Złamany palec – złamana kość paliczka
Mianem złamania palca u nogi lub u ręki ogólnie określa złamanie kości, a dokładniej mówiąc – paliczków palca. Prawie każdy palec ręki i stopy złożony jest z 3 paliczków. Wyjątek stanowi 1. palec ręki i stopy, czyli kciuk i paluch, które składają się z dwóch paliczków.
Przeczytaj również:
Złamania kości śródręcza – przyczyny, objawy, leczenie
Jakie są przyczyny złamania palca?
Do złamania palca lub palców dochodzi w wyniku zadziałania dużej energii na struktury kostne palców. Może to mieć miejsce podczas uderzenia w palce różnymi przedmiotami twardymi lub odwrotnie, uderzenia ręką czy kopnięcia stopą w twardą przeszkodę. Do złamania palca może dojść również w trakcie upadku, podczas którego pacjent będzie próbował podeprzeć się ręką.
Złamanie to całkowite przerwanie ciągłości tkanki kostnej, w tym przypadku paliczków
Występują różne rodzaje złamań. Dla pewności postawionej diagnozy konieczne jest wykonanie . Na prześwietleniu rentgenowskim wyraźnie widać, z jakimi obrażeniami mamy do czynienia. Dzięki RTG można rozpoznać złamanie palca lub postawić inne rozpoznanie, które objawami będzie przypominać złamanie. Złamanie należy różnicować z wybiciem lub stłuczeniem palca.
Przeczytaj również:
RTG (rentgen) – zastosowanie, przygotowanie i interpretacja wyników
Objawy złamanego palca – jak odróżnić złamany palec od wybitego i stłuczonego?
Zadziałanie dużej siły mechanicznej na palec lub palce może spowodować przerwanie ciągłości kości, jednak często osoba poszkodowana nie ma pewności, czy palec jest złamany. Podobne objawy daje bowiem silnie stłuczony palec, kiedy dochodzi jedynie do urazu tkanek miękkich, które znajdują się wokół paliczków palców. Jest to najłagodniejszy efekt powstałego urazu palców. W innym przypadku może dojść do zwichnięcia paliczków w stawach palców. Zwichnięcie jest potocznie określane mianem wybicia palca. Jest to całkowite przemieszczenie powierzchni stawowych względem siebie.
Przeczytaj również:
Wybity palec – jakie są przyczyny, objawy i leczenie?
Czy istnieją więc charakterystyczne objawy złamania palca? Czy złamany mały palec boli tak samo mocno, jak palec zwichnięty? Każde z wymienionych obrażeń będzie wiązało się z wystąpieniem podobnych objawów. Pojawia się silny ból, palec jest spuchnięty i czerwony. Dodatkowo obserwuje się ucieplenie kontuzjowanego miejsca, a także zmianę kształtu palca. Silne stłuczenie, złamanie oraz zastarzałe zwichnięcie palca może prowadzić do powstania krwiaka.
Przeczytaj również:
Zwichnięcie i stłuczenie nadgarstka – jakie są objawy i leczenie?
Objawy tego typu są wskazaniem do skorzystania z pomocy lekarza, który wie, jak rozpoznać złamanie palca. Ważne w postępowaniu diagnostycznym jest badanie palpacyjne (za pomocą rąk) oraz wizualna ocena miejsca kontuzjowanego. Istotne jest również wykonanie zdjęcia RTG, które jednoznacznie pozwoli na ocenę struktur kostnych paliczków oraz stawów palca, a tym samym – na odróżnienie złamania od wybicia czy stłuczenia.
Przeczytaj również:
Krwiak pod paznokciem – jakie są przyczyny krwiaka podpaznokciowego?
Kiedy potrzebna jest operacja złamanego palca?
Niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z podejrzeniem złamania kciuka, czy jest to złamanie małego palca, palca wskazującego czy złamanie palucha u nogi, pacjenci są badani palpacyjnie, a następnie ocenia się uszkodzenie na podstawie zdjęcia RTG.
Wykonane zdjęcie rentgenowskie pozwala ocenić, czy to złamanie palca z przemieszczeniem, czy też kość stoi w fizjologicznym ułożeniu. Rozpoznanie to pozwala ustalić, jak długo złamany palec będzie w gipsie.
