Dieta przy RZS – co jeść, a czego unikać w reumatoidalnym zapaleniu stawów?

Co to jest reumatoidalne zapalenie stawów?

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to przewlekła choroba zapalna, która atakuje stawy, ale odbija się również na kondycji innych narządów. Charakteryzuje się sztywnością, obrzękami i bólem stawów rąk i nóg. Najczęściej RZS rozwija się między 40. a 60. rokiem życia, ale zdarza się, że pierwsze zmiany chorobowe występują już u 20-latków. Reumatoidalne zapalenie stawów to choroba autoimmunologiczna, co oznacza, że wywołuje ją nasz własny układ odpornościowy, który swoje komórki traktuje jak intruza, atakuje je i niszczy. W Polsce na RZS choruje ok. 2 proc. populacji.

Objawy choroby nie ograniczają się tylko do zmian i bólu stawów. Zwykle obok nich występuje wzmożona potliwość, utrzymująca się długo lekka gorączka, uczucie rozbicia emocjonalnego, problemy z układem sercowo-naczyniowegym. U osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów występuje 2–3-krotnie większe ryzyko zawału, miażdżycy, niewydolności serca i udaru mózgu. Przyczyny RZS nie są dokładnie poznane, ale wśród nich wymienia się: obciążenie genetyczne, przewlekły stres, palenie papierosów, niezdrowy styl życia, niewłaściwy sposób żywienia. Okazuje się, na efektywność leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów dieta może mieć pewien wpływ, dlatego pacjentom zaleca się modyfikację dotychczasowego jadłospisu.

Dlaczego przy RZS dieta ma znaczenie?

Obecnie nie wiadomo, czy dieta ma kluczowe znaczenie dla zmniejszania ryzyka zachorowania na RZS, jednak coraz więcej badań naukowych udowadnia, że stosowanie pewnych modyfikacji żywieniowych łagodzi objawy zapalenia stawów i poprawia jakość życia. RZS to choroba z autoagresji. W przypadku takich schorzeń warto przyjrzeć się alergiom i nietolerancjom pokarmowym pacjenta, gdyż coraz więcej przypadków pokazuje, że wykluczenie pokarmów nietolerowanych z diety w dłuższym czasie daje znaczną poprawę stanu zdrowia i złagodzenie objawów chorób autoimmunologicznych.

Trudno wskazać konkretne zalecenia dietetyczne w chorobach stawów. W dużej mierze dieta w RZS to kwestia indywidualna. Jeśli nie wykona się profesjonalnego testu na nietolerancje pokarmowe, można po kolei wykluczać produkty, o których sądzimy, że wpływają na organizm niekorzystnie. Pojedynczy produkt należy wyeliminować z diety na dwa tygodnie i obserwować, czy następuje złagodzenie objawów choroby.

Niezależnie od indywidualnych przypadków dieta na stawy powinna zawierać dużo składników, które łagodzą stan zapalny, maksymalnie ograniczać żywność działającą prozapalnie, dostarczać wapnia, żelaza i witaminy D, ponieważ u osób z RZS bardzo często obserwuje się ich niedobory. Dieta przy RZS powinna także być bogata w kwas foliowy, który przy przyjmowaniu leków na reumatyzm jest źle wchłaniany.

Czytaj również: Terapia Bowena – co to jest, na czym polega, na co pomaga?

RZS – co jeść przy reumatoidalnym zapaleniu stawów?

Produkty polecane w diecie przy reumatoidalnym zapaleniu stawów mają za zadanie przede wszystkim wyciszać przewlekły stan zapalny i uzupełniać niedobory witamin i składników mineralnych. Należą do nich:

• oliwa z oliwek – jest doskonałym źródłem jednonienasyconych kwasów tłuszczowych, które redukują proces zapalny w organizmie, a dodatkowo zawiera oleocanthal – związek odpowiedzialny za uczucie pieczenia w przełyku po spożyciu oliwy; w badaniach opublikowanych w 2015 roku wykazano, że substancja ta ma działanie przeciwbólowe, hamuje powstawanie enzymów prozapalnych oraz wpływa na przewlekły i ostry stan zapalny; w diecie na reumatyzm powinno znaleźć się 2–3 łyżek oliwy tłoczonej na zimno dziennie;
• tłuste ryby morskie – łosoś, tuńczyk, makrela, śledź czy sardynka to ryby, które obfitują w kwasy tłuszczowe omega-3; pełnią one liczne funkcje w organizmie, ale dla osób z RZS kluczowa jest ich zdolność do hamowania procesów zapalnych; tłuszcze z ryb zmniejszają stężenie w organizmie markerów stanu zapalnego, jak CRP i interleukina-6; ryby należy jeść przynajmniej 2 razy w tygodniu po ok. 150 g;
• warzywa i owoce – najcenniejsze są surowe, dostarczają najwięcej witamin i składników mineralnych, a także przeciwutleniaczy, które hamują działanie wolnych rodników i dzięki temu wyciszają procesy zapalne; najwięcej przeciwutleniaczy zawierają ciemne owoce jagodowe i zielone warzywa.

Osoby cierpiące na RZS dietę powinny wzbogacić także o orzechy i nasiona będące źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych o działaniu przeciwzapalnym, a także o olej lniany i siemię lniane – wśród olejów roślinnych to najlepsze źródło kwasów tłuszczowych omega-3.

Reumatoidalne zapalenie stawów – czego nie jeść?

Jadłospis w diecie na stawy powinien maksymalnie ograniczać dostarczanie związków nasilających stan zapalny. Zalicza się do nich tłuszcze trans, węglowodany wysokoprzetworzone, kwasy omega-6 w nadmiernej ilości, histaminę. Przy RZS dieta zakłada zmniejszenie spożywania tłustych mięs, wędlin, pasztetów, serów żółtych, pleśniowych i topionych – zawierają nasycone kwasy tłuszczowe wpływające niekorzystnie na układ krążenia i sporo kwasów omega-6, które utrudniają działanie kwasów omega-3.

Nie zaleca się stosowania oleju słonecznikowego, sojowego, ryżowego, pestek słonecznika, ponieważ zawierają kwasy omega-6, które co prawda są potrzebne organizmowi, ale dostarczamy ich z dietą tak dużo, że równowaga między kwasami omega-3 i omega-6 jest zaburzona, co prowadzi to do wytwarzania prozapalnych prostaglandyn.

Przy RZS przepisy powinny eliminować żywność wysoko przetworzoną. Unikać należy wyrobów cukierniczych, sklepowych słodyczy, chipsów, dań gotowych i instant, fast foodów – zawierają niekorzystne dla zdrowia tłuszcze trans. Warto zrezygnować z częstego spożywania produktów bogatych w histaminę: serów pleśniowych i długo dojrzewających, czekolady, roślin strączkowych, pomidorów, cytrusów, mocnej herbaty i alkoholu. W wielu badaniach wykazano, że ponad 1/3 chorych na RZS odczuwa nasilenie objawów po spożyciu powyższych produktów.

W diecie na reumatoidalne zapalenie stawów nie powinny zbyt często pojawiać się także warzywa psiankowate, np. w postaci pomidorów, papryki, bakłażana – u niektórych osób mogą wpływać one na nasilenie objawów, dlatego warto przeprowadzić dwutygodniową eliminację pojedynczych produktów.