Łysienie po ciąży

Cykl rozwojowy i budowa włosów

Włos jako całość jest wytworem naskórka, przydatkiem skóry. Zasadniczo można go podzielić na dwie części. Granicę między nimi stanowi powierzchnia skóry. Widoczną stanowi łodyga włosa, natomiast w głębi skóry znajduje się mieszek włosowy. W życiu płodowym na całym ciele znajduje się około 5 milionów mieszków włosowych. Zasadniczą częścią mieszka jest cebulka. To w niej znajdują się najistotniejsze elementy odpowiadające za wzrost włosa. Cebulka obejmuje odżywcze naczynia krwionośne oraz nerwy. Natomiast najważniejsze dla cyklicznego wzrostu włosa są komórki macierzyste znajdujące się w tak zwanym wybrzuszeniu włosa, które leży praktycznie bezpośrednio pod skórą. Na skórze owłosionej głowy włosy występują ze średnią gęstością około 300 na cm².

Łodyga włosa tworzona jest ze zrogowaciałych komórek, których głównym składnikiem jest keratyna. Włosy u człowieka nie mają zsynchronizowanego cyklu wzrostu jak u zwierząt, które linieją. Ludzkie mieszki włosowe kontrolują swój wzrost niezależnie od innych, stąd w badaniu cyklu wzrostu włosów, tak zwanym trichogramie, można zidentyfikować włosy na wszystkich możliwych etapach wzrostu. Ustabilizowany cykl rozwojowy włosów pojawia się około 2-3 roku życia. Okresy rozwoju są trzy. Pierwszy z nich to anagen, czyli faza wzrostu. Na tym etapie rozwoju znajduje się zdecydowana większość włosów na głowie. Czas trwania anagenu to około 4-5 lat. W tej fazie namnażają się komórki cebulki włosa, dzięki czemu włos narasta w części widocznej nad powierzchnią skóry. Druga faza cyklu to katagen, czyli okres zanikania włosa. Proces ten trwa do dwóch tygodni i polega na powolnej inwolucji, czyli zwijaniu się cebulki włosa. Na tym etapie znajduje się mniej niż 1% włosów owłosionej skóry głowy. Ostatnia faza w cyklu rozwojowym to telogen, czyli faza spoczynku. Trwa około 3 miesięcy i obejmuje około 15% włosów. W tym czasie na miejsce włosa telogenowego powoli wchodzi nowy włos anagenowy zapoczątkowujący kolejny cykl wzrostowy.

Zmiany hormonalne w ciąży i połogu a włosy

Dziewięciomiesięczny okres ciąży w zasadniczy sposób wpływa na gospodarkę hormonalną kobiety. Najistotniejsze i najbardziej widoczne zmiany zachodzą za sprawą narastania stężenia progesteronu i estrogenów. Progesteron ma za zadanie „podtrzymanie ciąży”, ale ma również swoje ciemne strony. Przez spowolnienie motoryki przewodu pokarmowego powoduje zaparcia oraz refluks żołądkowo-przełykowy objawiający się między innymi zgagą, czy nieprzyjemnym smakiem w ustach. Również częste odczuwanie parcia na mocz spowodowane spadkiem napięcia mięśniówki pęcherza moczowego.

Estrogeny to hormony steroidowe odpowiadające między innymi za kształtowanie żeńskich cech wyglądu. W trakcie ciąży stymulują wzrost ciężarnej macicy. Ich działanie polega między innymi na stymulacji wzrostu włosa w okresie anagenu, czyli fazie wzrostowej włosa. Poza tym estrogeny powodują, że włosy są bardziej elastyczne. W trakcie ciąży estrogeny i progesteron są w dużej mierze produkowane przez tkanki łożyska dlatego po urodzeniu łożyska podczas porodu stężenie tych hormonów zaczyna spadać. W połogu wzrasta zaś stężenie prolaktyny, hormonu stymulującego laktację, który ma niestety negatywny wpływ na stan włosów. Całokształt zmian w gospodarce hormonalnej kobiety po porodzie powoduje rozliczne skutki. Jednym z nich może być łysienie poporodowe.

Co to jest łysienie poporodowe?

Utrata, a raczej przerzedzenie włosów po porodzie, spowodowane jest gwałtownym spadkiem stężenia estrogenów. Nazywane jest ostrym łysieniem telogenowym, które jest nagłą i uogólnioną utratą włosów. U położnic występuje raczej w postaci szybko postępującego przerzedzenia. Najczęściej pojawia się po około trzech miesiącach po zadziałaniu niekorzystnego bodźca. W przypadku łysienia poporodowego jest to obniżenie stężenia estrogenów we krwi młodej mamy. Włosy w fazie anagenu na skutek braku czynnika stymulującego tę fazę, czyli estrogenów szybko przechodzą w fazę uśpienia, czyli telogen. Nasilenie łysienia jest uzależnione od odsetka włosów, które w chwili porodu znajdują się w fazie wzrostu.

Łysienie po ciąży – leczenie

Jeżeli nagłe przerzedzenie włosów ma bezpośredni związek przyczynowo-skutkowy z ciążą i porodem, leczenie nie jest konieczne. Na ogół w okresie trwającym do sześciu miesięcy następuje samoistne odrastanie włosów. Poprawa związana jest ze stabilizacją hormonalną, która spowodowana jest powrotem czynności hormonalnej jajników. Mimo, że jajniki podejmują swoją czynność hormonalną dużo wcześniej niż po sześciu miesiącach od porodu, to efekty działania hormonów na włosy pojawiają się z opóźnieniem. Jest to spowodowane powolnym i etapowym cyklem wzrostu włosów oraz samym charakterem regulacji hormonalnej.

Jeżeli mimo upływu czasu tj. około pół roku utrata włosów postępuje należy skonsultować się z dermatologiem. U kobiet cierpiących na łysienie androgenowe jeszcze przed ciążą obraz kliniczny łysienia poporodowego może być poważniejszy niż u kobiet, które dotychczas nie miały problemów z włosami. W takim przypadku dobrze skonsultować się z dermatologiem prowadzącym przed upływem sześciu miesięcy w celu ewentualnego wdrożenia terapii poprawiającej stan włosów.