Złamany obojczyk – rehalibitacja, leczenie, ćwiczenia, kiedy operować?

Złamany obojczyk – jak długo boli, ile trwa zrastanie?

Obojczyk jest kością długą mierzącą około 15 cm, która łączy łopatkę z mostkiem. Stanowi on jedyne połączenie szkieletu kończyny górnej ze szkieletem osiowym oraz tworzy wraz z łopatką i kością ramienną obręcz kończyny górnej. Jest on widoczny i łatwo wyczuwalny, zwłaszcza przy maksymalnym wyciągnięciu ręki do przodu oraz u osób bardzo szczupłych.

Obojczyk pełni ważną rolę w funkcjonowaniu obręczy kończyny górnej, gdyż stanowi podporę dla stawu ramienno-łopatkowego, sztywno mocuje mięśnie i więzadła oraz ochrania struktury ramienne i szyjno-piersiowe.

Przeczytaj również: Ból pod mostkiem – możliwe przyczyny

Dzięki niemu możliwa jest pełna ruchomość kończyny górnej. Niestety urazy, takie jak złamania czy pęknięcia obojczyka są dość powszechne. Jego złamania stanowią 5 proc. wszystkich złamań i 50 proc. wszystkich złamań w obrębie obręczy barkowej.

Do złamania obojczyka dochodzi najczęściej z powodu upadku na bark, bezpośredniego uderzenia lub podczas uprawiania sportu. Najwięcej urazów obojczyka doznają ludzie młodzi, przed 30. rokiem życia, częściej mężczyźni. Należy pamiętać, że każde złamanie wymaga natychmiastowej konsultacji z lekarzem.

Przeczytaj też: Złamany palec – objawy, przyczyny, leczenie

Pomimo swej powszechności, złamania obojczyka muszą być leczone rozważnie, gdyż mogą doprowadzić do poważnych dysfunkcji obręczy barkowej, a także przewlekłego bólu barku.

Należy wspomnieć też o urazie poporodowym, jaki stanowi złamanie obojczyka u noworodka po porodzie.

Pacjenci pytają często, jak długo boli i zrasta się obojczyk po złamaniu. Dolegliwości bólowe, jeśli nie ma powikłań, powinny ustąpić po około 2–3 tygodniach od zdjęcia gipsu. Czas zrastania się obojczyka jest zależny od rodzaju złamania i wynosi przeważnie od 10 do 12 tygodni.

Przeczytaj też: Ból ósemki – domowe sposoby, leczenie

Złamanie obojczyka – jakie są przyczyny?

Najczęściej złamanie obojczyka ma miejsce podczas niefortunnego upadku na bark lub na wyciągniętą rękę, podczas bezpośredniego uderzenia w wypadku komunikacyjnym lub w trakcie uprawiania sportu, gdy dochodzi do kontaktu fizycznego między graczami (np. w boksie czy piłce nożnej).

Złamaniu ulega zazwyczaj trzon – w miejscu wyginania się obojczyka do przodu. Przy ciężkich urazach możliwe są uszkodzenia splotu barkowego lub tętnicy podobojczykowej, jednak występują one rzadko.

U 70 proc. pacjentów podczas złamania dochodzi do podwinięcia końca mostkowego obojczyka, spowodowanego działaniem mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, oraz końca obojczykowego – głównie z powodu mięśnia naramiennego. Złamanie obojczyka jest również stosunkowo częste u noworodków podczas porodu.

Przeczytaj też: Ból pod lewą łopatką – przyczyny, jak leczyć?

Złamanie obojczyka – objawy

Złamanie obojczyka wiąże się z wystąpieniem bólu barku i obrzękiem w miejscu złamania. Pacjent skarży się na silne dolegliwości bólowe przy poruszaniu ręką. Pojawiają się również problemy z unoszeniem kończyny górnej.

Do innych objawów złamanego obojczyka zalicza się:

• widoczne przemieszczenie kości (opadnięcie barku),
• wyczuwalne przesuwania i tarcia odłamów kostnych po uciśnięciu miejsca nad szczeliną złamania,
• mdłości i zawroty głowy,
• krwotok (przy uszkodzeniu tętnicy).

W przypadku złamania objawem jest wyczuwalny pod skórą uraz po ustąpieniu obrzęku, a także wrażliwość okolicy obojczyka na dotyk.

