Zwichnięcie rzepki – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania

Zwichnięcia rzepki u dzieci i dorosłych

Rzepka w kolanie jest jednym z elementów tworzących staw kolanowy. Jej zadaniem jest ochrona przedniej strony stawu kolanowego oraz zwiększenie działania siły mięśnia czworogłowego uda. Ma zatem bezpośredni wpływ na mechanizm wyprostny kolana. Zdarza się, że rzepka przesuwa się w nieprawidłowym kierunku i staje się źródłem intensywnego bólu kolana (stawu kolanowego).

Zwichnięta rzepka oznacza jej przemieszczenie, w którym wysuwa się ona ze swojego miejsca, czyli z bruzdy międzykłykciowej kości udowej. Najczęściej rzepka ulega zwichnięciu do boku i zdarza się to dużo częściej u dzieci, zwłaszcza dziewczynek. Zwykle do takiej kontuzji dochodzi w wyniku urazu, jednak mają na nią także wpływ inne czynniki, do których możemy zaliczyć wszelkie stany patologiczne w obrębie stawu kolanowego. Przesunięcie rzepki u dziecka czy osoby dorosłej jest bardzo poważnym urazem wymagającym natychmiastowej interwencji lekarskiej.

To też może Cię zainteresuje: Uszkodzenie łąkotki – przyczyny, objawy, leczenie

Przyczyny zwichnięcia rzepki

Przyczyn zwichnięcia czy podwichnięcia rzepki jest wiele. Do zwichnięcia rzepki dochodzi na skutek m.in. urazu bezpośredniego (nagłego uderzenia w staw kolanowy, zwłaszcza w jego przyśrodkową część), słabego napięcia mięśnia czworogłowego uda, anomalii anatomicznej (koślawość kolan, zaburzenia rozwoju kości), czy hipoplazji kłykcia bocznego kości udowej.

Kolano jest szczególnie narażone na zwichnięcie rzepki w charakterystycznym ustawieniu kończyny dolnej: udo znajduje się w rotacji wewnętrznej względem ustalonej na podłożu stopy, dodatkowo następuje zgięcie i skoślawienia kolana z jednoczasowym silnym napięciem mięśnia czworogłowego. Oczywiście nie u każdego człowieka taki ruch spowoduje zwichnięcie rzepki.

Często, aby do tego doszło, musi istnieć dodatkowa patologia, taka jak:

• wiotkość stawów;
• koślawość kolan;
• niestabilność rzepki;
• zaburzenia rozwoju kości;
• boczne ustawienie guzowatości kości piszczelowej;
• słabe mięśnie;
• wcześniejszy uraz stawu kolanowego.

Podczas uszkodzenia rzepki kolanowej bezpośredniego mamy do czynienia ze zwichnięciem urazowym rzepki, lecz istnieje również nawykowe zwichnięcie rzepki. Często pojawia się u osób, które mają różnego rodzaju dysfunkcje współistniejące, takie jak płaskostopie, nieprawidłowa budowa rzepki lub zbyt wysokie jej ustawienie.

Objawy zwichnięcia rzepki

Jeżeli doszło do „wypadnięcia” rzepki, ale natychmiast wróciła ona na swoje miejsce, możemy mieć do czynienia z niegroźnym urazem. Jednak, jak w przypadku wielu uszkodzeń, mogą pojawić się charakterystyczne objawy: ból kolana (głównie po stronie), obrzęk, opuchlizna (powiększenie zarysu stawu kolanowego z powodu krwawienia wewnątrzstawowego), zasinienie oraz ograniczenie ruchomości stawu kolanowego.

Zauważa się również znaczną nadruchomość rzepki podczas próby jej spychania, mimo obronnej reakcji pacjenta. W innym przypadku, kiedy nie doszło do samoistnego jej powrotu na swoje miejsce, dochodzi do zniekształcenia stawu z uwypukleniem rzepki po jednej stronie (rzepka jest przesunięta do bocznej części stawu kolanowego).

W wyniku urazu może również dojść do uszkodzenia innych struktur: więzadła trzymającego rzepkę, oderwania elementu kostnego, zarówno od rzepki, jak i od kości udowej lub uszkodzenia łąkotek. Zwłaszcza ruch powrotny rzepki może doprowadzić do największych uszkodzeń stawu kolanowego.

Czytaj również: Entezopatia – co to jest? Jakie daje objawy i jak ją leczyć?

Zwichnięta rzepka – rozpoznanie

W przypadku podejrzenia zwichnięcia rzepki należy zgłosić się do ortopedy. Rzadko zdarza się, że w chwili badania u lekarza rzepka jest nadal zwichnięta. Jeśli jest – wymaga natychmiastowego zamkniętego nastawienia. Wykonuje się również punkcję stawu w celu usunięcia krwiaka. Zwichnięcie objawia się bólem i nieprzyjemnym odczuciem podczas testu spychania rzepki do boku.

