Ropień mózgu – przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Czym jest ropień mózgu?

Ropień mózgu to bardzo niebezpieczny stan, który może potencjalnie zagrażać życiu człowieka. Tworzy się on poprzez kumulację zakażonego materiału w obrębie tkanek mózgowia, czemu towarzyszy zapalenie i narastający obrzęk. Materiał zakaźny może pochodzić z ropni w obrębie głowy i szyi, ran głowy po urazach i zabiegach, a także nieleczonych infekcji zatok, wyrostka sutkowatego, ucha.

Ropień mózgu – przyczyny

Do powstania ropnia mózgu najczęściej dochodzi w przebiegu innych chorób infekcyjnych lub urazów, takich jak:

• zapalenie zatok (szansa jest większa przy nieleczonym, bakteryjnym zapaleniu zatok),
• zapalenie ucha środkowego (choroba często występująca u dzieci),
• zapalenie wyrostka sutkowatego,
• zakażenia związane z zębami (nieleczone „psujące się” zęby, zaniedbywanie higieny jamy ustnej u osób z obniżoną odpornością),
• infekcyjne zapalenie wsierdzia (części tkanki mięśnia sercowego),
• urazy czaszki przebiegające z otwarciem dostępu do mózgu,
• zakażenia po operacjach neurochirurgicznych,
• zakażenia krwi (sepsy),
• ropnie płuc.

Ropień mózgu znacznie częściej pojawia się u osób z obniżoną odpornością komórkową, czyli na przykład pacjentów z rozwiniętym AIDS lub pierwotnymi zaburzeniami odporności.

Bezpośrednie przyczyny powstania ropnia mózgu to infekcje bakteryjne, grzybicze i rzadziej pierwotniakowe. Najpopularniejszymi drobnoustrojami odpowiedzialnymi za ropień mózgu są:

• Paciorkowce tlenowe i beztlenowe,
• Bacterioides,
• Haemophilus,
• Fusobacterium,
• Enterobacteriacaeae,
• Proteus,
• Pseudomonas aeruginosa,
• Streptococcus viridans,
• Staphylococcus aureus,
• Candida ,
• Cryptococcus neoformans,
• Aspergillus,
• Toxoplasma gondi (głównie u chorych na AIDS).

To też może Cię zainteresować: Co może być przyczyną ucisku w głowie?

Objawy ropnia mózgu

Ropień mózgu może dawać szerokie spektrum objawów, jednak zwykle są one na tyle niepokojące, że osoby chore same udają się do lekarza (stwierdzone niżej objawy są wskazaniem do konsultacji lekarskiej).

• Objawy związane z narastaniem ciśnienia wewnątrzczaszkowego – mózg jest zamknięty w czaszce, a krążący w nim płyn nie ma drogi ewakuacji, gdy dochodzi do narastania nieprawidłowej masy (np. ropnia mózgu) i w rezultacie dochodzi do wzrostu ciśnienia wewnątrz czaszki – powoduje to ucisk na ważne struktury oraz pojawienie się związanych z tym objawów, takich jak bóle głowy, wymioty, zaburzenia świadomości ze śpiączką włącznie.
• Objawy związane z infekcją – są mniej charakterystyczne i zwykle prezentują się w postaci narastającego uczucia zmęczenia oraz gorączki.
• Zaburzenia neurologiczne związane z bezpośrednim uszkodzeniem tkanki nerwowej przez ropień mózgu – objawy mogą być bardzo zróżnicowane i przypominać na przykład udar mózgu (popularnie zwany wylewem): zaburzenia czucia, niedowład jednej strony ciała, zaburzenia mowy i rozumienia, napady padaczkowe, itp.

Diagnostyka i badania w ropniu mózgu

Lekarz musi zebrać dokładny wywiad, szczególnie w kierunku występujących infekcji mogących leżeć u źródeł ropnia mózgu. Ważne jest badanie neurologiczne w celu stwierdzenie ewentualnych ubytków.

