Zespół bolesnego barku – przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest zespół bolesnego barku?

Bolesny bark jest jedną z najczęstszych przyczyn wizyt u lekarza ortopedy. Zespół bolesnego barku, nazywany także chorobą Duplaya lub brachialgią, dotyczy uszkodzeń urazowych oraz wielu schorzeń obejmujących wszystkie struktury elementów czynnościowych obręczy barkowej. Patologia tkanek miękkich i zaburzenia ich wzajemnego funkcjonowania dają skomplikowany obraz chorobowy prowadzący do silnych dolegliwości bólowych oraz ograniczenia funkcji stawu.

U osób starszych i w średnim wieku przyczyną bolesnego barku są zmiany zwyrodnieniowe, przeciążenia oraz mikrourazy powtarzające się wielokrotnie przez lata. Schorzenie często występuje u sportowców, zwłaszcza tych uprawiających pływanie, siatkówkę, tenis lub piłkę ręczną i jest związane z urazem lub przeciążeniem obręczy barkowej. W wyniku schorzenia dochodzi do ograniczenia aktywności ruchowej. Pacjent z zespołem bolesnego barku jest trudnym „przypadkiem”.

Z powodu różnorodności przyczyn bolesnego barku, istotne jest aby dokładnie ją określić i zastosować szybki oraz odpowiedni sposób terapii. Rzadko bolesny bark jest wskazaniem do leczenia operacyjnego, bowiem często skuteczna jest właściwie prowadzona rehabilitacja.

Przeczytaj też: Ból pod lewą łopatką – przyczyny, jak leczyć?

Jakie są przyczyny bolesnego barku?

Zespół bolesnego barku jest następstwem uszkodzenia całego lub fragmentu ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego, łączącego łopatkę z kością ramieniową, do czego może prowadzić:

• choroba ortopedyczna, neurologiczna lub naczyniowa (np. reumatoidalne zapalenie stawów),
• zmiany zwyrodnieniowe tkanki ścięgnistej,
• odkładanie się złogów wapniowych w ścięgnach mięśni (zwapniejące zapalenie ścięgna),
• miejscowy stan zapalny tkanek miękkich okołostawowych (np. PHS, zapalenie kaletki podbarkowej lub pochewki maziowej, zespół ciasnoty podbarkowej),
• przeciążenie tkanek miękkich,
• uszkodzenia innych ścięgien (np. przerwanie stożka rotatorów),
• nadmierna ruchomość prowadząca do niestabilności stawu barkowego,
• niewłaściwa aktywność fizycznych (np. kulturystyka, gra w tenisa),
• nagły wysiłek fizyczny np. dźwignięcie ciężkiego przedmiotu,
• oparzenia tkanek miękkich,
• urazy (złamania, zwichnięcia stawu barkowego lub stawu barkowo-obojczykowego),
• osłabienie układu odpornościowego spowodowane np. długotrwałym silnym stresem, niedoleczonym przeziębieniem lub wychłodzeniem całego organizmu lub samego barku i ramienia.

Jakie są objawy bolesnego barku?

Typowymi objawami zespołu bolesnego barku są:

• nadmierne napięcie mięśniowe mięśni obręczy barkowej (zwłaszcza mięśnia nadgrzebieniowego),
• nagły, kłujący ból stawu ramiennego nasilający się przy ruchach barku, zwłaszcza przy odwodzeniu,
• ból barku promieniujący na łopatkę i kark o charakterze nawrotowym,
• obrzęk stawu barkowego,
• problemy z poruszaniem kończyną, ograniczony zakres ruchów (kłopoty z ubieraniem, wykonywaniem prac domowych),
• osłabienie siły mięśniowej,
• problemy z zasypianiem (silne dolegliwości bólowe w nocy),
• postępujące zesztywnienie barku,
• zaniki mięśni.

W wyniku silnych dolegliwości bólowych instynktownie zaczynamy bronić się przed ruszaniem chorą kończyną i najczęściej trzymamy ją nieruchomo blisko tułowia. Powoduje to znaczne ograniczenie ruchów. Proces chorobowy może trwać bardzo długo (nawet kilka miesięcy), więc tkanki miękkie okolicy stawu barkowego przykurczają się i zrastają, co powoduje stałe ograniczenie ruchów oraz utrudnienie wykonywania prostych czynności dnia codziennego.

Zespół bolesnego barku – leczenie

Leczenie zespołu bolesnego barku nie jest łatwe, ale realne pod warunkiem, prawidłowo określonej przyczyny, umiejscowienia zmian chorobowych oraz zaawansowania procesu chorobowego. Przy stawianiu rozpoznania, aby potwierdzić, że źródłem bólu barku są struktury obręczy barkowej, konieczny jest szczegółowy wywiad z pacjentem oraz badanie fizykalne. Dodatkowo, aby potwierdzić chorobę, zleca się wykonanie zdjęcia RTG, badanie USG lub magnetyczny rezonans barku.

