Streptococcus pneumoniae (dwoinka zapalenia płuc) – co to jest, objawy, leczenie, jak można się zarazić?

Jak można się zarazić S. pneumoniae?

Dwoinka zapalenia płuc to bakteria dość powszechnie występująca w populacji, a to za sprawą nosicielstwa tej bakterii. U wielu osób stwierdzana jest obecność bakterii w jamie nosa i gardła, która nie daje żadnych objawów chorobowych. Takie nosicielstwo Streptococcus pneumoniae dotyczyć może około 5–10 proc. dorosłych i aż 20–60 proc. dzieci.

Dwoinka zapalenia płuc obejmuje około 80 szczepów bakterii, z których naprawdę groźnych dla zdrowia jest zaledwie kilka. Do zakażenia bakterią Streptococcus pneumoniae może dojść na drodze dwóch mechanizmów:

• u bezobjawowych nosicieli Streptococcus pneumoniae może dojść do osłabienia odporności, co prowadzi do rozwoju zakażenia bakteryjnego;
• zakażenia drogą kropelkową przy bezpośrednim kontakcie z osobą zarażoną bądź nosicielem.

Zobacz też: Na co stosuje się antybiotyk Biseptol?

Streptococcus pneumoniae u dziecka – jakie choroby powoduje?

Fizjologicznie na zarażenie pneumokokami najbardziej narażone są małe dzieci do 2 roku życia, u których układ odpornościowy nie jest jeszcze w pełni rozwinięty, a także osoby w podeszłym wieku. Inne czynniki predysponujące do zakażenia dwoinką zapalenia płuc to częsta zapadalność na infekcje wirusowe, narażenie na dym papierosowy czy zakażenie wirusem HIV. Infekcje pneumokokowe dotyczą także osób cierpiących na nowotwory czy choroby przewlekłe – cukrzycę, zespół nerczycowy.

Mogą powodować zakażenia nieinwazyjne i inwazyjne. Nieinwazyjne zakażenie paciorkowcem uznawane są za mniej poważne – dotyczą ograniczonych miejscowo infekcji (głównie górnych dróg oddechowych – w nosie, w oku, w gardle), a także:

• ucha środkowego,
• zatok przynosowych,
• błony śluzowej nosa,
• gardła,
• spojówek,

Z kolei zakażenia inwazyjne dotyczą poważnych infekcji pneumokokowych: zapalenia płuc, sepsy, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Znacznie rzadszymi postaciami zakażenia Streptococcus pneumoniae są: zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie stawów i kości. Dwoinki zapalania płuc mogą powodować też: zapalenie otrzewnej, jądra, prostaty, szyjki macicy czy jajowodu.

Czytaj również: Alergiczne zapalenie oskrzeli – przyczyny, objawy, leczenie zapalenia oskrzeli na tle alergicznym

Dwoinka zapalenia płuc – objawy

Objawy zakażenia bakterią Streptococcus pneumoniae są różne w zależności od lokalizacji zakażenia. W przypadku infekcji górnych dróg oddechowych spowodowanych przez Streptococcus pneumoniae objawy to katar, ból gardła, kaszel, ból głowy i gorączka. Zapalenie ucha środkowego spowodowane przez pneumokoki prowadzi do wystąpienia silnego bólu ucha, zaburzeń słuchu oraz pogorszenia samopoczucia ogólnego.

W przypadku ostrego zapalenia płuc pojawiają się duszności oraz silny kaszel z odkrztuszaniem gęstej wydzieliny. Ponadto chory na pneumokokowe zapalenie płuc doświadcza bólu w klatce piersiowej, ogólnego osłabienia oraz gorączki. W przypadku sepsy pojawia się gorączka, bóle mięśni, przyspieszone tętno i oddech. Na skórze pojawia się charakterystyczna drobna wysypka, która nie blednie pod wpływem ucisku.

Zakażenia Streptococcus pneumoniae – badania

To, jak leczyć zakażenie zależne jest od rozpoznania infekcji pneumokokami. Kluczem jest dodatni wynik badania na bakteriologicznego na nisicielstwo. W zależności od lokalizacji infekcji materiałem do badania może być:

• wymaz z gardła, nosa, oka, zatok;
• wydzielina z dolnych dróg oddechowych;
• płyn mózgowo-rdzeniowy;
• krew.

Uzyskanie wzrostu bakterii zapalenia płuc stanowi potwierdzenie zakażenia pneumokokami i umożliwia określenie wrażliwości bakterii na antybiotyki. Ponadto wymazy z nosa czy gardła są wykonywane w celu wykrycia nosicielstwa.

Czytaj również: Kaszel mokry – przyczyny, objawy i leki na mokry kaszel

Leczenie infekcji dwoinką zapalenia płuc

Streptokoki to bakterie o coraz większej oporności na powszechnie stosowane antybiotyki. W leczeniu zakażenia S. pneumoniae zapalenia płuc stosowane są głównie penicyliny, cefalosporyny, makrolidy oraz fluorochinolony.

Terapia może być empiryczna lub celowana. Ta pierwsza zakłada podanie antybiotyku zgodnie z wiedzą i doświadczeniem lekarza, użyciem preparatu, który zwykle działa w tego typu objawach i przy podobnych zakażeniach. Jeżeli próba leczenia nie powiedzie się, zakażenie jest ciężkie, powikłane i leczone szpitalnie, wówczas wykonuje się wspomniany wymazów. Na jego podstawie dopiera się najbardziej skuteczny antybiotyk. Jest to tzw. leczenie celowane. Zawsze wskazane jest dodatkowo leczenie osłonowe.

Warto wspomnieć czym jest oporność opisywanej bakterii na beta-laktamy (grupę antybiotyków w skład których wchodzą między innymi penicyliny i cefalosporyny). Oporność Zależnie od stopnia oporności wyróżnia się:

• PSSP – pneumokoki wrażliwe na penicylinę (penicillin susceptible Streptococcus pneumoniae),
• PISP – pneumokoki średnio wrażliwe na penicylinę (penicillin intermediate resistant S. pneumoniae),
• PRSP – pneumokoki oporne na penicylinę (penicillin resistant S. pneumoniae).

Streptococcus pneumoniae – szczepionka

W ramach profilaktyki zakażeń bakterią Streptococcus pneumoniae dostępne jest szczepionka. Szczepienia ochronne od 2017 roku znajdują się w kalendarzu szczepień obowiązkowych, a schemat szczepienia jest następujący:

• pierwsza dawka przyjęta w 2 miesiącu życia,
• druga dawka przyjęta w miesiącu życia,
• trzecia dawka przyjęta w 13 miesiącu życia.

Bakteria streptococcus zagraża zdrowiu osób w podeszłym wieku, dlatego możliwe jest także szczepienie przeciwko pneumokokom u dorosłych powyżej 65. roku życia, co może zredukować o połowę ryzyko rozwoju zapalenia płuc.

Czytaj również: Szpitalne zapalenie płuc (SZP) – przyczyny, leczenie, rokowanie