Podstawowym badaniem diagnostycznym jest tomografia komputerowa mózgu z kontrastem . Pewne potwierdzenie rozpoznania „ropień mózgu” możliwe jest zwykle po kilku dniach od pojawienia się zmiany – początkowo trudno jest rozróżnić pomiędzy ropniem mózgu a innymi nieprawidłowościami w głowie, które mogą go przypominać (guz mózgu, nowotwór, krwawienie). W badaniu uwidacznia się tkanka martwicza tworząca otoczkę przez którą nie przechodzi kontrast.

Nie zaleca się wykonywania nakłucia (punkcji) lędźwiowej – nadciśnienie śródczaszkowe może doprowadzić wtedy do bardzo groźnego wgłobienia się mózgu (przesunięcia się ważnych części mózgu poza prawidłowe obszary anatomiczne).

Czytaj również: Guzek za uchem, powiększone węzły chłonne za uchem

Ropień mózgu – leczenie

Podstawowym celem leczenia jest obniżenie nadmiernego ciśnienia śródczaszkowego oraz wyleczenie istniejącej infekcji poprzez podawane dożylnych antybiotyków. Przed ich zastosowaniem lekarz zwykle zleca pobranie próbki krwi na posiew bakterii i określenie ich odporności na antybiotyki. Po uzyskaniu wyniku posiewu czasami konieczna jest modyfikacja antybiotykoterapii. Leczenie antybiotykami jest zwykle długotrwałe – leki dożylne stosuje się przez 2–3 tygodnie, a potem zamienia na doustne na kolejne 3–4 tygodnie.

Niezbędną składową leczenia jest operacja. Chirurg usuwa pozostałości ropnia mózgu w miarę możliwości anatomicznych (czyli uważając, by nie uszkodzić istotnych struktur), jednocześnie wycina ewentualne ciała obce mogące być przyczyną ropnia (złamania kości po urazach, pociski po postrzałach, itp.).

Ropień mózgu może być leczony neurochirurgicznie na trzy sposoby:

• Ciągłe drenowanie ropnia, czyli założenie cewnika, który na stale odprowadza ropę na zewnątrz czaszki. Metoda to jest wykorzystywana rzadko.
• Wywiercenie otworu w czaszce i odessanie ropnia igłą – zwykle daje bardzo dobre efekty, a nie wymaga znieczulenia ogólnego (które jest przeciwwskazane u części chorych). Neurochirurg nawierca otwór w czaszce, a następnie, pod kontrolą technik obrazowych, nakłuwa ropień igłą pobierając materiał odpowiedni do badania mikrobiologicznego, Dodatkowo taka metoda od razu znosi ucisk na okoliczne tkanki, a ropień o mniejszej objętości lepiej reaguje na zastosowane antybiotyki.
• Usunięcie całości zmiany – wymaga zachowania marginesu, czyli usunięcia części tkanek zdrowych. Wykonuje się go w ropniach o bardzo dużej objętości, ropniach z obecnością ciała obcego (np. pocisku), ropniach móżdżku oraz takich ropniach, które nawracają po odessaniu treści igłą.
• W niektórych przypadkach możliwe jest skierowanie pacjenta na leczenie hiperbarią tlenową, nie jest to jednak postępowanie standardowe w Polsce.

Ropień mózgu – rokowania

Rokowanie w przypadku ropnia mózgu jest poważne – śmiertelność związaną z ropniem mózgu szacuje się na 5 do 20%, dlatego wymagana jest szybka diagnostyka i wdrożenie właściwego leczenia. W dawnych czasach ropień mózgu był chorobą nieuchronnie prowadzącą do śmierci, a dzisiaj, dzięki antybiotykoterapii i możliwości przeprowadzenia operacji neurochirurgicznej rokowanie znacznie się poprawiło. Rokowanie zależy również od wieku, stanu ogólnego i chorób współistniejących.

Czytaj również: Krwiak nadtwardówkowy – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania