Nadczynność tarczycy – przyczyny, objawy, leczenie

Nadczynność tarczycy – co to za schorzenie?

Nadczynność tarczycy to choroba, która wynika ze zwiększenia wydzielania hormonów tarczycy w stosunku do aktualnego zapotrzebowania organizmu. Problem ten może wynikać z nadmiernej produkcji hormonów przez samą tarczycę, ale również z nadmiernego dostarczania hormonów spoza organizmu (np. w sytuacji przedawkowania doustnych preparatów zawierających syntetyczne hormony tarczycy).

Od hormonów tarczycy zależy funkcjonowanie każdego układu organizmu. Substancje te warunkują prawidłowy metabolizm białek, węglowodanów, jak i tłuszczów, i odpowiadają za utrzymanie prawidłowej gospodarki wodno-elektrolitowej. Wynika z tego, że zaburzenia poziomu hormonów tarczycy będą manifestować się objawami klinicznymi z każdego układu organizmu.

Nadczynność tarczycy – przyczyny

Jakie są przyczyny nadczynności tarczycy? Należy tutaj wymienić między innymi:

• autoimmunologiczne choroby tarczycy (choroba Gravesa-Basedowa i choroba Hashimoto w jednej z jej faz – hashitoxicosis);
• wole guzkowe nadczynne;
• nowotwory związane z gruczołem tarczowym;
• guzy przysadki wytwarzające nadmiar hormonu TSH (hormonu tyreotropowego), który pobudza tarczycę do produkcji hormonów;
• przyjmowanie niektórych leków, należy wymienić tutaj: amiodaron, węglan litu, organiczne i nieorganiczne związki jodu;
• podostre lub popromienne zapalenie tarczycy;
• przyjmowanie zbyt wysokiej dawki syntetycznych hormonów tarczycy (hormon pochodzenia zewnętrznego). Stan taki nazywamy tyreotoksykozą, tzw. thyreotoxicosis factitia (niebezpiecznym zjawiskiem jest przyjmowanie hormonów tarczycy celem utraty masy ciała);
• przyczyny genetyczne, do których należy mutacja receptora dla tyreotropiny (TSHR). Jest to dość rzadka przyczyna nadczynności tarczycy.

Warto wspomnieć, że najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy w populacji pediatrycznej jest choroba Gravesa-Basedowa. Z kolei u kobiet ciężarnych nadczynność tarczycy może być również spowodowana dużym stężeniem gonadotropiny łożyskowej (hCG). U ok. 10 proc. po porodzie może pojawić się poporodowe zapalenie tarczycy, które rozpoczyna się od fazy nadczynności tarczycy.

Nadczynność tarczycy – objawy kliniczne choroby

Jakie objawy kliniczne wiążą się ze zbyt wysokim stężeniem hormonów tarczycy? Symptomy kliniczne choroby mogą dotykać każdego układu organizmu człowieka – zarówno skóry, przewodu pokarmowego, układu sercowo-naczyniowego, ale nie tylko.

Wśród objawów klinicznych choroby wyróżniamy przede wszystkim takie symptomy, jak:

• utrata masy ciała, utrata siły mięśniowej,
• osłabienie,
• nietolerancja ciepła, ciągłe uczucie gorąca,
• niepokój, drażliwość,
• problemy ze snem, bezsenność, pobudzenie,
• drżenie rąk,
• trudności w skupieniu uwagi, zaburzenia koncentracji,
• wzmożona potliwość,
• objawy niewydolności serca,
• wypadające, cienkie i łamliwe włosy, łamliwość paznokci, onycholiza paznokciowa, a wiec oddzielanie się płytki paznokciowej od leżącego poniżej łożyska,
• duszność – może ona wynikać z ucisku na tchawicę przez powiększoną tarczycę,
• kołatanie serca, przyspieszona częstość pracy serca (w języku medycznym – tachykardia),
• biegunki, uczucie przelewania w brzuchu,
• zwiększenie apetytu, u starszych osób możliwe jest jednak pogorszenie łaknienia,
• zaburzenia miesiączkowania, zaburzenia libido, u mężczyzn zaburzenia potencji.

