Uraz stawu kolanowego – przyczyny, objawy, rehabilitacja, leczenie

Uraz stawu kolanowego – jakie są przyczyny?

Urazy, przeciążenia oraz choroby stawu kolanowego spowodowane upadkami, nadmierną lub niewłaściwą aktywnością fizyczną lub procesami chorobowymi powodują, że 30 proc. wszystkich urazów stawów dotyczy właśnie kolana. Przyczyną narażenia kolana na różne urazy jest brak osłony mięśniowej, gdyż zabezpieczone jest ono jedynie rzepką.

Bez konsultacji z lekarzem organizm nie jest w stanie sam wygoić postępujących zmian chorobowych stawu kolanowego. Dlatego właściwe rozpoznanie schorzenia i podjęcie odpowiedniego leczenia oraz rehabilitacji jest warunkiem uniknięcia pogorszenia funkcji stawu kolanowego lub leczenia operacyjnego.

Poniżej opisano najczęstsze przyczyny bólu w kolanie (w stawie kolanowym).

Przeciążenie kolana

Przeciążenia stawu kolanowego pojawiają się dość często, nie tylko podczas uprawiania sportu, ale również w trakcie pracy fizycznej forsującej staw kolanowy, takiej jak dźwiganie ciężkich przedmiotów, stojąca praca, częste kucanie lub klęczenie.

Występuje: dyskomfort, stan zapalny, ból w kolanie oraz ograniczenie ruchomości w stawie.

Skręcone kolano

Skręcenie stawu kolanowego jest dość powszechne i powstaje na skutek urazów oraz przeciążeń spowodowanych nadmierną lub niewłaściwą aktywnością fizyczną (najczęściej bieganie lub sporty zimowe), brakiem przygotowania do niej lub niewinnymi upadkami.

W wyniku tej kontuzji kolana dochodzi do częściowego lub całkowitego uszkodzenia więzadeł, mówimy wtedy o jego naderwaniu lub zerwaniu. Urazy więzadeł kolana są dość powszechne i, niestety, poważne, więc wymagają natychmiastowej konsultacji z lekarzem ortopedą.

Zwyrodnienie kolana

Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego (gonartroza) należy do najczęściej spotykanych i najbardziej uciążliwych problemów medycznych wieku średniego i podeszłego. Jest ona spowodowana postępującą utratą chrząstki stawowej na skutek zaburzeń syntezy białek, które ją budują.

W efekcie chrząstka ulega ścieraniu i dochodzi do odsłonięcia powierzchni stawowych, które zaczynają się o siebie ocierać, co wywołuje ból kolana podczas ruchu, sztywność oraz ograniczenie ruchomości.

Tworzą się osteofity, czyli narośla kostne; może się też rozwinąć szpotawość stawów kolanowych. Przyczynami zmian zwyrodnieniowych w kolanie mogą być: predyspozycje genetyczne, choroby ogólnoustrojowe, wady wrodzone, urazy, odmrożenia, zakażenia oraz przeciążenia wywołane pracą lub aktywnością fizyczną.

Na zmiany zwyrodnieniowe wpływają również: zaawansowany wiek i naturalny proces starzenia się elementów narządu ruchu, zwiększona masa ciała oraz szczególny rodzaj aktywności fizycznej.

Niestabilność stawu kolanowego

Niestabilność stawu kolanowego, czyli jego nadmierna ruchomość w stosunku do ruchomości fizjologicznej, związana jest z niewydolnością tkanek miękkich. Najczęściej przyczyną jest uszkodzenie więzadeł na skutek skręcenia stawu kolanowego, rozluźnienia torebki stawowej lub ich naderwania bądź zerwania.

Do urazu dochodzi najczęściej podczas uprawiania sportu (bieganie, sporty zimowe), przy zmniejszaniu prędkości, lądowaniu po skoku, nagłym zatrzymaniu i obrocie na nodze.

Zwichnięcie rzepki

Rzepka jest jednym z elementów tworzących staw kolanowy. Jej zadaniem jest ochrona stawu kolanowego od strony przedniej oraz zwiększenie działania siły mięśnia czworogłowego uda.

Zwichnięcie rzepki jest jej przemieszczeniem i wysunięciem ze swojego miejsca. Dochodzi do niego szczególnie w charakterystycznym ustawieniu kończyny dolnej: udo znajduje się w rotacji wewnętrznej względem ustawionej na podłożu stopy i dodatkowo wykonujemy zgięcie i skoślawienia kolana z jednoczesnym silnym napięciem mięśnia czworogłowego.