Złamanie palca ręki lub złamanie palca stopy bez przemieszczenia wymaga unieruchomienia w opatrunku gipsowym na 4–6 tygodni. Jeśli jest taka możliwość i lekarz uzna za stosowne, można po 2–3 tygodniach zamienić gips na lżejszą ortezę.
Przeczytaj również:
Ból palców u rąk – przyczyny, dlaczego bolą palce dłoni?
Wskazaniem do wykonania operacji złamanego palca jest niepowodzenie przy zamkniętym nastawieniu lub przemieszczenie odłamów kostnych podczas leczenia w opatrunku gipsowym. Zabieg wymagany jest także przy złamaniu śródstawowym, a więc związanym ze złamaniem podstawy paliczka lub jego głowy.
Jakie skutki może mieć nieleczone złamanie palca? Małe odłamy kostne powstałe w trakcie złamania mogą powodować niestabilność stawu i znacząco utrudniać poruszanie stawami międzypaliczkowymi lub śródręcznopaliczkowymi. Decyzję o zabiegu operacyjnym podejmuje się również w przypadku znacznie uszkodzonych tkanek miękkich w okolicy złamania.
Przeczytaj również:
Ból dłoni – co jest przyczyną i jak leczyć ból stawów dłoni?
Złamanie z przemieszczeniem – druty Kirschnera
Złamanie palców ręki lub złamanie palców w nodze, które uległo przemieszczeniu, wymaga operacyjnej wewnętrznej stabilizacji. W takim przypadku stosuje się druty Kirschnera, które są wprowadzone pod kontrolą RTG do paliczków. Taki zabieg często przeprowadza się przezskórnie i nie ma potrzeby wykonywania dużego cięcia w okolicy złamania. Jeśli jednak złamanie palca z przemieszczeniem nie kwalifikuje się do przezskórnej stabilizacji drutami Kirschnera, chirurg wykonuje większe cięcie w okolicy złamania i zakłada płytkę tytanową stabilizującą miejsce złamania.
Przeczytaj również:
Palce młotkowate – leczenie, ćwiczenia, operacja
W przypadku silnego stłuczenia palca rąk lub stóp zaleca się: stosowanie maści chłodzących, przeciwbólowych, elewację kończyny, czyli uniesienie kończyny celem odprowadzenia obrzęku oraz zimne okłady na miejsce stłuczenia. Zwichnięty (wybity) palec powinno się unieruchomić w opatrunku gipsowym lub usztywnić bandażem elastycznym i podobnie jak w przypadku stłuczenia zaleca się stosowanie zimnych okładów, elewację kończyny i maści przeciwbólowe.
Przeczytaj również:
Kataplazma – rodzaje. Na co stosować, jak zrobić?
Szyna gipsowa – usztywniene złamanego palca
Po nastawieniu złamanego palca lub po zaopatrzeniu chirurgicznym kości (nastawieniu na otwarto i wykonaniu stabilizacji metalem), należy unieruchomić rękę w celu uniknięcia przemieszczenia odłamów kostnych.
Rękę umieszcza się w szynie gipsowej, która stabilizuje zewnętrznie rękę, chroniąc przed niepożądanymi ruchami, a także przyczynia się do złagodzenia dolegliwości bólowych.
Ważne jest, aby unieruchomioną rękę trzymać w górze (powyżej poziomu serca) – zwłaszcza jeśli przeprowadzono otwartą (operacyjną) stabilizację wewnętrzną. Pozwoli to na zmniejszenie obrzęku. Co zrobić, żeby złamany palec nie bolał? Kiedy złamany palec boli, można stosować leki przeciwbólowe, ale nie należy przesadzać z ich ilością.
Przeczytaj również:
Ból dużego palca w stopie – przyczyny i metody leczenia
Po zabiegu należy również pamięta, o jak najwcześniejszym rozpoczęciu ćwiczeń czynnościowych palców nieuszkodzonych – na tyle, na ile pozwala unieruchomienie. Kontrolowaną i powolną rehabilitację złamanego palca można rozpocząć 2–3 dni po zaopatrzeniu chirurgicznym, pod warunkiem uzyskania stabilnego zespolenia. Regularność w zabiegach decyduje o tym, jak długo zrasta się złamana kość. Wczesne uruchomienie palców uchroni pacjentów przed powstaniem przykurczów mięśni i zabezpieczy przed bolesną rehabilitacją po usunięciu unieruchomienia.
