Tendinopatia (ścięgna, rzepki i Achillesa) – definicja, objawy, leczenie i rehabilitacja

Tendinopatia – definicja

Tendinopatia (łac. tendinitis) to pojęcie stosowane do określenia przewlekłych zmian ścięgien – to zmiany chorobowe w obrębie struktur ścięgnistych, prowadzące do zapalenia ścięgna. Ścięgno jest strukturą anatomiczną przytwierdzającą mięsień do kości i stanowiącą jego integralną część.

Tendinopatie to cała grupa schorzeń związanych z patologią ścięgien w różnych lokalizacjach. Wyróżnia się dwie fazy: ostrą (reaktywną) oraz przewlekłą (degenerativa). W pierwszej dolegliwości w obrębie ścięgien pojawiają się nagle i mają ostry przebieg, a ich zlekceważenie i zaniechanie leczenia prowadzi do rozwoju fazy przewlekłej dolegliwości związanych z przeciążeniem ścięgien. Pojawia się utrata elastyczności włókien kolagenowych oraz miejscowe zgrubienia w strukturze ścięgna. Dalsze zaniedbanie kończy się zerwaniem ścięgna. Wymaga to zazwyczaj leczenia operacyjnego i długotrwałego unieruchomienia, co niestety nie gwarantuje powrotu do pełnej sprawności fizycznej.

Tendinosis i tendinitis – co to jest?

Uwzględniając przebieg oraz etiologię tendinopatii, można je odpowiednio sklasyfikować. Tendinosis to zapalenie ścięgna. Duże obciążenie celowane w ścięgno powoduje wystąpienie nagłych i ostrych dolegliwości bólowych. Towarzyszą temu cechy stanu zapalnego, takie jak obrzęk, zaczerwienienie, miejscowe podniesienie ciepłoty ciała. Objawy zaostrzają się podczas wykonywania intensywnego wysiłku fizycznego lub bezpośrednio po jego zakończeniu.

Tendinitis występuje gdy uszkodzenie ścięgna jest przewlekłe i nie wykazuje cech stanu zapalnego – opisuje zwykle bezobjawowe zmiany zwyrodnieniowe ścięgna. Zaliczane jest do grupy chorób ścięgien wynikających z mikrouszkodzeń wokół i wewnątrz ścięgna, określanych jako zwyrodnienie ścięgna. Przyczyną są przewlekłe, nadmierne przeciążenia ścięgna powodujące jego osłabienie. W odróżnieniu od tendinosis, tendinitis charakteryzuje ból, który pojawia się na samym początku wysiłku fizycznego, następnie zanika i pod koniec występuje ponownie. Pojawiają się mocno słyszalne trzaski oraz wyczuwalne zgrubienia w okolicy uszkodzonego ścięgna. Taki stan, niepoddawany leczeniu, może finalnie spowodować zerwanie ścięgna.

Tendinopatia – przyczyny

Do czynników sprzyjających powstawaniu chorób ścięgien zaliczamy:

• niewłaściwe przygotowanie treningowe,
• wady stóp,
• źle dobrane buty,
• brak przygotowania organizmu do aktywności fizycznej,
• zbyt szybki wzrost obciążeń podczas treningów,
• zbyt szybki powrót do aktywności fizycznej po wcześniejszej, dłuższej przerwie,
• nadmierne obciążenia mechaniczne,
• dysbalans mięśniowy.

Przyczyn zazwyczaj jest kilka i są połączone w różnych kompilacjach.

Tendinopatia – objawy

Objawami tendinopatii są cechy stanu zapalnego w obrębie ścięgien:

• ocieplenie,
• obrzęk,
• ból,
• miejscowe zaczerwienienie ciała.

W chorobach ścięgien bolesne będą wszelkie czynności wymagające pracy uszkodzonych struktur (głównie ich rozciągania). Mowa tutaj o wchodzeniu i schodzeniu ze schodów, wykonywaniu przysiadów czy chodzeniu na palcach. Dla fazy ostrej charakterystyczne jest ustępowanie dolegliwości w spoczynku. W fazie przewlekłego bólu ścięgien objawy nie ustępują nawet po ustaniu aktywności.

Tendinopatia – lokalizacje

W literaturze, wśród najczęstszych lokalizacji chorób ścięgien można napotkać informacje na temat tendinopatii barku, a dokładniej – tendinopatii stożka rotatorów. Mowa tutaj o czterech mięśniach tworzących ten stożek: nadgrzebieniowym, podgrzebieniowym, obłym mniejszym oraz podłopatkowym. Tendinopatia prowadzi do znacznego ograniczenia zakresu ruchomości oraz bolesności okolicy mięśnia naramiennego.

