Nadczynność tarczycy u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie

Nadczynność tarczycy u dziecka – przyczyny

Choroby tarczycy u dzieci mogą obejmować niedoczynność lub nadczynność gruczołu tarczowego. Istotą chorób tarczycy jest pojawienie się niekorzystnych zmian stężeń hormonów produkowanych przez gruczoł tarczowy. Niewielkie ich wahania mogą w sposób niekorzystny wpływać na funkcjonowanie większość narządów i układów w organizmie dziecka.

U dzieci hormony tarczycy odpowiedzialne są za szereg istotnych procesów wzrostu i dojrzewania. Szczególnie silnie wpływają na kształtowanie się i rozwój układu nerwowego. Choroby tarczycy u dziecka bywają dziedziczone. Rodzice, którzy chorowali lub chorują z powodu schorzeń tarczycy, powinni zwrócić szczególną uwagę na możliwą konieczność diagnostyki tych schorzeń u swojego dziecka. Dzieci mogą urodzić się z nieprawidłową funkcją gruczołu tarczowego. Choroby tarczycy mogą się u nich rozwinąć później z powodu np. zbyt małej ilości jodu w diecie, przebiegu chorób autoimmunologicznych czy też w wyniku uszkodzenia gruczołu tarczowego.

To też może Cię zainteresować: Guzek na szyi – co może oznaczać?

Choroba Gravesa-Basedowa u dziecka

Wśród chorób tarczycy prowadzących do nadczynności tarczycy u dzieci zaliczymy chorobę Gravesa-Basedowa. Jest to schorzenie, które zależy od procesu autoimmunizacyjnego. Jego istotą jest obecność przeciwciał we krwi dziecka, które stymulują własną tarczycę do nadmiernej produkcji hormonów.

Nadczynność tarczycy u dzieci (hipertyreoza) oznacza stan hipermetabolizmu – zwiększony poziom hormonów tarczycy sprawia, że procesy w organizmie przebiegają ze zwiększoną intensywnością. Choroba Gravesa-Basedowa u dzieci diagnozowana jest rzadko, natomiast częstość jej występowania wzrasta z wiekiem, ze szczytem występowania u nastolatków. U dziewcząt występuje ona około 5 razy częściej niż u chłopców. Choroba rozwija się powoli, a jej objawami u dziecka są:

• zmiany w zachowaniu,
• problemy w nauce,
• drażliwość,
• drżenie rąk,
• bezsenność z potrzebą wstawania w ciągu nocy,
• utrata masy ciała mimo zwiększonego apetytu,
• biegunka.

Może mieć miejsce powiększenie gruczołu tarczowego i specyficzny wyraz twarzy, czyli wrażenie wytrzeszczonych oczu. Ponadto pojawia się:

• przyspieszona praca serca,
• zwiększona potliwość,
• zaczerwienienie skóry,
• zwiększenie amplitudy ciśnienia,
• nietolerancja ciepła,
• nadpobudliwość,
• osłabienie mięśniowe,
• przyspieszenie wzrostu i dojrzewania szkieletu.

Niektóre dziewczynki z nadczynnością tarczycy zaczynają miesiączkować wcześniej niż ich rówieśniczki, czasem nawet przed 9 rokiem życia. Natomiast po osiągnięciu dojrzałości płciowej nadczynność tarczycy często powoduje, że krwawienia miesięczne są skąpe, występują rzadko lub nie ma ich wcale.

W celu leczenia nadczynności tarczycy u dziecka stosuje się leki obniżające poziomu hormonów we krwi. Są to leki z grupy przeciwtarczycowych (np. metamizol). W celu spowolnienia pracy serca podawany jest propranolol. Jeśli pojawią się skutki uboczne stosowanych leków (reakcje alergiczne, zapalenie wątroby, agranulocytoza), dziecko poddaje się zabiegowi chirurgicznemu, tzw. subtotalnemu usunięciu tarczycy. U dzieci powyżej 8 roku życia można zastosować leczenie radiojodem.

