Złamanie nadgarstka – leczenie i rehabilitacja po złamaniu i zwichnięciu

Złamany nadgarstek i kości ręki

Złamanie ręki w nadgarstku charakteryzuje się przerwaniem jej ciągłości kostnej na skutek zadziałania odpowiednio dużej siły, zarówno zewnętrznej jak i wewnętrznej.
W przypadku nadgarstka do złamań dochodzi zwykle w mechanizmie upadku na twarde podłoże. Wówczas chcąc chronić swoje ciało wystawia się w obronie dłonie do przodu, aby zamortyzować następstwa utraty równowagi. Należy pamiętać, iż kości kończyn górnych, a w szczególności kości nadgarstka, nie są czasem w stanie przejąć na siebie tak dużego obciążenia, jakim jest ciężar całego ciała. Następstwa złamań w nadgarstku muszą być odpowiednio leczone, gdyż źle prowadzone prowadzą do upośledzenia funkcji ręki
z ograniczeniami aktywności zawodowej i rekreacyjnej.

Dość częstymi złamaniami w obrębie nadgarstka i ręki zaliczamy złamanie podgłówkowe V kości śródręcza, do którego dochodzi zwykle w wyniku uderzenia zamkniętą dłonią (pięścią) w twardy element. Jest to charakterystyczny typ złamań powstałych w trakcie bójek, szczególnie u mężczyzn pod wpływem alkoholu (jak pokazują statystyki),

Złamanie śródstawowe to złamanie I kości śródręcza (złamanie Bennetta, nazywane także złamaniem bokserskim), głównie poprzez bezpośredni uraz tej okolicy.

Przeczytaj też: Złamany palec – objawy, przyczyny, leczenie

Złamanie kości łódeczkowatej nadgarstka jest umiarkowanie częste, dotyczy głównie młodych mężczyzn upadających na wyprostowaną rękę (głównie w wyniku uprawianego sportu, upadku z wysokości lub wypadków komunikacyjnych)

Złamania kości promieniowej (końca dalszego) do których dochodzi z kolei częściej u kobiet w wieku średnim (postmenopauzalnym) i podeszłym. Częstotliwość złamań tej okolicy szacuje się na 15 proc. kobiet po 50 roku życia a dochodzi do niego w wyniku upadku z pozycji stojącej (potknięcia, poślizgnięcie się na śliskiej ulicy).

Złamanie Collesa i złamanie Smitha – po upadku na rękę

Do złamań nasady dalszej kości promieniowej dochodzi czasem u osób młodych, natomiast mechanizm urazu to przede wszystkim upadki z wyżej wysokości z roweru, motocykla lub powstałe w trakcie wypadków komunikacyjnych). Złamania te różnicuje także charakter przemieszczenia odłamów i tutaj wyróżniamy 2 typy.

Pierwszy to złamania z przemieszczeniem grzbietowym (typu Collesa), które powstają poprzez upadek na rękę zgiętą grzbietowo (do góry – tak jak wystawiane są ręce w asekuracji przed upadkiem).

Złamania z przemieszczeniem dłoniowych (złamanie Smitha), które powstaje dokładnie w odwrotnym mechanizmie upadku na rękę zgiętą dłoniowo (kiedy pacjent „nie zdąży” wystawić rąk asekuracyjnie w trakcie upadku). Ten typ złamania występuje rzadziej od złamania Collesa.

Istnieją jeszcze złamania nasady dalszej kości promieniowej poza linią stawu lub śródstawowe (przez staw), jednak ich częstotliwość jest rzadka.

Ból nadgarstka i inne objawy złamania

Do głównych objawów złamania nadgarstka zaliczamy takie same objawy, jak przy złamaniu innych elementów kostnych, a są nimi:

• ból nadgarstka i obrzęk okolicy złamania,
• zasinienie powstałe od krwiaka (jeśli wystąpił),
• zniekształcenie obrysu nadgarstka (ze względu na możliwe przemieszczenia złamanych elementów kostnych),
• upośledzenie ruchomości nadgarstka i palców ręki (ze względu na powstałą tzw. obronę mięśniową),
• wystąpienie patologicznej ruchomości kości w miejscu złamania (taka ruchomość, która w normalnych warunkach nie występuje).

Wyżej wymienione objawy są tymi najczęściej występującymi symptomami towarzyszącymi złamaniu ręki w nadgarstku. Niektórym złamaniom mogą towarzyszyć dość dyskretne objawy, które nie wskazują na tak poważne uszkodzenie. Na przestrzeni kolejnych dni utrzymujący się ból i obrzęk skłania zwykle chorych na wizytę u lekarza w celu diagnostyki i porady.

Złamanie, stłuczenie czy zwichnięcie nadgarstka?

Podstawą rozpoznania złamania ręki w nadgarstku jest wykonanie zdjęcia rentgenowskiego (RTG) zwykle w dwóch projekcjach: przednio- tylnej i bocznej. Zdjęcie potwierdza, bądź wyklucza złamanie. Określa się także, na jego podstawie, charakter przemieszczenia odłamów kostnych wraz z ich liczbą i czy szczelina złamania przechodzi przez staw. Fachowa ocena zdjęcia rentgenowskiego jest podstawą podjęcia decyzji co do dalszego postępowania leczniczego. Istnieją pewne rodzaje złamań (w tym np. kości łódeczkowatej nadgarstka, bądź izolowane złamania kości palców), które to mogą nie być od razu widoczne w obrazie RTG. Utrzymujące się dolegliwości i ból w nadgarstku powinny skłonić lekarza do powtórnej oceny nowego zdjęcia po 1–2 tygodniach od urazu. Wówczas zwykle zdjęcie ukazuje szczelinę złamania, która staje się po tym czasie lepiej widoczna i może zostać odpowiednio zaopatrzona.

W przypadku urazów nadgarstka poza złamaniem kości nadgarstka może dojść także do innych urazów, które złamaniami nie są. Stopień i rodzaj uszkodzenia zależy od wielu czynników, od wieku, stanu kostnego danego człowieka czy chociażby rodzaju uprawianego sportu czy aktywności. Jeśli do złamania nie dojdzie często mówi się o takich urazach jak zwichnięcie nadgarstka czy jego stłuczenie, co również potwierdza lekarz w wyniku wykonywanej diagnostyki. Nawet jeśli nie ma złamania i jest to np. stłuczenie nadgarstka, to wymaga ono także odpowiedniego leczenia, które powinno być rozpoczęte natychmiast i niestety bardzo często trwa nieco dłużej niż leczenie złamania.

Jak leczyć złamania nadgarstka?

Leczenie zachowawcze zawsze będzie związane z próbą repozycji odłamów kostnych do pierwotnego ustawienia (jeśli doszło do przemieszczenia odłamów) i unieruchomienia ręki w opatrunku gipsowym. Czas unieruchomienia ustalany jest indywidualnie dla każdego pacjenta, po konsultacji lekarskiej. Poszczególne złamania nadgarstka są leczone zachowawczo w odmienny sposób.

W przypadku złamania podgłówkowego V kości śródręcza leczenie zachowawcze polega na unieruchomieniu w szynie gipsowej. Według najnowszych badań duża liczba tych złamań może być leczona nawet bez unieruchomienia z bezwzględnym warunkiem utrzymania pełnej ruchomości małego palca,

Złamania Bennetta (złamanie śródstawowe podstawy I kości śródręcza) zwykle stosuje się leczenie operacyjne, ze względu na bardziej skomplikowany charakter urazu,

Złamania kości łódeczkowatej nadgarstka są dość szczególne, w tym przypadku leczenie zachowawcze w postaci unieruchomienia kończy się powodzeniem w 70 proc. przypadków,

Złamania dalszego końca kości promieniowej są ze względu na swoją specyficzną lokalizację dość niestabilne i nawet po odpowiednim nastawieniu mogą ulegać powtórnym przemieszczeniom mimo opatrunku gipsowego. Z większym powodzeniem leczenie zachowawcze w postaci unieruchomienia stosowane jest przy złamaniach nieprzemieszczonych lub z nieznacznym przemieszczeniem. W przypadku przemieszczeń można leczyć zachowawczo w postaci nastawienia odłamów (powrót do ustawienia anatomicznego, pierwotnego) za pomocą wyciągu i manipulacji palcami w znieczuleniu miejscowym. Po nastawieniu złamanie takie unieruchamia się szyną gipsową.

Operacja złamanego nadgarstka

Leczenie operacyjne wykonuje się wówczas jeśli nie ma możliwości leczenia zachowawczego, nie da się odpowiednio nastawić odłamów złamania lub leczenie zachowawcze z góry skazane jest na niepowodzenie. Leczenie operacyjne obejmuje wówczas:

Złamanie podgłówkowe V kości śródręcza jeśli przemieszczenia wymagają korekcji operacyjnej (rozejście odłamów powyżej 30 stopni) z zastosowaniem drutów Kirchnera,

Złamanie Bennetta jeśli jest złamaniem przezstawowym i niestabilnym wymaga z reguły leczenia operacyjnego, podobnie jak poprzednie złamanie z stabilizacją za pomocą drutów,

Złamania kości łódeczkowatej nadgarstka ze względu na to, iż dość często nie da się rozpoznać od razu złamania (nie są widoczne w obrazie RTG wykonywanym zaraz po urazie) a pacjenci zgłaszają się po wielu miesiącach, kiedy zdąży się wytworzyć patologiczny staw rzekomy. W diagnostyce stosuje się badanie Tomografii Komputerowej (TK) nadgarstka, które potrafi pokazać szczelinę złamania od razu po urazie lub u pacjentów, którzy zgłaszają się później. Ze względu na powikłany charakter tego złamania w postaci zaburzeń zrostu zwykle złamania kości łódeczkowatej leczy się operacyjnie zespalając je śrubą (specjalną dla tej właśnie kości, nazwaną śrubą Herberta),

Złamania dalszego końca kości promieniowej jeśli nie mogą być leczone zachowawczo lub leczenie to jest skazane na niepowodzenie leczy się zespoleniami w postaci drutów lub mini śrubek czy płytek, które wymagają operacji metodą otwartą. W przypadku płytek dodatkowe unieruchomienie czasem nie jest konieczne.

Jak wygląda rehabilitacja po złamaniu nadgarstka?

Rehabilitację nadgarstka po złamaniu należy rozpocząć niezwłocznie po zdjęciu opatrunku gipsowego, oczywiście po uprzedniej kontroli lekarskiej w postaci oszacowania osiągnięcia zrostu kostnego. Do najczęściej stosowanych wówczas zabiegów rehabilitacyjnych zaliczamy:

• Przywrócenie sprawności i ruchomości nadgarstka poprzez mobilizacje manualne, bądź też poprzez owijanie nadgarstka za pomocą specjalnych taśm do ćwiczeń,
• Masaż poprzeczny ścięgien zginaczy i prostowników palców,
• Ćwiczenia czynne poprzez wykonywanie samodzielnych ruchów w obrębie nadgarstka i palców (z pomocą fizjoterapeuty lub w warunkach domowych przy udziale zdrowej dłoni),
• Zabiegi fizykalne: krioterapia (działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwobrzękowe), magnetoterapia (warto skorzystać z niej, kiedy nadgarstek jest jeszcze w opatrunku gipsowym, m.in. przyspiesza zrost kostny), ciepłolecznictwo (kąpiele nadgarstka w wirówkach),
• Kinesiotaping – odpowiednie zaklejenie taśmami wspomaga i przedłuża w czasie efekty terapii uzyskanej w gabinecie,
• Ćwiczenia po złamaniu nadgarstka – czynne całej kończyny w otwartych i zamkniętych łańcuchach kinematycznych (odpowiedniego instruktażu udziela Fizjoterapeuta).

Rehabilitacja złamań nadgarstka leczonych operacyjnie czasem jest bardziej skomplikowana poprzez fakt posiadanych zespoleń wewnętrznych. Usprawnianie po zabiegach można rozpocząć nieco szybciej, bo już kilka dni po zabiegu, niezwykle ważne jest utrzymanie ruchów palców. Wyżej wymienione zabiegi leczenia zachowawczego można również zastosować, choć na początku są pewne ograniczenia, ze względu na posiadane zespolenia. Często jednym z etapów leczenia jest wyjęcie zespoleń po uzyskaniu zadowalającego zrostu, decyduje o tym lekarz prowadzący, który powinien rozwiać wszelkie wątpliwości. Fizjoterapię prowadzi się pod okiem fachowca, z zastosowaniem różnych dodatkowych zabiegów, wtedy to leczenie przynosi szybkie i zadowalające efekty.