Nadczynność tarczycy – rozpoznanie choroby

Objawy kliniczne sugerujące nadczynność tarczycy powinny skłonić lekarza do zlecenia wykonania badań z krwi. W pierwszy rzucie oznacza się stężenie TSH, a więc hormonu produkowanego przez przysadkę mózgową. Hormon ten stymuluje wytwarzanie hormonów tarczycy, a więc tyroksyny i trójjodotyroniny. Jeżeli mamy w organizmie za dużo hormonów tarczycy, to wówczas dochodzi do zahamowania syntezy przez przysadkę mózgową (a więc produkcji) hormonu TSH – na zasadzie sprzężenia zwrotnego. A więc – w nadczynności tarczycy TSH będzie poniżej normy, z kolei niedoczynność tarczycy to TSH powyżej normy.

Oprócz stężenia TSH oznacza się także poziom hormonów tarczycy, a więc właśnie tyroksyny i trójjodotyroniny. W objawowej nadczynności tarczycy poziomy tych hormonów są powyżej normy.

W celu dokładnej diagnostyki nadczynności tarczycy wykonuje się również oznaczenia przeciwciał – anty-TPO, skierowanych przeciwko tyreoperoksydazie i anty-Tg, skierowanych przeciwko tyreoglobulinie. Przeciwciała te oznacza się w diagnostyce choroby Hashimoto, która początkowo może objawiać się przejściową nadczynnością tarczycy. W diagnostyce choroby Gravesa-Basedowa oznacza się z kolei przeciwciała antyTSHR (TrAb).

Konieczne jest również wykonanie USG gruczołu tarczowego – w celu jego dokładnej oceny obrazowej. USG tarczycy pozwala na ocenę wielkości narządu oraz na zobrazowanie ewentualnych zmian guzkowych w jej obrębie, które mogą wymagać wykonania biopsji, jeżeli są dla lekarza podejrzane pod kątem onkologicznym. Pacjenci z chorobami tarczycy, szczególnie w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa, mogą wymagać wykonania konsultacji okulistycznej.

Nadczynność tarczycy – leczenie

Leczenie nadczynności tarczycy jest uzależnione od przyczyny choroby. W leczeniu nadczynności tarczycy stosuje się przede wszystkim:

• tioamidy – czyli leki przeciwtarczycowe, które hamują syntezę hormonów tarczycy,
• tiamazol – jest to lek pierwszego wyboru, hamujący powstawanie hormonów tarczycy,
• leki zmniejszające uwalnianie hormonów tarczycy – należy do nich między innymi jodek potasu, węglan litu, jodowy środek kontrastowy (jod organiczny), czyli joheksol,
• glikokortykosteroidy – hamują one przekształcanie hormonów tarczycy,
• beta-blokery, przede wszystkim propranolol – zmniejszają one objawy nadczynności tarczycy, takie jak drżenie rąk, wzmożona potliwość czy przyspieszona praca serca.

W niektórych sytuacjach wykorzystuje się leczenie jodem promieniotwórczym, a także leczenie operacyjne (w języku medycznym usunięcie tarczycy to tyreoidektomia).

Nadczynność tarczycy – do jakiego lekarza się udać?

Jeżeli podejrzewamy u siebie nadczynność tarczycy, to w pierwszej kolejności powinniśmy się udać do lekarza rodzinnego (POZ). Lekarz rodzinny ma możliwość zlecenia podstawowych badań oceniających funkcjonowanie tarczycy, w tym TSH, fT4 i fT3. Jeżeli lekarz pierwszego kontaktu będzie podejrzewał u nas nadczynność tarczycy, to skieruje nas do specjalisty, a więc endokrynologa.

Nadczynność tarczycy to schorzenie endokrynologiczne, które wymaga zdiagnozowania i skutecznego leczenia. Jeżeli dostrzegamy u siebie objawy nadczynności gruczołu tarczowego, to warto jak najszybciej skonsultować swoje obawy z lekarzem. Konieczne jest również zdiagnozowanie przyczyny zwiększonego poziomu hormonów tarczycy, co wymaga wykonania odpowiednich badań. Nieleczona nadczynność tarczycy może prowadzić do poważnych zaburzeń, m.in. kardiologicznych.