Często pojawia się nawykowe zwichnięcie rzepki, zwłaszcza u osób, które mają różnego rodzaju dysfunkcje współistniejące, takie jak: płaskostopie, nieprawidłowa budowa rzepki lub zbyt wysokie jej ustawienie.

Rozmiękanie rzepki

Chondromalacja rzepki to rozmiękanie chrząstki stawowej prowadzące do jej destrukcji. Chrząstka staje się zbyt miękka i popękana, przenosi obciążenia głębiej, na struktury bardziej unerwione, co powoduje ból kolana i nawracający stan zapalny stawu.

Choroba rozwija się samoistnie i może być konsekwencją: niewielkich urazów i przeciążeń, przebytych stanów zapalnych, chorób kości, wadliwego stawu rzepkowo-udowego i nadmiernej aktywności fizycznej.

Torbiel pod kolanem, czyli cysta Bakera

Torbiel podkolanowa Bakera to niefizjologicznie powiększona przestrzeń łącznotkankowa, wypełniona płynem, przypominająca guzek. Lokuje się ona w dole podkolanowym stawu kolanowego. Jest to zmiana łagodna, którą możemy wykryć palpacyjnie przez skórę.

Powstaje na skutek nadmiernej produkcji płynu stawowego i wzrostu ciśnienia wewnątrz stawu, co powoduje jego ucieczkę przez miejsca osłabionego oporu w torebce stawowej. Płyn gromadzi się najczęściej w kaletkach dołu podkolanowego lub tworzy przepukliny w torebce. Może również dojść do pęknięcia torbieli i wydostania się płynu w okolice łydki.

Przyczyny torbieli Bakera mogą być różne: choroby wewnątrzstawowe, uszkodzenie torebki stawowej, zapalenie kaletek maziowych, przeciążenia i urazy stawu kolanowego.

Uszkodzenie łąkotki

Boczna i przyśrodkowa łąkotka są chrzęstno-włóknistymi strukturami, o kształcie półksiężyców do 6–7 mm, które położone są pomiędzy kością udową i piszczelową oraz pokrywają 2/3 powierzchni stawowej.

Są one kluczowym elementem kolana. Dopasowują się do kształtu powierzchni stawowych, więc umożliwiają: równomierny rozkład obciążeń, absorpcję wstrząsów, stabilizację oraz odżywianie i ochronę chrząstki stawowej.

Zwłaszcza podczas ekstremalnych wysiłków, kiedy kolano przyjmuje na siebie obciążenia wynoszące wielokrotność masy ciała, łąkotki zabezpieczają chrząstkę przed ścieraniem.

Uszkodzenia łąkotek zdarzają się często; dotyczą zwłaszcza ludzi młodych, uprawiających sport, ale również osób starszych, u których dochodzi do niszczenia łąkotek z powodu procesów zwyrodnieniowych. Uszkodzona łąkotka działa niepoprawnie i powoduje ból stawu kolanowego.

Do przyczyn uszkodzenia łąkotek zaliczamy: silne urazy zgięciowo-skrętne stawu kolanowego (podczas gry w piłkę nożną, jazdy na nartach), przeciążenia (sport lub długie wymuszone pozycje: klęczenie, kucanie), zmiany zwyrodnieniowe, torbiele oraz zaburzenia struktury łąkotek.

Uszkodzenie stawu kolanowego – objawy

Objawy urazu stawu kolanowego obejmują m.in. dolegliwości bólowe. Ból kolana najczęściej jest głęboki, tępy i narasta podczas aktywności fizycznej, dłuższego chodzenia czy siedzenia ze zgiętymi kolanami, wchodzenia i schodzenia po schodach, kucania, klęczenia. Niekiedy może wystąpić ból stawu kolanowego w nocy.

Pojawia się stan zapalny połączony z obrzękiem i wzmożonym ociepleniem skóry. Innym objawem jest wysięk, czyli nadmierna ilość płynu stawowego, określana potocznie przez pacjentów jako „woda w kolanie”. Uszkodzeniu stawu może towarzyszyć również jego sztywność, szczególnie rano i po dłuższym okresie nieczynności.