Złamanie obojczyka – pierwsza pomoc

Pierwsza pomoc przy złamaniu obojczyka polega na unieruchomieniu kończyny w stawie barkowym, co zapobiega przesuwaniu się odłamów kostnych i łagodzi ból. Najlepiej zastosować opatrunek Dessaulta, który mocuje kończynę górną do klatki piersiowej. Jeśli go nie mamy, koniecznie trzeba wykonać prowizoryczny temblak poprzez przymocowanie kończyny górnej do tułowia jedną lub dwoma chustami trójkątnymi.

Ponieważ poszkodowany nie jest zdolny do chodzenia, pomocy udziela mu się w pozycji siedzącej. Jedną z chust wykonuje się unieruchomienie w taki sposób, że do dołu pachowego po stronie złamania wkłada się wałek zwiniętej tkaniny lub waty, a złożoną podwójnie chustą trójkątną podwiesza się przedramię kończyny po stronie złamania. Na łokciu zapinamy agrafką powstały fałd chusty.

Przedramię układamy na klatce piersiowej, tak aby palce kierowały na zdrowy bark. Na zdrowym barku zawiązujemy rogi chusty i dociągajmy tak, aby łokieć został nieznacznie podciągnięty ku górze. Tak unieruchomioną kończynę zostawiamy, aż do przywiezienia pacjenta do szpitalu i wykonania rentgena uszkodzonego miejsca.

Złamanie obojczyka – leczenie – gips i orteza

Złamanie obojczyka najłatwiej rozpoznać poprzez widoczne jego skrzywienia w postaci sterczącego guza pod skórą oraz silnego bólu przy próbach poruszania ręką. Uszkodzenie należy potwierdzić zdjęciem RTG, które pokaże szczelinę złamania. Należy sprawdzić, czy nerwy i naczynia krwionośne nie uległy uszkodzeniu oraz osłuchać klatkę piersiową.

Leczenie złamania obojczyka uwarunkowane jest charakterem urazu oraz wielkością przemieszczenia. Złamania możemy podzielić na:

• złamania bez przemieszczenia,
• złamania obojczyka z przemieszczeniem,
• złamania przezstawowe (staw barkowo-obojczykowy).

W większości przypadków stosuje się zachowawcze leczenie złamanego obojczyka – ze względu na dobre właściwości zrostu obojczyka. W urazach obojczyka bez przemieszczenia stosuje się opatrunek gipsowy Dessaulta lub specjalistyczną kamizelkę.

Przy przemieszczeniu kości stosuje się unieruchomienie ósemkowe. Zalecany czas unieruchomienia wynosi 3–6 tygodni (dorośli 3–4 tygodnie). W przypadku złamania obojczyka u dzieci czas ten powinien wynosić 2 tygodnie.

Operacja obojczyka – wskazania, przebieg, zalecania po zabiegu

Wskazaniem do operacji złamania obojczyka są: złamania środkowej części obojczyka z jego skróceniem większym niż 1,5–2 cm, złamania z przemieszczeniem u ludzi młodych, aktywnych fizycznie, brak zrostu, powikłania nerwowo-mięśniowe, złamanie otwarte obojczyka.

Zabieg polega na otwartym nastawieniu odłamów i ich stabilizacji za pomocą płyt i śrub. Czasem konieczna może okazać się rekonstrukcja więzadeł kruczo-obojczykowych. Po urazie należy odciążać kończynę przez okres 2–6 tygodni.

Po upływie kilku tygodni rozpoczyna się rehabilitację. Niestety u niewielkiej liczby pacjentów, mimo właściwego leczenia zachowawczego, nie dochodzi do całkowitego zrostu kostnego i możliwe jest wyczuwanie guza pod skórą w miejscu urazu. Jest to dość naturalne i nie trzeba się tym martwić. Warto jednak pamiętać, że przez parę miesięcy trzeba zachować ostrożność i jeśli odczuwamy dyskomfort oraz ból obojczyka (np. podczas kierowania samochodem), należy zrezygnować z tej czynności.

Jak spać po złamaniu obojczyka? Zaleca się pozycję na wznak lub spoczynek na zdrowym obojczyku.

Złamany obojczyk – rehabilitacja

Rehabilitacja przy złamaniu obojczyka jest konieczna i powinna uwzględniać we wczesnym okresie działanie przeciwbólowe i przeciwobrzękowe. Właściwe jest jak najszybsze stosowanie pola magnetycznego (na gips, z zespalającymi odłamy kostne drutami), aby przyspieszyć i stymulować zrost kości.

