Osteofity – przyczyny, objawy, leczenie narośli kostnych

Osteofity – co to jest i jakie są przyczyny?

Choroba zwyrodnieniowa stawów jest procesem, w trakcie którego dochodzi do degeneracji chrząstki stawowej wyściełającej zakończenia kości tworzące powierzchnie stawowe. Jednym z jej skutków są narośla kostne na krawędziach stawów, zwane osteofitami. Ponieważ wraz z rozwojem choroby zwyrodnieniowej, staw zaczyna niszczeć, organizm wyczuwa potrzebę zwiększenia jego powierzchni. Tak aby mimo powstałych uszkodzeń, był on w stanie przenosić obciążenia. Dlatego na krawędziach stawów kość zaczyna się nadbudowywać, zwiększając tym samym obciążaną powierzchnię stawową. Jednak zwyrodnieniowo-wytwórcze zmiany kostne mogą również powstawać wewnątrz stawu. Wówczas drażnią staw i przyczyniają się do jego szybszego niszczenia.

Zmiany na kościach zwane osteofitami są bardzo dobrze widoczne na zdjęciu rentgenowskim (RTG). Jeśli problematyczny jest jeden staw, warto zrobić zdjęcie obu, aby lekarz miał porównanie.

Przeczytaj też: Złamany palec – objawy, przyczyny, leczenie

Osteofity – umiejscowienie, objawy

Osteofity nadbudowują się tam, gdzie staw jest najbardziej obciążony. Najczęściej pojawiają się zatem osteofity na kręgosłupie, na stawach rąk, nastawach kolanowych i biodrowych. W zależnosci od miejsca i wielkości, mogą powodować różne objawy.

Osteofity na krawędziach trzonów kręgosłupa – przyczyna stenozy

Zazwyczaj mamy do czynienia z osteofitami na krawędziach przednich lub bocznych, rzadziej na krawędziach tylnych. Przyczyną osteofitów kręgosłupa może być:

• choroba zwyrodnieniowa,
• RZS (reumatoidalne zapalenie stawów),
• ZZSK (zesztywniejące zapalenie stawów kręgosłupa),
• wypadek uszkadzający stawy kręgosłupa,
• wyczynowe uprawianie sportu przewlekle obciążające kręgosłup.

Narośla kostne na kręgosłupie mogą prowadzić do stenozy, czyli zwężenia kanału kręgowego bądź uciskać na korzenie nerwowe. Jeśli do tego dochodzi, objawy są charakterystyczne dla uszkodzenia nerwu na danej wysokości.

Leczenie osteofitów w obrębie kręgosłupa polega na doborze odpowiednich ćwiczeń utrzymujących prawidłowy zakres ruchu (np. stretching), nauce prawidłowego odciążania stawów kręgosłupa oraz na współpracy z doświadczonym terapeutą manualnym.

Sprawdź również: Ból kolana – co robić, jakie badania?

Osteofity stawu biodrowego – skutek koksartrozy

Osteofity są efektem tzw. koksartrozy (zwyrodnienie stawu biodrowego). Początkowo występują osteofity na krawędzi panewki stawu biodrowego (bocznej i przedniej). Wydłuża to jej powierzchnię, przez co zmniejsza się możliwość ruchu (szczególnie odwiedzenia i rotacji) w biodrze. Później pojawiają się osteofity na obwodzie chrząstki głowy kości udowej. Zmiany te powodują, że zawęża się szpara stawowa, dochodzi do ograniczenia ruchomości i bólu w trakcie pogłębiania ruchu. Częstym leczeniem jest artroskopowy zabieg operacyjny, w trakcie którego oczyszczany jest staw, a osteofity są usuwane.

