Nadczynność tarczycy a serce

Czym jest tarczyca?

Tarczyca jest pojedynczym gruczołem endokrynnym u człowieka, dostępnym w badaniu palpacyjnym, który leży w przedniej części szyi. Substancje produkowane w tym narządzie to trijodotyronina (T3) oraz tyroksyna (T4). Są one uwalniane pod ścisłą regulacją przysadki mózgowej, która syntezuje hormon tyreotropowy TSH. Trijodotyronina i tyroksyna są hormonami, które odpowiadają za ustalenie odpowiedniego poziomu metabolicznego całego organizmu i ich działanie polega głównie na jego przyspieszeniu. W przypadku nadczynności gruczołu dochodzi do nadprodukcji hormonów tarczycowych i przez to zbyt szybkiej pracy wielu narządów. Przyczyny nadczynności tarczycy są różne, a najważniejszymi z nich są:

• guzek autonomiczny tarczycy, niepodlegający regulacji przysadkowej, nadprodukujący hormony,
• wole guzkowe toksyczne – choroba Plummera – kilka autonomicznych guzków,
• podostre zapalenie tarczycy,
• choroba Gravesa-Basedowa o podłożu autoimmunologicznym,
• początkowy okres choroby Hashimoto,
• guz przysadki mózgowej produkujący TSH,
• leczenie amiodaronem.

Zobacz też: Niskie ciśnienie krwi – przyczyny, objawy, leczenie

Jak objawia się nadczynność tarczycy?

W związku z nadprodukcją hormonów tarczycowych (T3 i T4), metabolizm człowieka zostaje przyspieszony. Objawia się to w różny sposób, a oznaki dotyczą praktycznie wszystkich narządów, łącznie z sercem. Pacjenci z nadczynnością tarczycy skarżą się głównie na nadmierną potliwość, ubytek masy ciała, biegunki, niemożność skupienia uwagi, niepokój, drażliwość, bezsenność, łamliwość i wypadanie włosów.

Jedną z najbardziej charakterystycznych chorób współistniejących z nadprodukcją hormonów tarczycy jest choroba Gravesa-Basedowa. Osoby nią dotknięte mogą budzić zainteresowanie w związku z typowymi zmianami wyglądu gałek ocznych nazywanymi orbitopatią tarczycową. Objawia się ona dość znacznym wytrzeszczem oraz uciążliwymi symptomami, np. bólem gałek ocznych, łzawieniem, podwójnym widzeniem i obrzękiem powiek.

U pacjentów z hipertyreozą (nadmiarem hormonów tarczycy) dają się również zaobserwować zmiany skórne pod postacią nadmiernie ocieplonej, wilgotnej skóry oraz pokrzywki. Powiększenie gruczołu tarczowego w związku z rozrostem guzków może powodować ucisk na sąsiadującą tchawicę i dawać subiektywne uczucie duszności. Kobiety mogą również zaobserwować rzadkie miesiączkowanie lub niekiedy jego brak.

To też może Cię zainteresować: Guzek na szyi – co może oznaczać?

Objawy sercowe nadczynności tarczycy

Na komórki mięśnia sercowego (kardiomiocyty) ma wpływ głównie trijodotyronina, dla której receptory są obecne na ich powierzchni. T3 działa również na naczynia krwionośne, powodując zmniejszenie ich oporu, co pośrednio wpływa na serce przez przyspieszenie jego pracy i w efekcie końcowym przerost mięśnia. W związku z działaniem hormonów tarczycy, poprzez pobudzenie produkcji włókien kurczliwych, dochodzi do zwiększenia kurczliwości kardiomiocytów. Sam mięsień sercowy podlega także stymulacji przez układ autonomiczny, a szczególnie przez jego część współczulną, która przy nadmiarze hormonów tarczycy, działa zbyt intensywnie i narzuca w ten sposób szybszy rytm serca (tachykardia).

W efekcie hipertyreozy pojawiają się zwykle objawy ze strony układu krążenia. Najczęściej zgłaszanymi przez pacjentów są:

• duszność wysiłkowa,
• kołatanie serca,
• nietolerancja aktywności fizycznej.

W trakcie specjalistycznych badań stwierdza się występowanie u chorego różnego rodzaju arytmii (zaburzenia rytmu serca), z których najczęstszą jest migotanie przedsionków, a także skurczowe nadciśnienie tętnicze. Czasem występują również zaburzenia przewodzenia w obrębie serca pod postacią bloku przedsionkowo-komorowego (AV) lub bloku prawej odnogi pęczka Hisa (RBBB). Są to stany wymagające stałej opieki specjalisty.

To też może Cię zainteresować: Co oznacza przyspieszone bicie serca?

