Subkliniczna nadczynność tarczycy (utajona, podkliniczna) – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest subkliniczna nadczynność tarczycy i jakie są jej przyczyny?

Hormony tarczycy – trójjodotyronina (w skrócie T₃) i tyroksyna (w skrócie T₄) są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu i kontrolują czynność większości tkanek. Odpowiadają za ich prawidłowy rozwój (zwłaszcza jeśli chodzi o komórki nerwowe i kości), dojrzewanie płciowe, metabolizm białek, tłuszczów i cukrów, wpływają na stężenie cholesterolu we krwi i produkcję ciepła – ogólnie można powiedzieć, że regulują tempo metabolizmu. Efekty działania hormonów tarczycy stają się przede wszystkim widoczne w sytuacjach ich niedoboru lub nadmiaru (niedoczynność lub nadczynność tarczycy).

Czynność tarczycy regulowana jest przez przysadkę mózgową, która uwalnia tyreotropinę (w skrócie TSH), która pobudza tarczycę do produkcji i uwalniania T₃ i T₄. Gdy trójjodotyronia, czyli T₃ i tyroksyna – hormon T₄ obecne są w nadmiarze (w nadczynności tarczycy), hamują wydzielanie TSH – w nadczynności tarczycy więc poziom TSH jest niski. TSH jest pierwszym markerem jaki oznacza się w badaniach laboratoryjnych celem wykluczenia chorób tarczycy.

Subkliniczna nadczynność tarczycy to stan, w którym występuje zmniejszone stężenie TSH, ale stężenie hormonów tarczycy (T₃ i T₄)we krwi jest wciąż w normie lub zbliża się do górnej granicy normy. Inne określenia subklinicznej nadczynności tarczycy to nadczynność utajona, podkliniczna, małoobjawowa – jak sama nazwa wskazuje jest to łagodna choroba tarczycy, a objawy są dyskretnie nasilone lub mogą w ogóle nie występować (w odróżnieniu od jawnej nadczynności).

Przeczytaj: Wysokie TSH – co oznacza?

Choroby tarczycy powodujące nadczynność utajoną

Jest to grupa nadczynności endogennych (nadczynność będą wynikiem działania czynników wewnętrznych). Do subklinicznej nadczynności tarczycy prowadzą:

• choroba Gravesa-Basedowa,
• wole guzkowe nadczynne,
• guzek autonomiczny tarczycy,
• nadmierna dawka substytucyjna hormonów tarczycy u pacjentów z niedoczynnością tarczycy.

Pierwsze trzy schorzenia prowadzą w ostateczności do jawnej nadczynności tarczycy.

Częstość występowania subklinicznej nadczynności tarczycy wzrasta z wiekiem. Często nie udaje się ustalić przyczyny zaburzenia.

Subkliniczna nadczynność tarczycy – jakie są objawy?

Nadczynność subkliniczna nie daje tych samych objawów, które pojawiają się w nadczynności jawnej. Jawna nadczynność tarczycy powoduje takie zaburzenia jak: nadmierne pobudzenie, skóra jest wilgotna, ciepła z niewielką ilości podskórnej tkanki tłuszczowej, czasami wytrzeszcz oczu (orbitopatia tarczycowa), wzmożona potliwość, osłabienie i wypadanie włosów, zaburzenia rytmu serca, a w skrajnych przypadkach niewydolność serca z obrzękami, wzrost ciśnienia tętniczego, słaba tolerancja wysiłku, biegunki, zaburzenia snu (do bezsenności włącznie), drżenia ciała, głównie w obrębie dłoni. Objawy tarczycy (nadczynności) są więc bardzo uciążliwe dla chorego.

Utajona nadczynność tarczycy nie daje w ogóle żadnych objawów lub jej postać umiarkowana powoduje zaburzenia dyskretne, czasem jak pierwsze objawy nadczynności tarczycy , takie jak uczucie kołatania serca lub różnego rodzaju arytmie (widoczne w EKG). Długotrwale trwająca może prowadzić do niekorzystnych zmian w tętnicach szyjnych, do osłabienia struktury kości i wzrostu ryzyka złamań i przebudowy mięśnia sercowego (powiększenie lewej komory serca).

Podkliniczna nadczynność tarczycy może się samoistnie wycofać, rzadko przejść w jawną nadczynność, a czasem nawet w niedoczynność tarczycy (w chorobie Hashimoto).

Przeczytaj też: Nadczynność tarczycy w ciąży

Niskie TSH – jakie mogą być przyczyny?

Niskie stężenie tyreotropiny nie zawsze od razu świadczy o subklinicznej nadczynności. Taki stan może występować także pod koniec pierwszego trymestru ciąży, podczas stosowania leków takich jak amiodaron, glikokortykosterydy, dopamina, analogi somatostatyny oraz w niedoczynności przysadki mózgowej. Glikokortykosterydy to leki o szerokim zastosowaniu – stosuje się je w chorobach alergicznych, dermatologicznych, chorobach płuc, białaczkach, w niedoczynności kory nadnerczy, w chorobach autoimmunologicznych.

W pierwszym trymestrze ciąży stężenie TSH może być nawet nieoznaczalne, co jest spowodowane przez hormon ciążowy – gonadotropinę kosmówkową i jej działanie na tarczycę. Hormon ten ma podobną budowę do TSH. Jeśli inne parametry tarczycowe są w normie – to znaczy hormony tarczycy i przeciwciała tarczycowe to jest to stan, który wymaga jedynie obserwacji i powtórzenia badania na początku drugiego trymestru ciąży, kiedy wpływ hormonu ciążowego na tarczycę nie jest już tak znamienny.

Subkliniczna nadczynność tarczycy – leczenie

Podstawą rozpoznania są wyżej wymienione badania laboratoryjne. W przypadku trwałego zmniejszenia stężenia TSH we krwi można przeprowadzić badania dodatkowe – USG tarczycy, oznaczenie przeciwciał przeciwtarczycowych, co pozwala rozpoznać inne choroby tarczycy prowadzące w końcu do jej jawnej nadczynności.

Wczesne rozpoznanie subklinicznej nadczynności tarczycy zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych u ludzi po 65. roku życia. Ze względu na częstość współwystępowania arytmii serca oraz zaburzeń tarczycy, u każdej osoby z występującymi po raz pierwszy w życiu zaburzeniami rytmu serca powinno się oznaczyć poziom TSH.

Leczenie jest wskazane u osób z bardzo niskim stężeniem TSH powyżej 65. roku życia lub u osób młodszych, ale z poważnymi chorobami serca, osteoporozą lub z uciążliwymi objawami. Stosuje się leki przeciwtarczycowe jedynie po konsultacji z lekarzem. U pacjentów, u których nadczynność subkliniczna spowodowana jest zbyt wysoką dawką hormonu zażywanego jako leczenie niedoczynności, należy zmniejszyć jego dawkę.

Jeżeli chodzi o to jaka powinna być dieta, to stosuje się te same zalecenia jak w przypadku leczenia jawnej nadczynności tarczycy.

Bibliografia:

https://www.mp.pl/ginekologia/endokrynologia/114158,choroby-tarczycy-u-kobiet-w-ciazy-opinia-eksperta

Interna Szczeklika 2017. Medycyna Praktyczna, Kraków 2017. ISBN 978-83-7430-517-4.

https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1286,nadczynnosc-tarczycy