Torbiel Bakera pod kolanem – objawy i leczenie torbieli podkolanowej

Czym jest torbiel Bakera?

Torbiel podkolanowa Bakera, określana również cystą, jest niefizjologicznie powiększoną przestrzenią łącznotkankową, wypełnioną płynem, przypominającą guzek, umieszczoną w dole podkolanowym stawu kolanowego. Jest to zmiana łagodna, nie rakowa, niewielkich rozmiarów, ale wystarczająca do wykrycia palpacyjnie przez skórę. Umiejscawia się najczęściej pomiędzy głową przyśrodkową mięśnia brzuchatego, a mięśniem półbłoniastym. Staw kolanowy jest największym stawem w organizmie człowieka, więc bardzo często występują w nim stany patologiczne, pod postacią przeciążeń, urazów i zmian zwyrodnieniowych.

W przypadkach nadmiernej produkcji płynu stawowego dochodzi do wzrostu ciśnienia wewnątrz stawu, ograniczenia jego ruchów zgięcia oraz ucieczki płynu przez miejsca osłabionego oporu w torebce stawowej. Gromadzi się wtedy w kaletkach dołu podkolanowego lub powoduje tworzenie się przepuklin w torebce. Może również dojść do pęknięcia torbieli i wydostania się płynu w okolice łydki. Taka patologia występuje nawet u 50% zgłaszających objawy dorosłych. Torbiel podkolanowa powstaje najczęściej w wieku 4-7 lat u dzieci oraz u dorosłych w wieku 35-70 lat. Szybko rozpoznana i prawidłowo leczona może uchronić chorego przed zaawansowanymi zmianami, których skutecznym leczeniem jest tylko zabieg operacyjny.

Przeczytaj: Torbiel w zatoce, jak leczyć torbiele zatok?

Przyczyny torbieli Bakera

Przyczyny torbieli podkolanowej nie są do końca określone. Istnieją czynniki mogące przyczyniać się do zwiększonej produkcji płynu stawowego, uszkodzenia torebki stawowej i rozwoju torbieli Bakera. Zaliczamy do nich:

• choroby wewnątrzstawowe (zmiany zwyrodnieniowe, reumatoidalne zapalenia stawów, dna moczanowa),
• nieprawidłowy mechanizm zastawkowy torebki stawowej, powodujący jednokierunkowy przepływ płynu,
• uszkodzenie tylnej ściany torebki stawu kolanowego (przepuklina torebki),
• zapalenie kaletek maziowych w dole podkolanowym,
• zapalenia, przeciążenia i urazy stawu kolanowego.

Najbardziej narażeni na powstanie cysty pod kolanem są sportowcy oraz osoby z nadwagą, na skutek nadmiernego obciążenia stawów kolanowych. W zależności od przyczyny torbieli Bakera, budowa jej ściany może się znacznie różnić. Torbiele podkolanowe można podzielić na:

• włókniste – posiadają 1-2 mm ścianą, zbudowaną z tkanki włóknistej, która ma gładką, błyszczącą powierzchnię wewnętrzną,
• synowialne – posiadające grubą na 2-5 mm ścianę, mniej błyszczącą, z tworami kosmkowymi,
• zapalne – są otoczone grubą 8 milimetrową ścianą, wydającą się być pluszową, „kudłatą” od pokrywających ją wypustek, mogą się w niej tworzyć się chrzęstno- i kostno-podobne elementy.

Objawy torbieli Bakera

Objawy torbieli podkolanowej to:

• guzowate uwypuklenie pod skórą, czasem „chełbocące” przy ucisku,
• ból stawu kolanowego nasilający się przy dłuższym chodzeniu,
• obrzęk kończyny,
• utrudnienie ruchów zginania w stawie i niemożność wykonania pełnego zgięcia,
• zaczerwienienie i ocieplenie skóry w miejscu wystąpienia,
• gorączka,
• objawy drętwienia łydki, związane z wielkością torbieli pod kolanem i uciskiem na przebiegające w jej okolicy naczynia krwionośne i nerwy lub z jej pęknięciem i wylaniem się jej zawartości do otaczających tkanek.

Leczenie torbieli Bakera

Rozpoznanie torbieli Bakera choroby na ogół nie sprawia trudności po przeprowadzeniu wywiadu lekarskiego i zbadaniu pacjenta. W wątpliwych przypadkach wykonuje się badania dodatkowe, w postaci USG dołu podkolanowego, RTG z kontrastem, dzięki czemu można wykryć ewentualne połączenie jamy stawu z torbielą oraz punkcji diagnostycznej, czyli nakłucia cysty igłą.