Osteofity stawu kolanowego – objaw gonartrozy

Osteofity kolan są jednym z objawów tzw. gonartrozy (zwyrodnienie stawu kolanowego). Mogą nadbudowywać się na bocznych krawędziach kłykci i na powierzchni stawowej rzepki. Powodować ból w trakcie większego obciążenia, wstawania z niskiej pozycji (np. przy wysiadaniu z samochodu czy wstawaniu z przysiadu). W zachowawczym leczeniu osteofitów kolan stosuje się elementy fizjoterapii (ultradźwięki, falę uderzeniową), masaż głęboki rozluźniający tkanki wokół kolana, ćwiczenia wzmacniające tylną grupę mieśni uda, tak aby odciążyć przód kolana (m.in. staw rzepkowo-udowy). Jeśli ból kolan utrzymuje się zbyt długo, lekarz może podjąć decyzję o zabiegu artroskopowym . Wówczas oczyści staw z osteofitów, co powinno przynieść pacjentowi ulgę.

Osteofity stawu krzyżowo-biodrowego

Powstawanie osteofitów w obrębie stawu krzyżowo-biodrowego może być spowodowane chorobą zwyrodnieniową, ZZSK czy MIZS. Osteofity wywołują ból w dolnej części kręgosłupa i na wysokości stawów krzyżowo-biodrowych, często w trakcie ruchu. W zaawansowanej fazie mogą powodować znaczne ograniczenie ruchomości wraz z zesztywnieniem stawu krzyżowo-biodrowego.

Osteofiy stawu barkowego

Zwyrodnienie stawu barkowego występuje rzadziej niż w stawach kręgosłupa czy stawach kończyn dolnych. Jeśli się tworzą, to najczęściej w stawie barkowo-obojczykowym. Leczeniem dającym najlepsze efekty jest zazwyczaj artroskopia barku, z oczyszczeniem stawu z osteofitów.

Osteofity palców i dłoni – guzki Heberdena i Boucharda

W przebiegu choroby zwyrodnieniowej na stawach międzypaliczkowych nadbudowują się osteofity nazywane są guzkami Heberdena i Boucharda (w zależności od stawu, na którym się tworzą). Nie wywołują dużych dolegliwości bólowych, ale przyczyniają się do uczucia sztywności w palcach i ćmiącego, ciągłego bólu, szczególnie po pracy rękoma na chłodnym powietrzu. Pomocne w zwalczaniu tych dolegliwości jest wygrzewanie dłoni np. w okładach parafinowych czy pod lampą Solux.

Czytaj również: Złamanie miednicy – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja, powikłania

Narośla kostne – jak leczyć osteofity?

Często nie zdajemy sobie sprawy z tego, że w danym stawie zaczyna dochodzić do zmian zwyrodnieniowych z tworzeniem się osteofitów. Często nie dają one objawów, aż do momentu kiedy będą uciskać na tkankę nerwową lub spowodują znaczne ograniczenia ruchomości w stawie. Aby wspomagać zapobieganiu tworzenia się osteofitów, należy pamiętać o kilku zasadach.

• Należy dbać o systematyczną aktywność ruchową, w miarę możliwości bez nadmiernego obciążania stawów (np. jazda na rowerze, pływanie, nordic walking).
• Należy dbać o utrzymywanie pełnego zakresu ruchu stawów i mięśni przez stosowanie stretchingu.
• Powinno się utrzymywać prawidłową masę ciała, tak aby niepotrzebnie nie obciążać stawów.
• Należy spożywać różnorodne pokarmy, z zawartością składników mineralnych, odżywczych i witamin.

Jeśli zaś problem ostefitów występuje i narasta, dając nieprzemijające dolegliwości bólowe, lekarz może zalecić przyjmowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, iniekcji dostawowych (sterydowych lub odżywiających staw stężonym kwasem hialuronowym) oraz skierować na rehabilitację. W ostateczności może być podjęta decyzja o zabiegu operacyjnym. Najczęściej jest to artroskopia, w trakcie której lekarz oczyszcza staw i usuwa osteofity, tworząc tym samym w stawie więcej przestrzeni. Po zabiegu bardzo istotne jest wczesne rozpoczęcie rehabilitacji, tak aby utrzymać uzyskany zakres ruchu i zapobiec przykurczom.