Ból stawu kolanowego przy wstawaniu – skąd się bierze
Wstawanie z krzesła czy łóżka może się pozornie wydawać nieskomplikowaną czynnością. W rzeczywistości jednak angażuje ona ogromną liczbę struktur w obrębie stawu kolanowego. Podczas tego krótkiego i często szybkiego ruchu kolano ma za zadanie przejść od stanu spoczynku do aktywnej pracy. Wtedy to kolano musi utrzymać ciężar ciała, zapewnić stabilność sylwetki oraz umożliwić pełny wyprost kończyny dolnej. Jeżeli wszystko w stawie kolanowym dobrze działa i nie uległo uszkodzeniu, to ruch ten jest prosty i wręcz mechaniczny. Natomiast jeśli którakolwiek z jego struktur – więzadła, łąkotki, chrząstka czy otaczające mięśnie wraz ze ścięgnami – jest przeciążona lub uszkodzona, wtedy może pojawić się ból.
Najczęściej to właśnie pierwsze ruchy po dłuższym siedzeniu są najbardziej bolesne, ponieważ tkanki budujące kolano nie są odpowiednio ukrwione i w konsekwencji – rozgrzane.
Ból może być wykładnikiem: zaburzeń w biomechanice stawu, mikrourazów, procesów zapalnych, wzmożonego napięcia mięśniowego lub przeciążenia wynikającego z codziennych nieprawidłowych nawyków ruchowych.
Najważniejsze to być świadomym, że taki objaw to nie tylko kwestia chwilowego dyskomfortu, który można zignorować. To często pierwszy sygnał ostrzegawczy, że kolano domaga się większej uwagi i być może odpowiedniego leczenia.
Przeczytaj również:
Endoproteza stawu kolanowego – wskazania, rodzaje, powikłania, rehabilitacja, zalecenia
Najczęstsze schorzenia kolana
Nagły ból kolana, który odczuwamy podczas wstawania, najczęściej nie jest kwestią przypadku. To wyraźny sygnał, że w kolanie dzieje się coś niepokojącego. W większości przypadków za ten objaw odpowiadają konkretne schorzenia, które rozwijają się stopniowo, niezauważone przez lata lub pojawiają się nagle, np. wskutek urazu.
Do najczęściej diagnozowanych jednostek chorobowych, które objawiają się dolegliwościami bólowymi kolan zalicza się:
Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego – zwana również gonartrozą – to jedna z najpowszechniejszych przyczyn bólu kolana w populacji osób dorosłych, to częsta dolegliwość po ukończeniu 50. roku życia. Polega na stopniowym ścieraniu i zużywaniu się chrząstki znajdującej się wewnątrz stawu. W wyniku utraty tej amortyzującej warstwy kość zaczyna trzeć o kość. Skutkuje to występowaniem: dolegliwości bólowych, uczucia sztywności i ograniczenia ruchomości kolana. Charakterystyczne jest nasilanie się bólu po okresie bezruchu – na przykład właśnie przy wstawaniu po dłuższym siedzeniu lub po spoczynku nocnym.
Uszkodzenia łąkotek – łąkotki to dwie półksiężycowate struktury zbudowane z tkanki chrzęstno-włóknistej, które znajdują się wewnątrz stawu kolanowego. Odpowiadają za amortyzację i stabilizację kolana podczas ruchu. Może nastąpić uszkodzenie łąkotki przyśrodkowej oraz uszkodzenie łąkotki bocznej. Mogą one ulec uszkodzeniu podczas urazu skrętnego lub zbyt intensywnej aktywności fizycznej. Objawia się to bólem w kolanie nasilającym się podczas zginania i prostowania, uczuciem zablokowania stawu lub przeskakiwania. Może również pojawić się obrzęk tkanek wokół stawu.
Zespół bólu rzepkowo-udowego – zwany potocznie „kolanem biegacza”. Schorzenie to polega na nieprawidłowym ślizganiu się rzepki (niewielkiej kości położonej z przodu kolana) po powierzchni kości udowej podczas zginania i prostowania kolana. Może być spowodowane osłabieniem mięśni uda, znacznym przeciążeniem lub nieprawidłową budową anatomiczną tej okolicy. Zdecydowanie częściej występuje u osób aktywnych fizycznie, ale nie oszczędzi również tych siedzących zbyt długo w jednej pozycji. Dominuje w nim ból kolana z przodu, który wzmaga się podczas wstawania, klękania czy chodzenia po schodach.
