Trichotillomania – co to? Przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest trichotillomania?

Trichotillomania to zaburzenie psychiczne, które polega na obsesyjnym kręceniu, zwijaniu i energicznym wyrywaniu włosów, nie tylko na głowie, ale także na nogach czy rękach. Dotyczy to także brwi, rzęs oraz włosów łonowych. Wyrywanie włosów poprzedzone jest najczęściej bardzo silnym napięciem emocjonalnym. Gdy staje się ono nie do wytrzymania, następuje moment wyrywania włosów. Po tym incydencie emocje opadają, a chory staje się spokojny i opanowany.

Stanom zdenerwowania czy nadmiernego podniecenia towarzyszą różnego rodzaju zachowania. Niektóre osoby okręcają pojedyncze kosmki włosów wokół palców, skubią brwi, zacierają dłonie, energicznie poruszają nogą czy obgryzają brzegi palców lub paznokci. Bywa, że wykonywanie takich czynności wiąże się z występowaniem zaburzeń natury psychicznej. Wykonywanie ich przynosi ulgę i zadowolenie. Próba powstrzymania możliwości rozładowania napięcia poprzez np. wyrywanie włosów czy obgryzanie paznokci powoduje narastanie lęku, nadpobudliwości, rozdrażnienia, a czasem nawet agresji.

Przy omawianych zachowaniach należy poruszyć kwestię tzw. schorzeń psychodermatologicznych, przez które należy rozumieć wszelkie zaburzenia, w których mamy do czynienia z pojęciami dermatologii i psychiki. Bardzo często osoby, które mają zaburzenia psychiczne, cierpią jednocześnie na problemy skórne.

Skóra człowieka bardzo dokładnie odzwierciedla stan jego psychiki (choć tak naprawdę nie zdajemy sobie z tego sprawy) i odwrotnie, co wskazuje na to, iż istnieje silny związek pomiędzy schorzeniami dermatologicznymi a naszą psychiką. Niektóre objawy, mimo iż dotyczą zmian skórnych, mają silny związek ze sferą psychiki. Przykładem takiego związku jest właśnie trichotillomania.

Wyrywanie włosów – objawy uzależnienia

Widocznym gołym okiem objawem tego uzależnienia jest zachowanie chorego, tj. kręcenie, zwijanie, a następnie wyrywanie włosów. Osoba uzależniona od wyrywania włosów może mieć łyse miejsca na głowie bądź bardzo przerzedzone włosy, brwi i rzęsy (zdarzają się sytuację, iż nie ma ich wcale), jak również pozwijane, przypominające „kołtun” końcówki włosów.

Pacjenci usuwają włosy z części ciała, z których mają taką możliwość. Najczęściej wyrywają włosy z:

• głowy,
• brwi,
• rzęs,
• szyi,
• nóg,
• klatki piersiowej,
• przedramion,
• okolic łonowych,
• okolic okołoodbytniczych.

Osoby chore najczęściej robią to w ukryciu przed innymi. Mogą być to bardzo krótkie, kilkuminutowe epizody bądź wręcz kilkugodzinne procesy. Po wyrwaniu włosów chory może je żuć i połykać (trichofagia). Jest to wręcz przymus zjadania wyrwanych własnych włosów.

Trichotillomania – przyczyny

Wykazano, iż czynnikiem odpowiedzialnym za powstanie trichotillomanii jest w dużej mierze wzmożona aktywność układu serotoninergicznego. Zwrócono tutaj uwagę na podwyższony u chorych poziom 5-HIAA (kwas 5-hydroksyindolooctowy). Naukowcy zwrócili także szczególną uwagę na jeden z genów o nazwie SLITRK1, którego mutacje mogą być przyczyną powstawania tej uciążliwej i mało przyjemnej choroby. Gen ten odgrywa zasadniczą rolę w tworzeniu połączeń między neuronami i właśnie te wadliwe połączenia mogą być skutkiem powstania trichotillomanii.

Zachowania tego typu mogą zostać wywołane poprzez:

• nagłą, gwałtowną separację od osób bliskich bądź uzmysłowienie zaistnienia takiej sytuacji,
• próbę redukcji i kontrolowania stresów oraz lęków,
• wydarzenia traumatyczne, które miały miejsce w przeszłości lub mają miejsce w chwili obecnej,
• uszkodzenia mózgu,
• pojawienie się sytuacji stresowej.

Wykazano również, iż w okresach odprężenia, spokoju i ciszy, np. podczas rozmowy ze znajomym, podczas czytania książki, oglądania telewizji czy sprzątania także mogą pojawić się epizody wyrywania włosów. Osoba chora nie jest w stanie kontrolować tych czynności. Daje jej to uczucie ulgi, spokoju, opanowania, a nawet przyjemności. Sytuacja, w której dochodzi do przerwania wyrywania włosów (wejście kogoś do pokoju, zwrócenie takiej osobie uwagi, krytyka tego typu zachowania) łączy się z uczuciem rosnącego napięcia, a nawet pojawieniem się agresji.

Widoczne objawy wypadania włosów bardzo często powodują kolejna falę problemów, głównie emocjonalnych, a dokładnie zakłopotanie, wstyd, poczucie braku zrozumienia ze strony bliskich i znajomych, osamotnienie oraz poczucie odrzucenia. Chory za wszelka cenę chce ukryć swój problem związany z wyrywaniem włosów, co wiąże się z unikaniem znajomych, rodziny czy przyjaciół. Dodatkowo pojawiają się inne objawy, takie jak zaburzenia snu, budzenie się w nocy, problemy z koncentracją, częste bóle głowy, coraz większe rozdrażnienie i brak akceptacji swojego wyglądu. Jak wykazano, wyrywanie włosów towarzyszy bardzo często innym zaburzeniom psychicznym, takim jak zespół Tourette'a, depresja, lęk czy zaburzenia obsesyjno-kompulsywne.

Leczenie trichotillomanii

Leczenie trichotillomanii jest złożone i polega na psychoterapii połączonej najczęściej z farmakoterapią. Najczęściej podawane są leki, które zwiększają stężenie serotoniny (hormonu szczęścia) w organizmie. W leczeniu trichotillomanii ważną rolę odgrywa uświadomienie chorego i jego rodziny na temat choroby. Powinni oni brać czynny udział w psychoterapii. Brak zrozumienia, wsparcia i akceptacji tych osób z reguły prowadzi do tego, że terapia będzie mniej skuteczna i prawdopodobnie potrwa dłużej.

Kolejnym etapem w procesie leczenia jest wizyta u lekarza dermatologa, gdyż w przypadku tych osób ogromne znaczenie ma odrastanie wyrwanych włosów. Lekarz dermatolog po zebraniu dokładnego wywiadu oraz obejrzeniu skóry (miejsca wyrywania) może odpowiedzieć na pytanie, jakie jest rokowanie. W przypadku, gdy nie doszło do całkowitego uszkodzenia mieszków włosowych, dodatkowo można zastosować preparaty stymulujące odrost włosów, a także regenerację skóry.