Niekiedy w dokładniejszym ustaleniu przyczyny powstawania torbieli podkolanowej zleca się wykonanie rezonansu magnetycznego lub nawet artroskopii. Postępowanie lecznicze uzależnione jest przede wszystkim od nasilenia objawów; jeśli objawy są stosunkowo łagodne i nie zakłócają codziennego życia, wystarczające okazuje się leczenie zachowawcze. Obejmuje ono ograniczenie wysiłku fizycznego i odciążenie stawu kolanowego, rehabilitację oraz farmakoterapię. Lekarz może się zdecydować na nakłucie torbieli i odessanie zalegającego w niej płynu (punkcja) oraz wstrzyknięcie w jej okolicę środka sterydowego, mającego za zadanie złagodzić stan zapalny. Pojedyncze nakłucie torbieli pod kolanem raczej nie przynosi od razu efektu, więc zabieg trzeba powtórzyć kilkakrotnie.

Operacja na torbiel Bakera

Leczenie torbieli Bakera zawsze należy rozpocząć je od metody zachowawczej, które w początkowym okresie choroby może przynieść dobry efekt terapeutyczny. Jeśli leczenie nie przyniesie trwałej poprawy lub jest to duża torbiel pod kolanem, to ogólnie przyjętym sposobem leczenia jest leczenie operacyjne. Leczenie operacyjne torbieli podkolanowej przeprowadza się najczęściej metodą artroskopową. Polega ono na usunięciu torbieli, zamknięciu jej połączenia ze stawem, szczelnym zszyciu uszkodzonej torebki stawowej lub naszyciu na uszkodzone miejsce własnego przeszczepu np. z mięśnia.

Można wykonać dodatkowo usunięcie przerosłej, zmienionej zapalnie błony maziowej z oddzielnego cięcia skórnego. Zabieg przeprowadzany jest w miejscowym lub ogólnym znieczuleniu. Najczęściej nie wymaga hospitalizacji i pacjent tego samego dnia wraca do domu. Po zabiegu, kolano będzie zabandażowane, lekarz może też założyć szynę. Zakłada się najczęściej szwy samowchłanialne, inne wymagają usunięcia po około dwóch tygodniach. Sposób leczenia artroskopowego obejmuje leczenie wielu chorób wewnątrzstawowych, pozwala w sposób najmniej inwazyjny usunąć wszystkie przyczyny powstania torbieli, co zdecydowanie poprawia efekty leczenia, zmniejsza dolegliwości pooperacyjne, zapewnia wczesny powrót pełnego zakresu ruchomości i aktywności, a także krótką hospitalizację.

Rehabilitacja w torbieli Bakera

Rehabilitacja jest wskazana we wczesnym studium rozwoju choroby i powinna obejmować:

• w okresie ostrego stanu zapalnego zabezpieczenie miękką ortezą stawu kolanowego w celu jego odciążenia i zmniejszenia dolegliwości bólowych, stosuje się również opaski uciskowe na okolicę występowania torbieli w celu zabezpieczenia jej przez powiększeniem,
• farmakoterapię – leki przeciwzapalne oraz leki obkurczające torbiele pod kolanem, które podawane do jej wnętrza i doprowadzają do zwłóknienia ściany torbieli i ostatecznego jej zamknięcia. Na ogół wystarcza wykonać trzy zabiegi aby osiągnąć pożądany efekt terapeutyczny,
• fizykoterapię – ważne są zabiegi działające przeciwbólowo oraz regeneracyjnie, aby zmniejszyć ból, obrzęk oraz ciepłotę stawu stosuje się krioterapię, czyli leczenie zimnem. Można zastosować jonoforezę, czyli podanie leku przeciwzapalnego za pomocą prądu stałego. Z zabiegów, które przyspieszają gojenie i regenerację zaleca się: pole magnetyczne, laseroterapię i ultradźwięki. Jeśli potrzeba wzmocnić osłabione mięśnie stawu kolanowego można zastosować elektrostymulację prądami małej częstotliwości,
• kinezyterapię – w początkowej etapie rehabilitacji najlepiej wykonywać z terapeutą delikatne ćwiczenia bez obciążania: w odciążeniu na podwieszkach, izometryczne, rozciągające, oraz pobudzające stymulację nerwowo-mięśniową. Stopniowo wprowadza się ćwiczenia oporowe wzmacniające torebkę stawową siłą mięśni brzuchatego oraz półbłoniastego, poprawiające stabilizację, elastyczność tkanek miękkich oraz propriocepcję, czyli czucie stawu w przestrzeni. W końcu stosujemy ćwiczenia całej kończyny dolnej, zwiększające siłę, kontrolujące ruch i pracę na nierównym podłożu,
• masaż tkanek głębokich oraz blizny pooperacyjnej,
• mobilizację rzepki,
• kinesiotaping, czyli plastrowanie, polega na oklejeniu stawu kolanowego specjalnymi elastycznymi plastrami. Plastry mają działanie sensoryczne poprawiające funkcjonowanie lokalne stawu. Na skutek odpowiedniej aplikacji na staw kolanowy plastry zapewnią lepszą stabilizację, usprawnią procesy gojenia oraz zmniejszą dolegliwości bólowe.