Przykurcze mięśni

Czym jest skurcz mięśni?

Skurcz mięśniowy jest dowolną zmianą napięcia mięśniowego oraz jego długości. Przykurcz charakteryzujemy jako znaczne ograniczenie pełnego zakresu ruchu w stawie, wynikające z obkurczenia się tkanek miękkich, mięśni, więzadeł oraz torebek stawowych. Wyróżnia się on znacznym skróceniem naturalnej długości konkretnego mięśnia. Wystąpienie i narastanie przykurczów mięśniowych dotyczy głównie fizycznych właściwości mięśnia. Jest to proces bierny i w zasadzie zawsze uważany za stan patologiczny, ze względu na nieprawidłową zmianę długości włókien mięśniowych. Przykurcze mogą być o charakterze czynnym – przykurcze takie możemy rozpracować i usunąć, oraz bierne – pozbyć się ich można tylko i wyłącznie przez rozerwanie tkanki (stosowane są również różnego rodzaju interwencje chirurgiczne).

Przeczytaj również: Skurcze stóp – przyczyny, leczenie, ćwiczenia

Przyczyny powstawania przykurczy

Do przyczyn powstawania przykurczy mięśni zalicza się:

• porażenia spastyczne,
• porażenia kurczowe,
• uszkodzenia nerwów obwodowych,
• długotrwałe unieruchomienie (np. w opatrunku gipsowym),
• brak ruchu (akinezja),
• krwiak,
• obrzęk,
• ból,
• starszy wiek,
• uszkodzenie tkanki mięśniowej,
• zrosty, zwłóknienia występujące na tkance miękkiej,
• dysbalans mięśniowy,
• blizny,
• choroby zapalne stawów (RZS – reumatoidalne zapalenie stawów, ZZSK – zesztywniające zapalenie stawów, zmiany zwyrodnieniowe stawów),
• urazy (zwichnięcia, złamania, skręcenia).

Rodzaje przykurczów mięśniowych

Można wyróżnić cztery rodzaje przykurczów mięśniowych. Rodzaje przykurczów mięśniowych są następujące:

• mięśniopochodne – występują gdy jest brak równowagi dynamicznej i pojawia się dysbalans mięśniowy (jedna grupa mięśniowa jest znacznie silniejsza niż grupa mięśni przeciwstawnych). Dochodzi do zmiany rozkładu sił poszczególnych mięśni zawiadujących stawem;
• neuropochodne – gdy jedna z grup mięśniowych jest spastyczna bądź w stanie porażenia wiotkiego. Następuje zmiana wielkości i proporcji dystrybucji sił mięśniowych. Bodźce nerwowe, które zawiadują odpowiednim tonusem mięśniowym powoli słabną;
• strukturalne – zmiany chorobowe, które wynikają z uszkodzenia struktury samego mięśnia. W tkance mięśniowej można zauważyć zwyrodnienia, zwłóknienia, zmiany zapalne oraz ich odległe skutki, zmiany wynikające po przebytych urazach (blizny zmieniające długość mięśnia), zmiany wynikające z niedokrwienia;
• mieszane – prezentują kombinację powyższych uszkodzeń i wywołują duże zmiany właściwości mięśni.

Przeczytaj: Strzelające stawy – czy wymagają leczenia?

Przykurcze mięśni – objawy i postępowanie

W przypadku pojawienia się objawów związanych z powstawaniem przykurczy, takich jak:

• ból,
• znaczne ograniczenie ruchomości w stawie,
• wypadnięcie funkcji danego stawu bądź kończyny,
• problem w codziennym funkcjonowaniu,
• sztywność poranna,
• ogniska stanu zapalnego,

należy się skontaktować z lekarzem bądź fizjoterapeutą w celu zdiagnozowania problemu. Wykonuje się między innymi testy funkcjonalne, które pozwalają ocenić stopień przykurczu danego mięśnia oraz jego siłę. Posiłkować można się również badaniami dodatkowymi, w celu sprawdzenia czy dany przykurcz mięśniowy nie wynika z rozpoczętego procesu chorobowego, który może mieć różne podłoże, ortopedyczne bądź neurologiczne. Dalsze postępowanie jest zależne od przyczyn, które doprowadzają do pojawienia się patologii.

Przykurcze mięśni – leczenie

W przypadku przykurczy mięśni, które wynikają z uszkodzeń neurologicznych, najczęściej ma się do czynienia ze spastyką. Z racji tego, że większość uszkodzeń jest nieodwracalnych, leczenie skupia się głównie na ciągłej rehabilitacji, ale także w większości przypadków konieczne jest wykonanie interwencji chirurgicznej bądź zastosowanie leczenia farmakologicznego.

Do metod chirurgicznych zaliczyć można rizotomię (która polega na przecięciu korzeni grzbietowych) oraz fibrotomię (częściowe przecięcie włókna mięśniowego).

W przypadku leczenia farmakologicznego stosuje się leki zmniejszające napięcie mięśniowe, np. baklofen. Częstym zabiegiem jest podawanie toksyny botulinowej bezpośrednio do mięśnia, który jest przykurczony.

Przykurcze mięśni – rehabilitacja

Rehabilitacja w przypadku przykurczy pochodzenia neurologicznego czy ortopedycznego ma za zadanie w najbardziej możliwy sposób przywrócić elastyczność mięśni, ich siłę oraz zakres działania. Wykorzystuje się tutaj między innymi:

• pozycje ułożeniowe,
• ćwiczenia w pełnym zakresie ruchomości,
• ćwiczenia siłowe,
• ćwiczenia w wodzie,
• ćwiczenia rozciągające na bazie stretchingu lub bardzo efektywnej relaksacji.

Masaż oraz elektroterapia, jak również inne zabiegi fizykoterapeutyczne pozytywnie wpływają na rozluźnienie przykurczonych struktur. W pracy nad poprawą dysbalansu mięśniowego konieczne jest użycie technik osteopatycznych i pracy na powięzi.