Pacjenci skarżą się na: trzeszczenie w kolanie, uczucie blokowania lub tarcia w stawie podczas ruchów. Ponadto dochodzi do zaniku mięśni oraz przykurczów.

Kolejne objawy uszkodzenia to ograniczona ruchomość, uczucie dyskomfortu, niepewności i niestabilności kolana („uciekanie” stawu). Pojawia się nadruchomość rzepki oraz trudność w obciążaniu chorej kończyny.

Uraz kolana – rehabilitacja i ćwiczenia

Urazy stawu kolanowego pierwszego stopnia leczy się zachowawczo. Ważna jest rehabilitacja kolana, która powinna obejmować m.in.: unikanie forsowania stawu kolanowego lub unieruchomienie go za pomocą kortezy, która ogranicza bądź uniemożliwia wykonywanie ruchów zgięcia i wyprostu, odciąża i stabilizuje chory staw.

Rehabilitacja uszkodzonego stawu kolanowego powinna uwzględniać ponadto:

• stosowanie fizykoterapii – zaleca się zabiegi działające przeciwbólowo i przeciwobrzękowo (krioterapia, jonoforeza z lekiem przeciwbólowym), zabiegi regeneracyjne i przyspieszające gojenie (magnetoterapia, laseroterapia i ultradźwięki) oraz wzmacniające osłabione mięśnie stawu kolanowego (elektrostymulacja prądami małej częstotliwości);
• wykonywanie leczniczych ćwiczeń na kolano – w początkowej fazie choroby najlepiej wykonywać z terapeutą delikatne ćwiczenia rozciągające, izometryczne, pobudzające stymulację nerwowo-mięśniową oraz ćwiczenia w odciążeniu; stopniowo wprowadza się ćwiczenia oporowe wzmacniające tkanki miękkie oraz siłę mięśni stawu kolanowego, ćwiczenia poprawiające stabilizację chorego stawu, elastyczność tkanek miękkich oraz propriocepcję, czyli czucie stawu w przestrzeni; później stosuje się ćwiczenia całej kończyny dolnej, zwiększające siłę, kontrolujące ruch i pracę na nierównym podłożu; systematyczne ćwiczenia uelastycznią tkanki miękkie oraz uodpornią je na uszkodzenia;
• mobilizację rzepki;
• terapię manualną – stosuje się techniki mogące odblokować staw, by przywrócić mu fizjologiczną biomechanikę; dzięki właściwej technice uzyskuje się zmniejszenie bólu, ustąpienie procesu zapalnego oraz poprawę ruchomości stawu.

W rehabilitacji uszkodzenia kolana stosuje się także kinesiotaping, czyli oklejenie stawu elastycznymi plastrami, które mają działanie sensoryczne i, przy odpowiedniej aplikacji, stabilizują i odciążają staw, aby przyśpieszyć procesy regeneracyjne.

Uraz stawu kolanowego – leczenie

W celu rozpoczęcia skutecznej terapii konieczna jest prawidłowa diagnoza dokonana na podstawie wywiadu i badania fizykalnego pacjenta. Dla potwierdzenia rozpoznania urazu stawu skokowego można wykonać zdjęcie RTG, które pokaże zwichnięcie stawu oraz uwidoczni ewentualne złamania kostne.

Jeśli uszkodzone są tkanki miękkie lub inne elementy wewnątrzstawowe, trzeba wykonać badanie USG lub badanie rezonansu magnetycznego.

W leczeniu urazu stawu kolanowego wdraża się niekiedy kurację farmakologiczną. Pacjentowi zaleca się przyjmowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych.

W przypadku zmian degeneracyjnych stosowane są leki modyfikujące chrząstkę stawową (podawane doustnie lub za pomocą iniekcji, czyli zastrzyków w kolano, bezpośrednio do stawu). Sposobem na uszkodzenie stawu będzie także stosowanie zimnych okładów (jeśli pojawiła się opuchlizna i zwiększona ciepłota chorej okolicy).

Cięższe uszkodzenia stawu kolanowego (z rozerwaniem aparatu więzadłowego, uszkodzeniem elementów wewnątrzstawowych lub zaawansowane zmiany degeneracyjne) wymagają wykonania operacji kolana (artroskopia stawu kolanowego). W czasie zabiegu chirurg naprawia uszkodzone tkanki miękkie lub usuwa zniszczone elementy stawu.