Warto wykonać dodatkowe badania: zdjęcie RTG obu kolan, rezonans magnetyczny (aby wykluczyć uszkodzenia powierzchni chrzęstnych) lub badanie USG (by ocenić uszkodzenie troczków rzepki).

Leczenie zwichnięcia rzepki

Jeśli badania dodatkowe nie dają jasnej odpowiedzi to trzeba kolano, zwłaszcza z wewnętrznym krwiakiem, zakwalifikować do artroskopii . W trakcie zabiegu można dokładnie ocenić wnętrze kolan i, jeśli to konieczne, naprawić powstałe uszkodzenia chrzęstne, zeszyć troczki rzepki lub je uwolnić. Następnym elementem leczenia jest unieruchomienie stawu kolanowego w ortezie na okres około 3–5 tygodni. Zależnie od stopnia urazu, powrót stawu do pełnej sprawności może trwać kilka miesięcy.

Jeśli po urazie rzepka nie została odpowiednio zaopatrzona i leczona, może to prowadzić do wielu powikłań. Jednym z nich są powtarzające się zwichnięcia nawykowe. Wtedy niezbędny jest zabieg operacyjny, mający na celu przywrócenie prawidłowego ustawienia rzepki oraz w miarę możliwości, naprawę uszkodzonych struktur i zapewnienie odpowiedniej stabilizacji stawu kolanowego. Do leczenia zwichnięcia rzepki włącza się również farmakoterapię. Pacjentowi podaje się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne.

Pacjenci często pytają o kwestię powrotu do sportu po zwichnięciu rzepki. Należy pamiętać, że powrót do pełnej sprawności, w zależności od stopnia kontuzji, może trwać nawet do kilku miesięcy. Potrzebna jest również rehabilitacja, która pozwoli na wzmocnienie więzadeł w kolanie.

Czytaj również: Łokieć tenisisty – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja, powikłania

Rehabilitacja po zwichnięciu rzepki

W przypadku zwichnięcia rzepki konieczne jest wspomaganie leczenia rehabilitacją, która obejmuje w początkowym etapie unikanie forsowania stawu kolanowego, dzięki czemu staw zacznie powoli się regenerować. Pomocna do tego celu będzie miękka stabilizując orteza na rzepkę.

Rehabilitacja opisywanego uszkodzenia rzepki obejmuje ponadto:

• fizykoterapię; stosowanie zabiegów o działaniu przeciwbólowym (krioterapia), przyspieszającym gojenie, regenerującym (pole magnetyczne, laseroterapia, ultradźwięki) oraz poprawiających pobudliwość nerwowo-mięśniową i masę mięśni (elektrostymulacja);
• mobilizację uszkodzonej rzepki w kolanie, by poprawić jej ruchomość;
• masaż tkanek miękkich zmniejszający występujące w tych strukturach wzmożone napięcie oraz poprawiający ich ukrwienie i odżywianie;
• lecznicze ćwiczenia na rzepkę: izometryczne – poprawiające siłę i masę mięśni stawu kolanowego celem wzmocnienia aparatu więzadłowego, poprawy stabilizacji i zapobiegania wtórnym urazom rzepki, ćwiczenia czynne w odciążeniu – poprawiające stopniowo ruchomość stawu kolanowego, ćwiczeniapobudzające stymulację nerwowo-mięśniową, poprawiające elastyczność tkanek miękkich, sprawność układu nerwowego i na koniec ćwiczenia całej kończyny dolnej by uczyć kontrolowania ruchu i pracy na nierównym podłożu. Dążymy do tego aby wszystkie ruchy w stawie kolanowym były wykonane w pełnym zakresie i aby tkanki miękkie były bardziej odporne na ewentualne uszkodzenia;
• funkcjonalny trening sportowy, jeśli pacjent był aktywny fizycznie i planuje powrót do sportu.

W rehabilitacji stawu rzepkowo-udowego stosuje się także kinesiotaping , czyli aplikację specjalnych elastycznych plastrów, które mogą zastąpić typowy stabilizator stawu kolanowego lub zabezpieczyć odpowiednią stronę rzepki i jej troczki, by zapobiec ich rozciągnięciu.

Zwichnięcie rzepki – powikłania

Wbrew pozorom niewinne zwichnięcie nie pozostaje dla kolana obojętne i może mieć wiele powikłań. Należy do nich np. uszkodzenie chrząstki stawowej rzepki czy nawykowe, nawracające zwichnięcie rzepki.

Inne powikłania zwichnięcia to:

• uszkodzenia więzadeł i łąkotek stawu kolanowego;
• choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego;
• zanik mięśnia czworogłowego uda po urazie;
• chondromalacja rzepki.

Często u pacjenta występuje również uraz psychiczny nie pozwalający na przeniesienie całego ciężaru ciała na uszkodzony staw. Mogą też pojawić się problemy z chodzeniem.

Czytaj również: Ostrogi piętowe – przyczyny, objawy, leczenie i domowe sposoby