Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR) stanowi chorobę, w której proces patologiczny obejmuje wybrane struktury mózgowe tj. oponę miękką, pajęczą, przestrzeń podpajęczynówkową i komory mózgu oraz ich wyściółkę w odpowiedzi na zakażenie drobnoustrojami. Występuje bakteryjne i wirusowe zapalenie opon mózgowych, rokowanie w przypadku pierwszego z nich jest gorsze.
Powikłania zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych
Spis treści
Co to jest zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych występować może w każdym wieku, najczęściej jednak chorują osoby najmłodsze, głównie dzieci do 5. roku życia, dzieci w wieku szkolnym oraz osoby starsze, a najczęstszym czynnikiem sprawczym są bakterie. Mówimy wówczas o bakteryjnym zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych.
W przypadku bakteryjnego zapalenia opon, najczęstsza przyczyna infekcji są bakterie:
- Neisseria meningitidis (tzw. meningokoki, ok. 37% przypadków),
- Streptococcus pneumoniae (tzw. pneumokoki, ok. 25-51% przypadków),
- Haemophilus influenzae typu B (ok. 10% przypadków).
Bakteria neisseria. meningitidis nazywana jest dwoinką zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.
Ponadto za rozwój zapalenia opon mózgowych odpowiedzialne mogą być również inne drobnoustroje tj. wirusy, grzyby, pierwotniaki.
Wirusowe zapalenie opon mózgowych zaliczane do tzw. aseptycznych zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych. Jest bardziej powszechne i charakteryzuje się łagodniejszy przebiegiem niż bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (bywające stanem zagrożenia życia). Około 70-80% wszystkich przypadków wirusowych zapaleń opon mózgowych jest wywoływanych przez tzw. enterowirusy (ECHO, polio, Coxsackie A i B), a także przez wirusy świnki,odry i różyczki.
Przeczytaj: Szczepienie przeciw polio – zwykłe czy skojarzone?
Rokowanie w zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych
Z powodu bakteryjnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, każdego roku leczonych jest 5 na 100 tysięcy osób. Przed erą wprowadzenia do leczenia antybiotyków zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wiązało się z bardzo wysokim ryzykiem zgonów, bliskie 100%. Obecnie, w dobie rozpowszechnionej antybiotykoterapii i ulepszonej diagnostyki, liczba zgonów maleje, lecz wyniki wciąż nie są zadowalające – śmiertelność w zapaleniu opon mózgowych wynosi średnio ok 20% i uzależniona jest od czynnika sprawczego.
Najcięższym przebiegiem odznaczają się zakażenia bakteryjnie pałeczkami Gram-ujemnym (śmiertelność ponad 50%) i Streptococcus pneumoniae (tzw. pneumokoki; śmiertelność ok 30%). Ponadto zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych może powodować trwałe następstwa neurologiczne. Szacuje się, że występują one u ok. 9% chorych, a ich częstość wzrasta wraz z obecnością czynników ryzyka. Dlatego wciąż zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych uważane jest za bardzo groźną chorobę, której objawów nie można zlekceważyć.
Najważniejszą i najskuteczniejszą metodą zapobiegania zarówno chorobie jak i jej niebezpiecznym następstwom są szczepienia ochronne (profilaktyka pierwotna). Obecnie w Polsce dostępne są szczepienia p/k Haemophilus influanzae (w programie szczepień obowiązkowych) oraz szczepienia p/k meningokokom i pneumokokom (szczepienia dodatkowe, niefinansowane przez fundusz zdrowia), a także szczepienia profilaktycznie przeciwko wirusom: szczepienia p/k wirusowi świnki, odry i różyczki (szczepienia obowiązkowe), polio (szczepienie obowiązkowe) oraz ospie wietrznej, wściekliźnie i grypie (szczepienia zalecane, nierefundowane przez fundusz zdrowia.
Ciężkie przypadki zapalenia opon mózgowych
Obraz oraz następstwa zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych uzależnione są od wielu czynników. Wyodrębniono specjalną grupę czynników ryzyka, które w istotny sposób pogarszają przebieg choroby. Należą do nich m.in.:
- starszy wiek pacjenta,
- zaburzenia odporności (nabyte lub wrodzone upośledzenie odporności, leczenie immunosupresyjne, stany po przeszczepie narządów),
- większa zjadliwość patogenu (gorsze rokowanie: pneumokoki, pałeczki Gram-ujemne np. E.coli, Klebsiella pneumoniae),
- opóźnienie rozpoczęcia właściwego leczenia (przeciw drobnoustrojom oraz leczenia przeciwobrzękowego),
- wstrząs,
- wystąpienie zaburzeń przytomności,
- wystąpienie drgawek.
