Lateralizacja rzepki – przyczyny, objawy, leczenie, fizjoterapia, ćwiczenia

Lateralizacja rzepki – co to znaczy?

Lateralizacja to dość częsty uraz rzepki dotyczący zazwyczaj osób prowadzących aktywny tryb życia. W większości przypadków kontuzję tę można zaobserwować u kobiet, co wynika z trochę innej budowy struktur anatomicznych niż u mężczyzn. Szersza miednica u kobiet sprawia, że rzepka, po angielsku "kneecap", ustawia się nieco w skośnej pozycji, co predysponuje do tak zwanego jej „uciekania”.

Lateralizacja rzepki, zwana inaczej bocznym przyparciem rzepki, powoduje silne dolegliwości bólowe oraz uniemożliwia kontynuowanie aktywności sportowych. Wcześnie wykryte schorzenie oraz wprowadzone właściwe postępowanie lekarskie jak również fizjoterapeutyczne pomagają pozbyć się większości objawów.

To też może Cię zainteresuje: Uszkodzenie łąkotki – przyczyny, objawy, leczenie

Boczne przyparcie rzepki – jakie są przyczyny ELPS?

Staw kolanowy to największy staw, który łączy kość piszczelową z kością udową oraz rzepką. Rzepka znajduje się z przodku stawu kolanowego i spełnia rolę mechanizmu zwiększającego siłę mięśniową, podczas prostowania się kolana. Aparat wyprostny stawu kolanowego, oprócz tego, że pomaga wyprostować staw podczas takich czynności, jak np. kopnięcie piłki, bierze także udział w ruchu zgięcia kolana, kiedy wchodzimy i schodzimy ze schodów.

Kiedy aparat wyprostny kolana jest ustawiony niewłaściwie, wówczas pojawia się silny ból w okolicach stawu rzepkowo-udowego (staw łączący rzepkę z kością udową) i dochodzi do dużych przeciążeń chrząstki. Z tego powodu pojawia się tak zwane "uciekanie rzepki na bok", czemu towarzyszy destabilizacja kolana, co często prowadzi do bocznego przyparcia rzepki (ELPS – excessive lateral pressure syndrome) jako najczęstszej postaci lateralizacji rzepki.

Niewyleczona przypadłość oraz dalsze kontynuowanie treningów mogą przyczynić się do: zwiększenia bólu kolana, pojawienia się stanu zapalnego, a nawet zmian zwyrodnieniowych.

Do najczęstszych przyczyn powstawania lateralizacji rzepki kolanowej należą:

• niewłaściwa budowa rzepki, dotycząca zmian kształtu trzeszczki w kolanie oraz jej ułożenia w odniesieniu do pozycji kości piszczelowej;
• osłabienie siły mięśniowej mięśnia czworogłowego uda (najsilniejszego prostownika stawu kolanowego);
• nieprawidłowa budowa nasady kości udowej i kości piszczelowej;
• wysokie ustawienie rzepki.

Wśród przyczyn wymienia się również inne zaburzenia postawy: nieprawidłowe ustawienie miednicy, tendencja do koślawości kończyn dolnych, płaskostopie.

Czytaj również: Złamanie miednicy – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja, powikłania

Lateralizacja rzepki – objawy

Do najczęstszych objawów lateracji rzepki należy ból zlokalizowany od strony zewnętrznej rzepki i z przodu kolana, pojawiający się najczęściej przy aktywności, w skutek czego dochodzi do konieczności niewielkiego zgięcia kolana. W późniejszej fazie ból rzepki pojawia się także podczas czynności wykonywanych w codziennym życiu, np. wchodzenia i schodzenia ze schodów, siadania i wstawania z krzesła, chodzenia itd.

Do innych objawów bocznego przyparcia rzepki zalicza się:

• stan zapalny;
• ograniczenie przesuwalności rzepki przyśrodkowo;
• obrzęk oraz sztywność stawu kolanowego;
• tkliwość kolana.

Pacjenci zgłaszają również słyszalne przeskakiwania (tarcie, strzelanie ) w kolanie oraz tak zwany szmer trący (krepitacje).

Przeczytaj: Strzelające stawy – czy wymagają leczenia?

Lateralizacja rzepki – jakie badania wykonać?

Do właściwego rozpoznania schorzenia niezbędne jest przeprowadzenie wywiadu lekarskiego oraz specjalnych testów badających ruchomość rzepki. Zazwyczaj zachodzi konieczność przeprowadzenia badania radiologicznego (RTG), tak by ocenić ułożenie rzepki przy zgiętym stawie kolanowym.