W okresie stabilizacji złamanego palca gipsem można stosować pole magnetyczne, czyli jeden z zabiegów fizykoterapeutycznych. Stymuluje on miejsce złamania, dzięki czemu zrastanie złamanej kości następuje szybciej.
Przeczytaj również:
Złamanie paliczka – jak leczyć złamany paliczek w stopie i u ręki
Jak rehabilitować złamany palec u nogi lub ręki?
Kiedy złamany palec się zrośnie, następuje zdjęcie gipsu. Wówczas istotne jest podjęcie odpowiedniej rehabilitacji w celu powrotu do sprawności sprzed wypadku. Rehabilitacja złamanego palca polega na czynnościowym ćwiczeniu palca/palców (kinezyterapia) oraz biernej rehabilitacji kontuzjowanego miejsca związanej z zabiegami fizykoterapeutycznymi.
Kinezyterapię należy wdrażać stopniowo. Początkowa faza ćwiczeń powinna się odbywać pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty. Pierwsze ćwiczenia palców po złamaniu z reguły powinny być delikatne, ukierunkowane na uruchomieniu stawów międzypaliczkowych palców nieuszkodzonych, ale usztywnionych razem ze złamanym palcem.
Należy pamiętać o stawie nadgarstkowo-śródręcznym, który również jest usztywniony i należy przywrócić mu poprzednią ruchomość.
Następnie przechodzi się do palca, który jest po złamaniu. W miarę możliwości należy wykonywać prostowanie i zginanie bierne palca, następnie ćwiczenia czynne. Po wstępnej fazie rehabilitacji można wdrożyć ćwiczenia izometryczne oraz oporowe – pozwoli to na wzmocnienie siły mięśniowej palca. W końcowej fazie przeprowadza się z pacjentem skomplikowane ćwiczenia ręki pozwalające na powrót do pełnego zakresu ruchów ręki oraz do całkowitej manualnej sprawności.
Przeczytaj również:
Sztywność stawów – przyczyny, leczenie i rehabilitacja
Fizykoterapia po złamaniu kości palca
Zabiegami pomagającymi w leczeniu złamania palca są zabiegi fizykoterapeutyczne. Korzystny wpływ na gojenie złamań (w tym wypadku palca) mają: pole magnetyczne, laseroterapia, ultradźwięki. Wpływają na regenerację i przebudowę odłamów kostnych, prowadząc do zrostu złamania paliczka/paliczków. Krioterapia pozwala na zmniejszenie bólu złamanego palca oraz redukcję powstałego obrzęku.
Stosowanie zabiegów typu kąpiel wirowa lub lampa solux sprawiają, że tkanki miękkie są bardziej rozluźnione i elastyczne, dzięki czemu łatwiej pogłębiać zakres ruchów kontuzjowanego palca. Zabiegi te poprawiają również ukrwienie palca, a co za tym idzie – tkanki miękkie są lepiej odżywione i proces naprawczy może przebiegać szybciej.
Ważnym elementem skierowanym na rozluźnienie tkanek miękkich jest masaż ręki. Likwiduje napięcia, rozluźnia mięśnie i podobnie jak kąpiel wirowa poprawia krążenie, a co za tym idzie – odżywienie kontuzjowanego miejsca.
Przeczytaj również:
Laseroterapia (zabieg laserem) – zastosowanie i działanie leczenia laserem
Nowe informacje i aktualizacje w leczeniu złamania palca
W ostatnich latach pojawiły się istotne dane z europejskich rejestrów i badań dotyczących złamań palców. Na podstawie 21 341 złamań palców w rejestrze szwedzkim stwierdzono, że aż 86% przypadków u dorosłych leczono metodami zachowawczymi (bez operacji).
Wyniki pacjentów pod względem odczuwanej funkcji ręki nie różniły się znacząco pomiędzy typami złamań ani metodami leczenia, co oznacza, że w wielu przypadkach mniej inwazyjne leczenie może być równie skuteczne.
