Zespół ciasnoty podbarkowej (konflikt podbarkowy) – przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest zespół ciasnoty podbarkowej?

Dolegliwości bólowe w okolicy barku są częstym powodem wizyt u lekarza. Konflikt podbarkowy (zespół cieśni lub ciasnoty podbarkowej, SIS) jest prawdopodobnie najczęstszą przyczyną dolegliwości tej części ciała; szacuje się, że około 40-60% bólów w obrębie stawu ramiennego jest spowodowanych właśnie tym schorzeniem. Niestety schorzenie rzadko jest prawidłowo diagnozowane, więc na skierowaniach i różnych formach dokumentacji medycznej spotyka się inne rozpoznania, takie jak np. zmiany zwyrodnieniowe czy zespół bolesnego barku.

Źródłem bólu barku jest ucisk na struktury przestrzeni podbarkowej, która znajduje się pomiędzy wyrostkiem barkowym łopatki, a głową kości ramiennej. W niej przebiegają ścięgna mięśni stożka rotatorów i ścięgno mięśnia dwugłowego oraz znajduje się kaletka podbarkowa. Wielkość tej przestrzeni wynosi około 1-1,5 cm. W warunkach prawidłowych głowa kości ramiennej wraz ze ścięgnami stożka rotatorów ślizga się pod wyrostkiem barkowym łopatki bez przeszkód podczas ruchów kończyny. W sytuacji patologicznej, kiedy zmniejszona jest przestrzeń podbarkowa, dochodzi do uciśnięcia stożka rotatorów i miażdżenia znajdujących się w niej struktur.

Ból barku pojawia się najczęściej podczas ruchów unoszenia kończyny górnej, kiedy następuje fizjologiczne zmniejszenie się wielkości przestrzeni podbarkowej. Zespół cieśni podbarkowej najczęściej dotyka osób po 40 roku życia, które wykonują dużo ruchów nad głową, najczęściej związanych z pracą zawodową. Często spotykana jest także u młodych sportowców, zwłaszcza pływaków, tenisistów czy siatkarzy.

Przedłużający się zespół ciasnoty przestrzeni podbarkowej nasila stan zapalny i prowadzi do uszkodzenia ścięgien i kaletki. Objawy mogą być bardzo zróżnicowane i często współistnieją z innymi patologiami. Jeśli specjalista nie rozpoznana cieśni podbarkowej i nie wdroży leczenia, może dojść do poważnych uszkodzeń struktur znajdujących się w obszarze przestrzeni podbarkowej, zwłaszcza pierścienia mięśni rotatorów, które odpowiedzialne są za ruchy kończyny górnej w stawie ramiennym.

Zespół ciasnoty podbarkowej – przyczyny

Konflikt podbarkowy powstaje na skutek przewlekłego ucisku struktur znajdujących się w przestrzeni podbarkowej, na skutek zmniejszenia się jej wymiarów i wzrostu w niej ciśnienia.

Do konfliktu mogą doprowadzić:

• urazy obręczy barkowej i stawu ramiennego;
• wady postawy ciała;
• zmiany zwyrodnieniowe wyrostka barkowego lub stawu barkowo-obojczykowego;
• wady anatomiczne wyrostka barkowego;
• dysfunkcje tkanek miękkich tworzących zawartość przestrzeni podbarkowej (przeciążenia, przykurcze);
• dysfunkcje mięśni stożka rotatorów;
• zapalenie kaletki podbarkowej;
• nawrotowa niestabilność stawu ramiennego;
• neuropatie;
• osłabienie siły mięśni obręczy barkowej.

Istotny jest podział zespołu ciasnoty podbarkowej ze względu na stopień zaawansowania zmian patologicznych:

• stopień I – oznacza odwracalne zmiany zapalne kaletki podbarkowej i pierścienia rotatorów, które są podatne na leczenie zachowawcze, występuje najczęściej u osób poniżej 25 roku życia;
• stopień II – to zmiany o charakterze nieodwracalnym, np. zwłóknienie mięśni rotatorów bez ich rozerwania; stwierdza się najczęściej w przedziale wiekowym pomiędzy 25 a 40 rokiem życia;
• stopień III – oznacza częściowe lub całkowite uszkodzenie mięśni wchodzących w skład pierścienia rotatorów; najczęściej dotyczy chorych po 40 roku życia.

Zespół ciasnoty podbarkowej – objawy

Objawy ciasnoty podbarkowej obejmują:

• kłujące bóle przednio-bocznej części ramienia (zwłaszcza podczas ruchów zgięcia i odwodzenia);
• dolegliwości podczas spania na chorym barku;
• tkliwość okolicy wyrostka barkowego;
• osłabienie siły mięśniowej obręczy barkowej;
• przykurcze mięśniowe;
• zaburzenia neurologiczne.