Zapalenie kaletki maziowej – kaletki maziowe są to niewielkie woreczki wypełnione płynem, którym głównym zadaniem jest zmniejszanie tarcia między strukturami stawu. Poprzez przeciążenie, długotrwałe klękanie, uraz lub wdanie się w nie infekcji może dojść do ich zapalenia. Główne dolegliwości to: ból, obrzęk, tkliwość i zaczerwienienie skóry w okolicy kolana. W zależności od tego, w której kaletce rozwinął się proces zapalny, ból może być różnie zlokalizowany – z przodu stawu lub – wewnętrznie – poniżej stawu.
Zapalenie stawu kolanowego w przebiegu chorób reumatologicznych – choroby, takie jak: reumatoidalne zapalenie stawów, dna moczanowa czy łuszczycowe zapalenie stawów mogą się objawiać zapaleniem stawu kolanowego. Objawy to: rwący ból kolana, sztywność, obrzęk i ograniczenie ruchomości. Charakterystyczna jest sztywność poranna trwająca ponad 30 min oraz nasilenie bólu po dłuższym spoczynku, np. po wstaniu z krzesła czy łóżka.
Przeczytaj również:
Kolano skoczka – co to? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, ćwiczenia
Jak leczyć ból kolana przy wstawaniu?
Leczenie bólu kolana, który pojawia się podczas wstawania, powinno być przede wszystkim ukierunkowane na przyczynę tych dolegliwości. Dlatego ogromnie istotne jest przeprowadzenie dokładnej diagnostyki u profesjonalisty. Obejmuje ona: badanie fizykalne, wyczerpujący wywiad lekarski oraz badania obrazowe, takie jak RTG, USG czy rezonans magnetyczny stawu kolanowego. Poniżej opiszemy najczęściej stosowane metody leczenia – od najprostszych domowych po specjalistyczne formy terapii.
Odpoczynek i czasowe odciążanie kolana
W przypadku świeżego bólu spowodowanego urazem lub przeciążeniem bardzo ważne jest, aby dać kolanu się zregenerować. Nie oznacza to całkowitego unieruchomienia, lecz unikanie czynności, które mogłyby pogłębić obecne już uszkodzenia i utrudnić codzienne funkcjonowanie. Należą do nich: długotrwałe stanie, schodzenie i wchodzenie po schodach, kucanie czy intensywny wysiłek fizyczny. Pomocna może się również okazać orteza stawu kolanowego – oczywiście tylko po konsultacji z lekarzem.
Zimne i ciepłe okłady
Zimne okłady świetnie działają: przeciwbólowo, przeciwobrzękowo i przeciwzapalnie (są więc pomocne przy powstrzymaniu rozwoju stanu zapalnego). Warto je stosować przy nagłym, ostrym bólu spowodowanym stanem zapalnym lub urazem. Wystarczy przyłożyć zimny kompres na ok. 10–15 min, kilka razy dziennie, aby dać sobie ulgę w dolegliwościach. Natomiast ciepłe okłady zaleca się przy okazji występowania przewlekłych dolegliwości niezwiązanych ze stanem zapalnym. Pomagają one rozluźnić mięśnie, zmniejszają uczucie sztywności oraz poprawiają krążenie.
Leczenie farmakologiczne bólu
Dostępne bez recepty niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen) mogą skutecznie zmniejszać ból i obrzęk. Nie należy ich jednak stosować zbyt długo, ponieważ może się to wiązać z zaburzeniem funkcji: przewodu pokarmowego, wątroby i nerek. Pomocne są również preparaty miejscowe, takie jak żele lub maści, które działają bezpośrednio w miejscu bólu i nie obciążają organizmu.
Fizjoterapia
Rehabilitacja to kluczowy element terapii bólu kolana, szczególnie jeśli dolegliwości mają charakter przewlekły lub wynikają z zaburzeń biomechaniki stawu. Fizjoterapeuta dobierze odpowiedni dla nas zestaw ćwiczeń, który wzmocni oraz ustabilizuje staw kolanowy. Dodatkowo pomocne, ale zdecydowanie niezastępujące regularnych ćwiczeń, mogą się okazać zabiegi, takie jak: kinesiotaping, terapia manualna oraz zabiegi fizykalne, które wspomogą proces regeneracji tkanek.
Specjalistyczne techniki leczenia
Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi efektów, lekarz może zaproponować iniekcje dostawowe, czyli wstrzyknięcie leku bezpośrednio do stawu kolanowego. Najczęściej stosowane są kwas hialuronowy, który działa jak naturalny smar dla stawu lub sterydy, które działają przeciwzapalnie.
W przypadkach zaawansowanych uszkodzeń struktur stawu – łąkotek, więzadeł, silnych zmian zwyrodnieniowych lub braku poprawy mimo rehabilitacji – konieczne może być leczenie chirurgiczne. Najczęściej wykonuje się artroskopię, czyli małoinwazyjny zabieg diagnostyczno-leczniczy. W niektórych przypadkach (trudnych) może być wskazana endoprotezoplastyka stawu kolanowego.