Rozpoznanie arytmii w przebiegu nadczynności tarczycy

Diagnostyka stanu związanego z nadmierną produkcją hormonów przez gruczoł tarczowy obejmuje ocenę ich stężenia we krwi oraz oznaczenie poziomu TSH – regulatora wydzielania tarczycowego. W przebiegu pierwotnej nadczynności tarczycy, czyli takiej, która wiąże się z nadmiernym wydzielaniem w obrębie tarczycy, obserwuje się obniżenie poziomu TSH ze wzrostem trijodotyroniny oraz tyroksyny. Specjalista zleca zwykle oznaczenie ich wolnych form, czyli tzw. fT4, rzadziejfT3 („f” od ang. „free”), które są aktywną postacią hormonu krążącego we krwi. Wywierają one bezpośredni wpływ biologiczny na tkanki, w odróżnieniu od form związanych z białkami, którymi są najczęściej albuminy. Poza stężeniami hormonów, w diagnostyce nadczynności tarczycy wykonuje się również:

• USG tarczycy, aby stwierdzić ewentualną obecność guzków,
• ocenia się występowanie autoprzeciwciał świadczących o chorobie Gravesa-Basedowa.

Aby ocenić pochodzenie dolegliwości sercowych zgłaszanych przez pacjentów z nadczynnością tarczycy, lekarz zleca wykonanie EKG (elektrokardiografia), które ukazuje czynność elektryczną serca i uwidacznia jej patologię. W przebiegu hipertyreozy, występujące arytmie pod postacią migotania lub trzepotania przedsionków, a także zaburzenia przewodnictwa w formie bloków AV lub RBBB są wykrywane właśnie przy pomocy EKG. Do jego zlecania nakłaniają zwykle niecharakterystyczne objawy kołatania, duszność wysiłkowa i bóle w obrębie klatki piersiowej.

Przeczytaj też: Nadczynność tarczycy w ciąży

Leczenie nadczynności tarczycy i jej objawów

Leczenie nadczynności tarczycy zależy najczęściej od pierwotnej przyczyny, która wywołuje ten stan. W związku z tym, że jest to różnorodna grupa chorób, to terapia w tych przypadkach bywa odmienna. Głównymi sposobami leczenia stanów hipertyreozy są:

• stosowanie leków przeciwtarczycowych (tyreostatyki) – czyli tionamidów, z których w Polsce najbardziej popularnymi są tiamazol i propylotiouracyl,
• terapia łączona z beta-blokerami – w przypadku występujących objawów sercowych,
• zastosowanie jodu radioaktywnego – metoda preferowana w przebiegu guzków produkujących hormony tarczycy i w chorobie Gravesa-Basedowa,
• czasem terapia radykalna z usunięciem gruczołu – zalecana najczęściej w przebiegu przemiany nowotworowej lub jej podejrzenia w badaniu BAC (biopsja aspiracyjna cienkoigłowa).

Nadczynność tarczycy a serce – rokowanie i przebieg

W związku ze znacznym wpływem hormonów tarczycy na serce, istnieje duże ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych, które mogą być śmiertelne. Najgroźniejszymi są zaburzenia rytmu serca, które w niekontrolowanych przypadkach mogą doprowadzić do NZK (nagłego zatrzymania krążenia). Migotanie przedsionków, wywołane hipertyreozą, niesie za sobą ryzyko groźnych incydentów zakrzepowo-zatorowych, których najważniejszym powikłaniem jest udar niedokrwienny mózgu. Źle monitorowana choroba i permanentny stan tyreotoksykozy (objawowa nadczynność tarczycy) może doprowadzić do przełomu hipermetabolicznego (tarczycowego), który jest stanem zagrożenia życia. Objawia się on:

• postępującymi zaburzeniami świadomości, do śpiączki włącznie,
• wysoką gorączką,
• niewydolnością wielonarządową.

Nadczynność tarczycy sprzyja również złamaniom osteoporotycznym poprzez ingerencję w równowagę wapniowo-fosforanową organizmu, co skutkuje niskim poziomem tych jonów we krwi, od których zależy prawidłowe utrzymanie gęstości kości.

Nadczynność tarczycy ujawnia się zwykle powoli, a objawy są początkowo niecharakterystyczne, bagatelizowane przez chorego. Jak w każdej przewlekłej chorobie, istotne jest, aby jak najszybciej została ona zdiagnozowana, a wcześnie włączone leczenie zapobiega wielu groźnym powikłaniom. Czujność na podstawowe objawy nadczynności gruczołu, takie jak:

• nadpobudliwość ruchowa,
• rozkojarzenie,
• nietolerancja wysiłku,
• zwiększona potliwość,
• kołatania serca,
• częste biegunki,

mogą naprowadzić specjalistę na szybkie postawienie rozpoznania. Dlatego ważne jest obserwowanie własnego ciała i zasięganie porady lekarza w razie pojawienia się ewentualnych symptomów tej choroby.