Przeczytaj też: Nadczynność tarczycy w ciąży

Nadczynność tarczycy u noworodków

Nadczynność tarczycy u dzieci najmłodszych – noworodków występuje w postaci przejściowej albo trwałej. W postaci przejściowej nadczynność jest przejściem przez łożysko przeciwciał aktywujących receptory położone na tarczycy – przeciwciała te pochodzą od matki. Druga postać, trwała, wynika z mutacji genu, w wyniku którego dochodzi do aktywacji receptorów – postać ta występuje niezwykle rzadko.

Objawy mogą się ujawnić już w pierwszej dobie życia lub później. Są one podobne do objawów występujących u starszych dzieci i są jednakowe w obu powyższych postaciach choroby. Czasami zdarzają się objawy groźne dla życia, takie jak tachykardia, brak przyrostu masy ciała, trombocytopenia (spadek ilości płytek krwi), niewydolność krążenia w cięższych przypadkach. Leczenie takimi preparatami, jakie podano wyżej; dodatkowo jodkiem potasu, a także dokładne monitorowanie funkcji tarczycy.

Zespół niewrażliwości na hormony tarczycy

Zespół niewrażliwości na hormony tarczycy (zespół oporności na hormony tarczycy) to choroba tarczycy spowodowana błędem genetycznym, w którym dochodzi do obniżenia odpowiedzi tkanek organizmu na hormony tarczycy (zmniejsza się wrażliwość tkanek). Wśród objawów mogą występować zarówno cechy nadczynności, jak i niedoczynności. Objawy są zmienne. Oprócz tych charakterystycznych dla nadczynności tarczycy u dzieci mogą pojawić się objawy typowe dla niedoczynności gruczołu tarczowego. Lekarze zazwyczaj diagnozują rozlane wole miąższowe. Stwierdza się zaburzenia emocjonalne (brak uwagi, nadmierną pobudliwość), czasami także nieprawidłowy rozwój układu kostnego oraz zaburzenia słuchu.

Wole obojętne u dziecka

Wole proste, nietoksyczne to nienowotworowe, niezapalne powiększenie tarczycy, bez cech klinicznych i biochemicznych świadczących o zaburzeniu jej funkcji. Najczęstszą przyczyną wola obojętnego jest niedobór jodu (tzw. wole endemiczne). Leczenie wola obojętnego zależy od jego wielkości. Przy wolu wyczuwalnym, acz niewidocznym, wskazane jest podawanie jodku potasu w ilości pokrywającej dzienne zapotrzebowanie organizmu dziecka na jod. Po około 3–6 miesiącach wole powinno ulec zmniejszeniu o mniej więcej 30%. W wolu widocznym należy stosować jodek potasu oraz tyroksynę. Przy braku poprawy zalecane jest badanie USG tarczycy oraz oznaczenia hormonalne, w celu dalszego planowania diagnostyki i leczenia.

Zapalenie tarczycy i choroba guzkowa

Ostre zapalenie tarczycy występuje u dzieci rzadko. Przebiega z powiększeniem gruczołu tarczycowego, bolesnością i cechami ogólnego zakażenia. Wymaga leczenia antybiotykami.

Guzki tarczycy występują głownie u dzieci starszych i nastolatków, bardzo rzadko stwierdza się je u noworodków. Najczęściej są to guzki pojedyncze, bezobjawowe i wykrywane przypadkowo. Każdy guzek tarczycy powinien być przebadany. Należy wykluczyć proces nowotworowy. Wykonuje się biopsję aspiracyjną cienkoigłową (BAC) pod kontrolą USG. Dalsze badania zależne są od wskazań i należą do nich: badanie przeciwciał, badanie scyntygraficzne, badanie stężeń hormonów tarczycy i TSH. Wśród rozpoznań możemy znaleźć guzki łagodne i guzki złośliwe. Łagodne to głównie torbiele koloidowe i gruczolaki pęcherzykowe. Rozpoznanie takiego guzka jest wskazaniem do leczenia L-tyroksyną, która powinna w ciągu 6 miesięcy doprowadzić do zmniejszenia się go o około 50%. W przeciwnym razie guzek należy usunąć chirurgicznie.