Boczne ustawienie rzepki trzeba oceniać, różnicując także inne patologiczne dolegliwości obserwowane w całym układzie ruchu. Istotne jest zwrócenie uwagi na zaburzenia postawy ciała i inne dolegliwości ( nieprawidłowo ustawiona miednica, koślawość, płaskostopie przerośnięta błona maziowa, duże przeciążenia tkanek miękkich stawu kolanowego, uszkodzenia łakotki bocznej), które jako pierwsze będą prowokować lateralizację rzepki.

Skośna bądź zrotowana miednica będzie znacząco zaburzać statykę kończyn dolnych. Oczywiście warto zróżnicować skośne ustawienie od „skręconej” miednicy. Pierwsza sytuacja może wynikać z anatomicznego skrócenia kończyny dolnej, np. wtedy kiedy pacjent rodzi się z krótszą nogą. W takiej sytuacji ból może pojawić się, gdy kompensacja już zaistnieje i wywoła przeciążenie. To znaczy, że z powodu nieprawidłowo ustawionej miednicy dochodzi do patologicznego obciążania stawów kolanowych i skokowych, wskutek czego pojawia się uciążliwy ból. Wówczas siła przeciążeń, działająca na stawy kolanowe może być nawet dziesięciokrotnie razy większa.

Do uszkodzenia łąkotki bocznej, dochodzi najczęściej po urazie. Ból pojawia się w okolicach szpary stawowej, z boku kolana, podobnie jak podczas ELPS. Wysiłek fizyczny, może potęgować objawy bólowe. Dochodzi do ograniczenia zgięcia oraz wyprostu w stawie kolanowym. Może pojawić się także opuchlizna będąca wynikiem dużej ilości płynu oraz duża niestabilność kolana. W takich przypadkach niezbędna jest konsultacja lekarska w celu wykluczenia innych możliwych przyczyn dolegliwości bólowych.

Czytaj również: Blokada kręgosłupa – co to jest, działanie, wskazania, przeciwwskazania i skutki uboczne

Lateralizacja rzepki – leczenie – fizjoterapia czy operacja?

W leczeniu zespołu bocznego przyparcia rzepki, można stosować zarówno leczenie zachowawcze, jak i bardziej inwazyjne – operacja. W większości przypadków, odpowiednio dobrane ćwiczenia w połączeniu z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi oraz zabiegi fizykalne, pozwalają na wyleczenie dolegliwości. Jeśli jednak podjęta rehabilitacja nie przynosi zadowalających efektów, a ból dalej się utrzymuje, lekarz może zadecydować o zabiegu operacyjnym, najczęściej wykonywanym artroskopowo, w celu usunięcia blokady troczków rzepki, co znosi boczne przyparcie tej struktury.

Celem działań fizjoterapeutycznych w przypadku opisywanej kontuzji rzepki jest przywrócenie właściwego jej ruchu poprzez wzmacnianie mięśni okalających staw ( głowa przyśrodkowa mięśnia czworogłowego uda, pasmo biodrowo- piszczelowe).

Jeżeli chodzi o lateralizację a bieganie czy jazdę na rowerze, warto stosować również stabilizator rzepki (ortezę lub opaską stabilizującą), co zapobiegnie jej przemieszczaniu się w nieodpowiedniej płaszczyźnie, a dodatkowo odciąży kolano.

Boczne przyparcie rzepki – ćwiczenia

Pierwszym testem, jaki pacjent może wykonać samodzielnie w domu jest wykonanie delikatnego przysiadu, najlepiej przed lustrem, oraz obserwacja, w jakiś sposób i w którym kierunku przesuwa się rzepka. W pozycji leżenia na plecach, przy wyprostowanym kolanie, powinniśmy mieć możliwość przesunięcia rzepki w kierunku: do góry, w dół i na boki. Jeżeli podczas tych aktywności pojawia się ból i ograniczenie ruchomości, należy udać się do specjalisty.

Ważnym elementem terapii są rozluźniające ćwiczenia na rzepkę oraz wzmacniające staw kolanowy, elementy terapii manualnej oraz trening propriocepcji uszkodzonego stawu. Pożytecznym wydaje się być także elektrostymulacja mięśnia czworogłowego uda, okłady żelowe i masaż lodem, jak również inne zabiegi fizykalne niwelujące stan zapalny (laseroterapia). Skuteczność w zwalczaniu stanu zapalnego przynosi zastosowanie zasady RICE: Rest (odpoczynek), Ice (lód), Compression (ucisk), Elevation (uniesienie). W ten sposób uszkadzana tkanka ma możliwość regeneracji.

Należy pamiętać o tym, że w porę zdiagnozowana dolegliwość jest niemalże w pełni wyleczalna za pomocą mniej inwazyjnych metod terapii, takich jak odpowiednio dobrana rehabilitacja rzepki pod okiem fizjoterapeuty oraz kontynuacja ćwiczeń zleconych przez terapeutę w domu. W większości przypadków działania te znacząco obniżają ryzyko konieczności wykonania zabiegu operacyjnego.