Rehabilitacja obojczyka powinna obejmować ponadto:

• unikanie forsowania obręczy barkowej w krótkim czasie po zdjęciu unieruchomienia oraz stosowanie zimnych okładów w celu zmniejszenia opuchlizny;
• kurację farmakologiczną polegającą na podawaniu leków przeciwzapalnych i rozluźniających tkanki mięśniowe; jeśli ból jest intensywny, można poprosić lekarza o środki przeciwbólowe;
• fizykoterapię: stosowanie pola magnetycznego i innych zabiegów o działaniu regenerującym i pobudzającym zrost kości (laseroterapia, ultradźwięki, galwanizacja), krioterapii w celu zmniejszenia bólu i obrzęku, elektrostymulacji osłabionych mięśni stawu barkowego oraz zabiegów rozluźniających, poprawiających ukrwienie i odżywianie tkanek miękkich, takich jak lampa solux czy kąpiel wirowa całej kończyny górnej;
• masaż tkanek głębokich obręczy barkowej zmniejszający występujące w tych strukturach wzmożone napięcie oraz poprawiający ich ukrwienie i odżywianie;
• terapię manualną, która obejmuje techniki mogące odblokować staw i przywrócić mu fizjologiczną biomechanikę; szczególnie zalecana jest ona przy dłuższym unieruchomieniu chorego stawu; dzięki odpowiedniej technice dochodzi do zmniejszenia bólu, ustąpienia procesu zapalnego oraz poprawy ruchomości stawu;
• mobilizację łopatki;
• kinesiotaping, czyli oklejanie elastycznymi plastrami, które – w zależności od aplikacji – mają działanie sensoryczne, odciążające oraz stabilizujące; zalecane są zwłaszcza podczas podejmowania pierwszej aktywności fizycznej po urazie, w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia kontuzji.

W razie uszkodzenia nerwów należy wdrożyć również neuromobilizację, czyli napinanie i rozciąganie tkanek nerwowych w celu poprawy elastyczności, usprawnienia mechanizmów naprawczych i regeneracyjnych. Terapia pozwala na natychmiastową poprawę funkcji podrażnionych tkanek nerwowych.

Złamany obojczyk – jakie ćwiczenia po urazie?

Bardzo ważne w leczeniu chorego, uszkodzonego obojczyka jest wdrożenie, jeszcze w trakcie unieruchomienia, ćwiczeń odsłoniętych palców i nadgarstka oraz zdrowej kończyny górnej w celu poprawy krążenia i odżywienia tkanek w unieruchomionej okolicy.

Stosuje się również kinezyterapię, czyli wykonywanie leczniczych ćwiczeń na obojczyk. Na początku terapii zaleca się wykonywać z terapeutą delikatne ćwiczenia bierne obręczy barkowej. Następnie wprowadzamy ćwiczenia w odciążeniu na podwieszkach, izometryczne, rozciągające oraz pobudzające stymulację nerwowo-mięśniową.

Stopniowo dążymy do: wzmocnienia siły mięśniowej, poprawy stabilizacji, elastyczności tkanek miękkich oraz propriocepcji, czyli czucia stawu w przestrzeni za pomocą ćwiczeń oporowych. Finalnie ćwiczymy całą kończynę górną, aby zwiększyć siłę, nauczyć pacjenta kontrolować ruch i pracę obręczy oraz poprawić dynamikę ruchów, najlepiej metodą PNF.

Złamanie obojczyka – powikłania

Po złamaniu obojczyka najgroźniejszym powikłaniem są uszkodzenia splotu barkowego lub tętnicy podobojczykowej, które mogą się wiązać z uszkodzeniem nerwów lub krwotokiem wewnętrznym. Po zakończeniu leczenia można zaobserwować:

• skrócenie obojczyka,
• zmniejszenie zakresu ruchu,
• utrzymanie się dolegliwości bólowych,
• osłabienie kończyny, niemożność kontynuowania aktywności fizycznej sprzed urazu.

Mogą wystąpić ponadto zaburzenia kostnienia obojczyka czy asymetria obręczy barkowej.

Bibliografia:

• https://www.emedicinehealth.com/broken_collarbone/article_em.htm
• https://kidshealth.org/en/parents/collarbone-fracture.html
• http://www.stoneclinic.com/broken-collarbone