Guzy złośliwe tarczycy

Guzy złośliwe tarczycy, czyli raki są częstsze u dzieci eksponowanych na naświetlania (RTG, obszary narażone na promieniowanie po katastrofie w Czarnobylu itp.). W ostatnich latach liczba odnotowywanych przypadków zmniejszyła się. Guzy złośliwe tarczycy występują niezwykle rzadko u osób poniżej 5 roku życia. Około 70% przypadków wykrywa się u pacjentów w wieku 11–17 lat. U dzieci (podobnie jak i u dorosłych) występują wszystkie typy guzów tarczycy.

Nowotwory złośliwe tarczycy dzielimy na:

• nowotwory o typie zróżnicowanych raków tarczycy (rak brodawkowaty, pęcherzykowy, rdzeniasty),
• nowotwory anaplastyczne.

Zróżnicowane raki tarczycy charakteryzują się powolną biologiczną aktywnością. Ich odległe przerzuty obserwuje się dopiero w bardzo zaawansowanej fazie choroby. Dlatego też ważne jest wczesne wykrywanie oraz agresywne leczenie tych zmian, co umożliwia często pełne wyleczenie lub wieloletnie okresy remisji.

Do czynników ryzyka zaliczamy:

• czynniki genetyczne w dziedzicznym raku rdzeniastym tarczycy (mutacja genu RET),
• dodatni wywiad rodzinny,
• podłoże łagodnych chorób tarczycy,
• czynniki hormonalne,
• masę ciała,
• zawartość jodu w pożywieniu,
• inne czynniki żywieniowe i środowiskowe.

Guzy zróżnicowane u dzieci

Najczęściej występującym rakiem zróżnicowanym jest rak brodawkowaty. Jego typową biologiczną cechą jest powolny wzrost z wczesnym tworzeniem przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych szyi i górnego śródpiersia. Drugim pod względem częstości diagnozowania jest rak pęcherzykowy. Charakteryzuje się podobnym tempem wzrostu, ale rozprzestrzenia się poprzez naczynia krwionośne oraz tworzy przerzuty do kości i płuc. Z kolei rak rdzeniasty tarczycy występuje w postaci sporadycznej lub rodzinnej (zespoły gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej: FMTC, MEN 2a, MEN 2b).

Guzy anaplastyczne u dzieci

Raki anaplastyczne (czyli niezróżnicowane) stwierdza się u dzieci sporadycznie. Rokowanie u dzieci z rakami zróżnicowanymi zależy od typu guza i jest lepsze niż u dorosłych. W znacznej mierze wpływa na nie także rodzaj zastosowanego leczenia.

Rozpoznanie raków opiera się na:

• typowym obrazie klinicznym zmiany w tarczycy z limfoadenopatią szyjną, czyli powiększeniem okolicznych węzłów szyjnych,
• badaniu USG tarczycy/węzłów chłonnych szyi z patologicznym przepływem w obrębie zmian,
• biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej tarczycy (BAC),
• ocenie stężenia markerów w surowicy (tyreoglobulina, kalcytonina),
• analizie molekularnej obecności mutacji genu RET we krwi obwodowej (dziedziczne MTC).

Obecnie kluczowym badaniem diagnostycznym w rakach zróżnicowanych jest BAC tarczycy. BAC (biopsja aspiracyjna cienkoigłowa tarczycy) jest to badanie polegające na pobraniu próbki komórek za pomocą cienkiej igły wprowadzonej do tkanki i przyłożeniu podciśnienia (pociągnięcie tłoka strzykawki podłączonej do igły). Umożliwia ona diagnostykę różnicową zmian złośliwych w gruczole tarczycy.

Leczenie raków zróżnicowanych u dzieci jest postępowaniem kompleksowym. Składa się na nie diagnostyka przedoperacyjna, zabieg operacyjny o odpowiedniej radykalności oraz uzupełnienie terapii leczeniem radioaktywnym izotopem jodu J131. Ma to na celu zniszczenie mikroskopowych resztek tarczycy oraz mikroognisk raka.