Należy pamiętać, że czynnikami predysponującymi do wystąpienia zakażeń bakteryjnych są:
- nieprawidłowe połączenia przestrzeni oponowej z jamą nosowo-gardłową, zatokami obocznymi nosa, uchem środkowym (głównie zapalenia nawrotowe),
- nieżyty górnych dróg oddechowych,
- kolonizacja dróg rodnych kobiety patogenami (noworodkowe zapalenie opon mózgowych),
- złe warunki ekonomiczne, higieniczne, mieszkaniowe,
- przebywanie w przeludnionych pomieszczeniach (szkoły, internaty, koszary),
- zaburzenia odporności,
- współistniejące choroby przewlekłe.
Wczesne powikłania zapalenia opon mózgowych
Powikłania zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych dotyczą głównie ośrodkowego układu nerwowego. Najczęstszymi następstwami neurologicznymi choroby są:
Wczesne powikłania zapalenia opon mózgowych (faza ostra choroby):
- stan padaczkowy – sytuacja, w której napad padaczkowy utrzymuje się ponad 30 minut lub występuje seria napadów, między którymi chory nie odzyskuje przytomności. Jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia, wymagający natychmiastowej pomocy i intensywnego leczenia. Niesie on ze sobą również wysokie ryzyko trwałego uszkodzenia mózgu.
- wodogłowie – czyli zwiększenie ilości płynu mózgowo-rdzeniowego w układzie komorowym mózgu. Zwiększające się objętość płynu mózgowo-rdzeniowego powoduje narastanie ciśnienia śródczaszkowego i obrzęku mózgu, co może doprowadzić do tzw. zespołu ciasnoty wewnątrzczaszkowej. Gdy leczenie przeciwobrzękowe nie zostanie w porę wdrożone lub jest nieskuteczne, u pacjenta rozwijają się objawy zespołu: zaburzenia świadomości i przytomności, zwolnienie akcji serca, cechy niewydolności oddechowej. W konsekwencji może dojść do zgonu w mechanizmie wgłobienia mózgu.
- zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny – charakteryzuje się występowaniem objawów neurologicznych w postaci: bólów głowy, nudności i wymiotów, zmian nastroju, zaburzeń świadomości, nadmierną pobudliwością lub apatią, spadkiem napięcia mięśni i odruchów ścięgnistych. Nieleczone zaburzenie może doprowadzić do zgonu chorego.
Późne powikłania zapalenia opon mózgowych
Późne powikłania zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych:
- niedowłady lub porażenia spastyczne kończyn (wysokie napięcie mięśni),
- porażenia nerwów czaszkowych,
- padaczka,
- upośledzenie czynności poznawczych i zaburzenia mowy,
- upośledzenie słuchu (nawet głuchota; szczególnie narażone są dzieci z pneumokokowym zapalaniem opon mózgowo-rdzeniowych),
- zaburzenia psychogenne (np. zaburzenia zachowania, zaburzenia snu),
- zaburzenia somatyczne (głównie u dzieci, np. zaburzenia wzrostu, zmniejszona tolerancja wysiłku),
- ropień mózgu (rzadkie powikłanie, głównie w zakażeniach pałeczkami Gram-ujemnymi),
- tętniak pozapalny (rzadkie powikłanie),
- poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego (rzadkie powikłanie).
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Neuroanatomia czynnościowa i kliniczna, Janusz Moryś, Olgierd Narkiewicz, wyd. 2001 r.
- Atlas neuroanatomii i neurofizjologii Nettera, David L. Felten, Anil N. Shetty. Wyd. 2012 r.
Opublikowano: 18.09.2013;
aktualizacja: 16.03.2015
Oceń:
4.4
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Magdalena Kowalkowska
Lekarz
Aktualnie lekarz stażysta w Szpitalu Uniwersyteckim nr 2. im. dr. J. Biziela w Bydgoszczy. Zainteresowania: ginekologia i położnictwo, neurologia, onkologia. Swoje pasje naukowe rozwija, angażując się w akcje dydaktyczno-profilkatyczne (np. Dzień Profilaktyki Raka Szyjki Macicy, działalność IFMSA Polska), projekty i prace naukowe oraz uczestnicząc zarówno czynnie, jak i biernie w licznych konferencjach naukowych związanych z interesującą mnie tematyką. W trakcie studiów szczególnie angażowała się w działalność Studenckiego Koła Naukowego Ginekologii, Położnictwa i Ginekologii Onkologicznej, sprawując w nim funkcję przewodniczącego, gdzie mogła rozwijać swoją wiedzę w tym zakresie pod okiem najlepszych specjalistów.
186
Komentarze i opinie (0)