Morfologia z rozmazem – normy i wyniki badania krwi

Morfologia z rozmazem – kiedy wykonać to badanie krwi?

Dawniej rozmaz krwi był oznaczany standardowo wraz z morfologią – dziś zastępowany jest zautomatyzowanymi licznikami krwinek. Jednak taka automatyczna analiza nie zawsze jest wystarczająca, zwłaszcza w przypadku poważnych nieprawidłowości w budowie krwinek. Kiedy konieczne jest wykonanie badania krwi z rozmazem?

Powinno być ono wykonane w przypadku stwierdzenia wątpliwych wyników morfologii. Ponadto zawsze powinien być wykonany rozmaz krwi u dziecka, u którego lekarz zlecił morfologię.

Inne wskazania do wykonania morfologii z rozmazem krwi to:

• długotrwała gorączka niewiadomego pochodzenia,
• spadek wagi ciała,
• osłabienie i łatwa męczliwość,
• skłonność do krwawień,
• bóle kostne,
• powiększenie śledziony.

Morfologię z rozmazem należy oznaczyć także w przypadku żółtaczki lub bladości skóry.

Przeczytaj też: Co oznacza wysoki poziom hemoglobiny?

Morfologia krwi obwodowej – krwinki czerwone (erytrocyty)

Morfologia krwi obwodowej umożliwia ocenę trzech podstawowych układów krwinkowych: czerwonokrwinkowego, białokrwinkowego (leukocyty) oraz płytek krwi (PLT, trombocyty). Ten pierwszy obejmuje erytrocyty, czyli krwinki czerwone, odpowiedzialne za transport tlenu do każdej komórki organizmu.

W celu oceny układu czerwonokrwinkowego oznaczane są parametry opisane poniżej.

• RBC, czyli liczba erytrocytów krwi; norma to 4,4–5,9x10²/µl, nieco odmienne normy spotykane są u dzieci i przyjmują niższe wartości; podwyższone erytrocyty we krwi towarzyszyć mogą odwodnieniu lub czerwienicy, ponadto RBC powyżej normy spotykane jest u palaczy oraz osób cierpiących na choroby serca i płuc. Obniżone erytrocyty wskazywać mogą na przewodnienie i anemię – w tym drugim przypadku RBC poniżej normy towarzyszy innym zmianom w wynikach morfologii krwi.
• Hb, czyli poziom hemoglobiny w jednostce objętości krwi. Norma dla kobiet to 11,5–16 g/dl, zaś dla mężczyzn 12,5–18 mg/ dl. Podwyższona hemoglobina i hemoglobina poniżej normy podlegają podobnej interpretacji jak poziom RBC.
• MCV, czyli średnia objętość krwinki czerwonej, przyjmuje wartości w zakresie 80–96 fl. MCV powyżej normy świadczy najczęściej o anemii megaloblastycznej, a MCV obniżone – o anemii z niedoboru żelaza.
• Ht, czyli hematokryt, określający stosunek objętości erytrocytów do objętości całej krwi.
• Retikulocyty to niedojrzałe formy erytrocytów pomocne w ocenie czynności krwinkotwórczej szpiku kostnego. Norma to 5–15 promili zawartości całkowitej erytrocytów.

Inne parametry układu czerwonokrwinkowego: MCH, MCHC czy RDW mają mniejsze znaczenie kliniczne.

Rozmaz krwi obwodowej umożliwia różnicowanie kształtu erytrocytów, co ma kluczowe znaczenie w diagnostyce niedokrwistości i chorób wrodzonych dotyczących czerwonych krwinek. Rozróżnić można m.in.: erytrocyty sierpowate, owalocyty, sferocyty oraz schistiocyty.

Poza nieprawidłowościami w kształcie erytrocytów morfologia z rozmazem umożliwia ocenę stopnia wybarwienia krwinek czerwonych. Erytrocyty niedobarwliwe towarzyszą anemii z niedoboru żelaza.

Morfologia krwi z rozmazem – krwinki białe (leukocyty)

Krwinki białe, czyli leukocyty, to złożona grupa elementów morfotycznych krwi, w skład których wchodzą: monocyty, bazofile, eozynofile i neutrofile. Ocena poziomu WBC, czyli ilości leukocytów we krwi polega na oszacowaniu ich liczby w automatycznym liczniku krwinek, jednak nie precyzuje, jak zmiany ilościowe poszczególnych frakcji komórek wpływają na ostateczną wartość WBC. Norma to 4,0–10,8x10⁹/l.

WBC wysokie (leukocytoza) towarzyszy najczęściej: infekcjom, ciąży, stanom pooperacyjnym, urazom, zawałowi serca, nowotworom, a także nadmiernemu wysiłkowi fizycznemu czy stresowi.

Natomiast WBC niskie (leukopenia) wskazuje najczęściej na zakaźne choroby wirusowe (WZW, odrę, różyczkę, HIV czy ospę wietrzną), ciężkie zakażenia bakteryjne, zaburzenia funkcji szpiku lub białaczki.

Szczegółową ocenę układu białokrwinkowego umożliwia rozmaz mikroskopowy krwi, który jest kluczowy dla rozpoznania obecności niedojrzałych form leukocytów trudnych do zliczenia przez systemy automatyczne. Wizualna ocena rozmazu krwi niezbędna jest zatem do rozpoznania białaczek.

Wzór odsetkowy leukocytów (białych krwinek) powinien wyglądać następująco:

• neutrofile w rozmazie 50–70 proc. (NEUT),
• limfocyty w rozmazie 25–40 proc. (LYMPH),
• eozynofile w rozmazie 2–4 proc. (EOS),
• granulocyty pałeczkowate w rozmazie 3–5 proc.,
• bazofile w rozmazie 0–1 proc. (BASO),
• monocyty w rozmazie 2–8 proc. (MONO).

Zaburzenia ilościowe i jakościowe tych komórek, a zwłaszcza pojawienie się ich form niedojrzałych, które powinny być obecne tylko w szpiku, a nie we krwi, wymagają pogłębionej diagnostyki.

Czytaj również: Granulocyty – co to? Rodzaje, funkcje, normy we krwi

Rozmaz krwi – trombocyty (PLT)

Płytki krwi (trombocyty, PLT) to najmniejsze jej komórki, które odpowiadają za procesy hemostazy, czyli krzepnięcia. Norma trombocytów, to 150–400 tys/µl.

Podwyższone płytki krwi (trombocytoza) występuje w przypadku: infekcji, urazów i stanów pooperacyjnych, nowotworów, nadpłytkowości samoistnej czy ciąży.

Z kolei obniżone (niskie) płytki krwi (trombocytopenia) występują w niektórych schorzeniach wirusowych (mononukleoza, odra), chorobach śledziony oraz dysfunkcjach szpiku.

Szczególnym przypadkiem jest trombocytopenia rzekoma, gdy w morfologii pojawiają się płytki krwi poniżej normy, a nie występują objawy małopłytkowości. Wtedy rozstrzygający okazuje się być rozmaz krwi, który uwidacznia skupiska zlepionych płytek tworzących większe struktury, a zatem nie zliczanych przez aparat.

Wtedy wynik badania krwi może dodatkowo wskazywać na obecność tzw. płytek olbrzymich, co przedstawiane jest jako podwyższone MPV (średnia objętość płytki krwi).