Może tak być, że przyczyną dolegliwości stawu barkowego są zmiany zwyrodnieniowe odcinka szyjnego kręgosłupa, wtedy najczęściej ból promieniuje z barku na ramię i do ręki oraz towarzyszą temu zaburzenia czucia skóry. Bóle ramion mogą być również rzutowane z narządów odległych np. serca lub płuc. W przypadku gdy schorzenie wywołane jest stanem zapalnym zaczynamy leczenie zachowawcze, które obejmuje farmakoterapię oraz intensywną rehabilitację. Po rozpoczęciu wielokierunkowego leczenia u 50% pacjentów całkowicie ustępują objawy, ale dopiero po 6ciu miesiącach, więc wymaga to dużo cierpliwości od pacjenta, lekarza oraz fizjoterapeuty.

Jeżeli leczenie nie przynosi efektów i stan barku nie poprawia się oraz choroba ciągle nawraca, nawet po kilku miesiącach, ostateczną metodą może być zabieg chirurgiczny. Należy podkreślić, że o sposobie leczenia bolesnego barku zawsze decyduje prowadzący lekarz ortopeda.

Czytaj również: Blokada kręgosłupa – co to jest, działanie, wskazania, przeciwwskazania i skutki uboczne

Rehabilitacja w zespole bolesnego barku

Odpowiednia rehabilitacja jest konieczna i jej celem jest przywrócenie utraconych funkcji chorego stawy ramiennego. Rehabilitacja bolesnego barku obejmuje:

• w stanie ostrym unikanie przeciążeń oraz wysiłku, w celu odciążenia barku zaleca się stosowanie zaopatrzenia ortopedycznego w postaci temblaka, staramy się również nie leżeć i nie spać na chorym barku, jeśli są problemy z zaśnięciem można zakupić specjalną wyprofilowaną poduszkę lub wałek, który wypełni nam przestrzeń między potylicą, a barkiem, jeśli występuje duża opuchlizna warto wykonywać w warunkach domowych okłady z lodu na bolesną okolicę,
• farmakoterapię, miejscowe stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, preparatów homeopatycznych, żeli i maści o działaniu przeciwbólowym oraz leków rozluźniających napięcie mięśniowe. Jeśli dolegliwości są bardzo silne, stosuje się bardziej inwazyjne metody działania, czyli wstrzyknięcie silnego leku przeciwbólowego (tzw. blokady barku) do barku, w miejscu największej tkliwości uciskowej. Leki sterydowe działają bardzo szybko i dosyć długo, nawet do kilku tygodni (więc podaje się trzy razy zastrzyk co kilka dni lub raz na miesiąc). Niestety, podawane sterydy niszczyć chrząstkę stawową, dlatego też unika się leków sterydowych szczególnie u osób młodych,
• stosowanie zabiegów fizykoterapeutycznych o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym (krioterapia, jonoforeza z odpowiednim lekiem), naprawiających i regenerujących uszkodzone tkanki miękkie ( pole magnetyczne, laseroterapia, ultradźwięki), zwiększających masę i siłę mięśniową (elektrostymulacja) oraz rozluźniających oraz poprawiających ukrwienie i odżywianie tkanek (lampa solux, kąpiel wirowa kończyny górnej),
• wykonywanie ćwiczeń leczniczych. Na początku terapii najlepiej wykonywać z terapeutą delikatne ćwiczenia bez obciążania chorego stawu np.: ćwiczenia w odciążeniu na podwieszkach, izometryczne, redresyjne, rozciągające oraz pobudzające stymulację nerwowo-mięśniową. Rozważnie wprowadza się ćwiczenia na bolesny bark – oporowe w celu wzmocnienia siły mięśniową, poprawy stabilizacji, elastyczności tkanek miękkich oraz propriocepcji, czyli czucia stawu w przestrzeni. Pod koniec stosujemy ćwiczenia całej kończyny górnej, zwiększające siłę, kontrolujące ruch i pracę, poprawiające dynamikę ruchów stawu barkowego najlepiej metodą PNF,
• masaż tkanek głębokichokolicy stawu zmniejszający występujące w tych strukturach wzmożone napięcie oraz poprawiający ich ukrwienie i odżywianie,
• terapię manualną w której stosuje się techniki mogące odblokować staw by przywrócić mu fizjologiczną biomechanikę. Dzięki odpowiedniej technice dochodzi do zmniejszenia bólu barku, ustąpienia procesu zapalnego oraz poprawy ruchomości stawu,
• mobilizację łopatki,
• kinesiotaping, czyli oklejeniu stawu specjalnymi, elastycznymi plastrami o działaniu sensorycznym poprawiającym lokalne funkcjonowanie stawu. Wskutek odpowiedniej aplikacji na chory staw, plastry zapewnią lepszą stabilizację i odciążenia zwłaszcza w stanie ostrym, usprawnią procesy gojenia oraz zmniejszą ryzyko kontuzji podczas podejmowanej aktywności fizycznej.