Zespół ciasnoty podbarkowej – diagnostyka i leczenie

Niezmiernie ważna jest dokładna diagnoza schorzenia. Badaniem fizykalnym stwierdza się bolesną ruchomość stawu ramiennego, zwłaszcza w momencie zgięcia i rotacji wewnętrznej kończyny górnej oraz bolesną palpację stawu barkowo-obojczykowego. W diagnostyce konieczne jest wykluczenie zmian chorobowych z szyjnego odcinka kręgosłupa, dlatego w celu poszerzenia diagnostyki przydatna jest tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Badanie USG wykaże stan zapalny w kaletce podbarkowej i oceni struktury ścięgien stożka.

Leczenie zespołu ciasnoty podbarkowej polega na zmniejszeniu dolegliwości bólowych za pomocą farmakoterapii, a następnie przywróceniu prawidłowej ruchomości stawu za pomocą rehabilitacji. Takie leczenie jest zwykle skuteczne, ale musi trwać co najmniej przez 10 miesięcy. Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi dobrych rezultatów lub przyczyna konfliktu podbarkowego tkwi w wadach anatomicznych wyrostka barkowego, konieczna jest interwencja chirurgiczna.

Zaleca się wykonywanie zabiegu metodą artroskopową , podczas którego wyrównuje się wyrostek barkowy, wykonuje się plastykę stawu barkowo-obojczykowego, ścięgna mięśnia dwugłowego lub usuwa się zniszczoną kaletkę i więzadło kruczo-barkowe. Na korzyść metody artroskopowej przemawia: możliwość dokładnej eksploracji stawu ramiennego, mniejsze dojścia operacyjne, mniejszy ból pooperacyjny oraz możliwość wyboru metody otwartej na każdym etapie operacji.

Otwartą rekonstrukcję rezerwuje się natomiast dla przypadków, w których wcześniejsze artroskopowe leczenie nie przyniosło efektu lub nie można jej wykonać artroskopowo ze względu na stopień zaawansowania zmian chorobowych. Po zabiegu nie unieruchamia się chorej kończyny, należy natomiast niezwłocznie rozpocząć intensywną rehabilitację, która może trwać nawet do 4 miesięcy.

Konflikt podbarkowy – rehabilitacja

Rehabilitacja w zespole ciasnoty podbarkowej jest koniecznym elementem leczenia zachowawczego oraz postępowania pooperacyjnego. Powinna obejmować:

• odciążenie i unikanie forsowania chorego stawu – staramy się również nie leżeć i nie spać na chorym barku, jeśli są problemy z zaśnięciem można zakupić specjalną wyprofilowaną poduszkę lub wałek, który wypełni nam przestrzeń między potylicą, a barkiem, jeśli występuje duża opuchlizna warto wykonywać w warunkach domowych okłady z lodu na bolesną okolicę;
• farmakoterapię – podawanie doustnych leków przeciwzapalnych, jeśli ból jest intensywny zaleca się bezpośrednie iniekcje do kaletki podbarkowej lub przestrzeni podbarkowej;
• stosowanie zabiegów fizykoterapeutycznych o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym (krioterapia), naprawiających i regenerujących uszkodzone tkanki miękkie (magnetoterapia, laseroterapia, ultradźwięki) oraz poprawiających ukrwienie oraz odżywianie tkanek (lampa solux, prądy TENS);
• masaż tkanek głębokich okolicy stawu zmniejszający występujące w tych strukturach wzmożone napięcie oraz poprawiający ich ukrwienie i odżywianie;
• mobilizację łopatki;
• kinesiotaping , czyli plastrowanie, polega na oklejeniu stawu specjalnymi elastycznymi plastrami, które na skutek właściwej aplikacji na obręcz barkową plastry zapewnią lepszą stabilizację, usprawnią procesy gojenia oraz zmniejszą ryzyko kontuzji podczas podejmowanej aktywności fizycznej.

Konflikt podbarkowy – ćwiczenia

W ramach rehabilitacji pacjentom z zespołem ciasnoty podbarkowej zaleca się kinezyterapię , czyli stosowanie ćwiczeń leczniczych. Zazwyczaj ćwiczenia są nieodłącznym elementem fizjoterapii, w przypadku cieśni podbarkowej, niestety u większości chorych po ćwiczeniach dolegliwości ulegają nasileniu. Intensywne ćwiczenia, zwłaszcza ruchy odwodzenia powodują zmniejszenie przestrzeni podbarkowej i drażnienie kaletki oraz pierścienia rotatorów. Dlatego też usprawnienie powinno być prowadzone delikatnie i rozważnie oraz obejmować ćwiczenia izometryczne, rozciągające oraz pobudzające stymulację nerwowo-mięśniową. Stopniowo wprowadza się ćwiczenia wzmacniające siłę mięśniową, poprawiające stabilizację, elastyczność tkanek miękkich oraz propriocepcję, czyli czucie stawu w przestrzeni. Ostatnim etapem są ćwiczenia całej kończyny górnej, zwiększające siłę, kontrolujące ruch i pracę oraz poprawiające dynamikę ruchów stawu barkowego najlepiej metodą PNF.