów, zarówno w leczeniu zachowawczym, jak i postępowaniu pooperacyjnym. Powinna obejmować stosowanie zabiegów fizykoterapeutycznych o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym (krioterapia), zabiegów naprawiających i regenerujących uszkodzone tkanki miękkie (pole magnetyczne, laseroterapia, ultradźwięki), zwiększających masę i siłę mięśniową (elektrostymulacja) oraz rozluźniających i poprawiających ukrwienie oraz odżywianie tkanek (lampa solux, kąpiel wirowa całej kończyny górnej).

Rehabilitacja barku uwzględniać musi również delikatny masaż poprzeczny ścięgna, a także masaż tkanek głębokich okolicy stawu, zmniejszający występujące w tych strukturach wzmożone napięcie oraz poprawiający ich ukrwienie i odżywianie.

Na chory bark sprawdzi się również kinesiotaping, czyli plastrowanie. Polega ono na oklejeniu stawu specjalnymi elastycznymi plastrami, które mają działanie sensoryczne i dzięki odpowiedniej aplikacji na staw barkowy zapewnią lepszą stabilizację, usprawnią procesy gojenia oraz zmniejszą ryzyko kontuzji podczas podejmowanej aktywności fizycznej.

Czytaj również: Co to jest entezopatia? Jakie daje objawy i jak ją leczyć?

Stożek rotatorów – ćwiczenia

W leczeniu uszkodzonych rotatorów wykorzystuje się również kinezyterapię, czyli wykonywanie ćwiczeń leczniczych. W początkowym etapie należy wykonywać z terapeutą delikatne ćwiczenia bez obciążania chorego stawu:

• ćwiczenia w odciążeniu na podwieszkach,
• ćwiczenia izometryczne,
• ćwiczenia rozciągające oraz pobudzające stymulację nerwowo-mięśniową.

Stopniowo terapeuta wprowadza ćwiczenia oporowe wzmacniające siłę mięśniową, poprawiające stabilizację, elastyczność tkanek miękkich oraz propriocepcję, czyli czucie stawu w przestrzeni.

W końcowym etapie stosujemy ćwiczenia na rotatory barku i całą kończynę górną – zwiększające siłę, kontrolujące ruch i pracę, poprawiające dynamikę ruchów stawu barkowego (najlepiej metodą PNF). Celem kinezyterapii jest wykonanie wszystkie ruchów w stawie ramiennym w pełnych zakresach oraz po przyłożeniu niewielkiego oporu. Nie można przy tym zapominać o mobilizacji łopatki.