Zgodnie z brytyjskimi i szkockimi wytycznymi, w stabilnych, nieprzemieszczonych złamaniach palców zaleca się metodę buddy taping (czyli przytwierdzenie złamanego palca do sąsiedniego palca) lub noszenie szyny unieruchamiającej z ustawieniem palca w pozycji funkcjonalnej, by uniknąć sztywności stawu.
Przeczytaj również:
Złamanie nadgarstka – leczenie i rehabilitacja po złamaniu i zwichnięciu
Nowoczesne metody – rehabilitacja i powrót do sprawności
W rehabilitacji z kolei coraz częściej wdrażane są wytyczne kliniczne uwzględniające wczesny ruch oraz specjalistyczną terapię ręki.
Warto podkreślić, że decyzję o operacji podejmuje się przede wszystkim wtedy, gdy spełnione są 3 kryteria: złamanie wewnątrzstawowe, niestabilność złamania, uszkodzenie tkanek miękkich.
Po wstępnym leczeniu (z unieruchomieniem lub po zabiegu) kluczowa jest wczesna mobilizacja – ale w sposób kontrolowany. Badania sugerują, że im szybciej rozpocznie się fizjoterapię skoncentrowaną na ruchomości stawów i sile mięśniowej, tym mniejsze ryzyko trwałej sztywności czy bólu.
W praktyce oznacza to, że po zdjęciu opatrunku często już w ciągu 1–2 tygodni należy rozpocząć ćwiczenia palca, zależnie od zaleceń ortopedy. Wskazana jest też kontrola kości i stawów za pomocą badania obrazowego lub oceny specjalisty, by wykluczyć nieprawidłowe nastawienie, które może prowadzić do zaburzeń funkcji ręki.
Przeczytaj również:
Złamanie kości ramiennej – przyczyny, leczenie, rehabilitacja
Co nowego warto wiedzieć?
-
W krajach europejskich obserwuje się trend: większe zaufanie do leczenia zachowawczego w złamaniach palców, co może oznaczać krótszy czas hospitalizacji i mniej inwazyjne procedury.
-
Nowe techniki operacyjne pozwalają na leczenie złamań trudnych bez konieczności długiej rekonwalescencji oraz z mniejszą liczbą powikłań – choć nadal konieczna jest właściwa kwalifikacja pacjentów.
-
Rehabilitacja staje się integralną częścią procesu – nie tylko „czekanie aż się zagoi”, lecz aktywne ćwiczenia i nadzór specjalisty, by odzyskać pełny zakres ruchu i siłę palców.
Przeczytaj również:
Co to jest artroza (stawu, kolana, biodra) – objawy i leczenie
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
P: Czy każde złamanie palca wymaga operacji?
O: Nie. W większości przypadków, jeśli złamanie jest stabilne, nieprzemieszczone i bez uszkodzenia stawów – wystarczy leczenie zachowawcze (np. buddy taping lub opatrunek).
P: Jak długo trwa rehabilitacja po złamaniu palca?
O: Czas zależy od ciężkości złamania, metody leczenia i indywidualnych czynników. W wielu przypadkach mobilizacja rozpoczyna się w 1–2 tygodniu po unieruchomieniu, a powrót do pełnej sprawności może trwac od kilku tygodni do kilku miesięcy.
P: Czy mogę od razu zacząć ćwiczyć palec po zdjęciu szyny?
O: Tak – ale pod nadzorem rehabilitanta lub specjalisty ręki. Ważne jest stopniowe przywracanie ruchomości, siły oraz funkcji chwytu – zbyt wczesne przeciążenie lub pominięcie fizjoterapii mogą skutkować trwałą sztywnością.
P: Co oznacza „złamanie wewnątrzstawowe” i dlaczego jest groźniejsze?
O: Złamanie wewnątrzstawowe (intra-articular) to takie, które sięga do powierzchni stawowej. Jest groźniejsze, ponieważ może prowadzić do zaburzenia funkcji stawu, bólu i wczesnej artrozy. W takich przypadkach częściej rozważa się leczenie chirurgiczne.
P: Jakie powikłania mogą wystąpić po złamaniu palca?
O: Do możliwych powikłań należą: trwała sztywność stawu, ból, nieprawidłowe ustawienie palca, ograniczenie ruchu, artroza stawu. Właściwe leczenie i rehabilitacja znacząco zmniejszają to ryzyko.