W przypadku zwyrodnienia ścięgna – tendinosis – pojawia się ból, zmiany degeneracyjne w ścięgnie i konflikt podbarkowy. Wśród chorób ścięgien występujących w obrębie kończyny górnej wyróżnia się także tendinopatię głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia, tendinopatię ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego (tzw. bark pływaka), tendinopatię bocznego przedziału stawu łokciowego (tzw. łokieć tenisisty) oraz palec zatrzaskujący, który związany jest z pojawiającą się patologią pracy pochewek ścięgnistych.

Często występuje także tendinopatia ścięgna Achillesa (tendinopatia Aquileia), która najczęściej związana jest z urazem. Bolesne staje się wchodzenie i schodzenie ze schodów, przysiady oraz ruchy, w których ścięgno Achillesa ulega rozciąganiu.

W obszarze kończyny dolnej warto wymienić także tendinopatię obejmującą więzadło rzepki, zwaną inaczej kolanem skoczka. Jest to zmiana przeciążeniowa – pojawia się wtedy ból podczas prostowania kolana, wrażenie sztywności i obrzęku. Nieleczone może doprowadzić do zerwania ścięgna.

Tendinopatia – diagnostyka

W chorobach ścięgien podstawę diagnostyki obrazowej stanowi ultrasonografia. Pozwala uwidocznić przeciążenia tkanek miękkich, ukazując obszary o zmniejszonej echogeniczności z nieprawidłową budową ścięgna, w których może toczyć się proces zapalny.

W niektórych przypadkach wykorzystuje się także rezonans magnetyczny. Pozwala to na obserwację ewentualnych obrzęków wokół ścięgien oraz ich możliwą destrukcję. Praktycznie bezużyteczne jest badanie rentgenowskie, ze względu na brak możliwości uwidocznienia struktur innych niż kostne.

Tendinopatia – rehabilitacja

W rehabilitacji chorób ścięgien w postaci tendinopatii przede wszystkim obowiązywać powinien protokół PRICE (tj.: ochrona, odpoczynek, schładzanie, kompresja oraz unoszenie kończyny). Wykorzystuje się zabiegi pomagające w regeneracji i odbudowie w przypadku uszkodzenia ścięgna. Niezwykle istotne są procedury redukujące stan zapalny i wykazujące działanie analgetyczne – mowa tutaj o krioterapii z użyciem ciekłego azotu, fonoforezie czy ekspozycji na zmienne pole magnetyczne. Wykorzystywana jest także laseroterapia niskoenergetyczna – z użyciem światła o wystarczająco niskiej energii, aby nie powodować wzrostu temperatury skóry.

W ostrej fazie stosuje się także aplikacje z kinesiotapingu oraz terapię manualną. Zaniedbanie postępowania usprawniającego w tej fazie prowadzi do przejścia w stan przewlekły. Pojawiające się wówczas zwyrodnienie ścięgna nie reaguje już tak dobrze na leczenie. Faza przewlekła to w zasadzie ograniczone możliwości działań małoinwazyjnych.

Wśród zabiegów stosowanych z dobrą skutecznością wymienia się falę uderzeniową oraz ćwiczenia ekscentryczne, wykonywane przez okres około 14 tygodni. O skuteczności zabiegu fali uderzeniowej donoszą najnowsze badania naukowe. Przyspiesza ona procesy odbudowy komórkowej oraz poprawia cyrkulację krwi.

Tendinopatia – leczenie

Oprócz działań fizjoterapeutycznych wykorzystuje się szereg innych środków, które pomagają leczyć wspomniane choroby ścięgien. Jedną z takich metod jest miejscowe podawanie PRP, czyli bogatopłytkowego osocza. Bardzo często stosuje się PRP u sportowców oraz u osób, u których mamy do czynienia z fazą przewlekłą (degenerativa) i zależy nam na odwróceniu zmian degeneracyjnych, regeneracji tkanek i stymulacji do produkcji włókien kolagenowych.

Bardzo często wykonuje się miejscowe iniekcje (zastrzyki) z glikokortykosteroidów celem stopniowej eliminacji objawów stanu zapalnego i rozpoczęcia regeneracji. Popularne są preparaty zawierające kolagen, czyli substancje będące materiałami budulcowymi dla ścięgien, chrząstki i więzadeł. Taki hydrolizat kolagenu znacząco zwiększa jego syntezę przy odpowiedniej suplementacji.