Nadczynność tarczycy – dieta – co jeść, a czego unikać?

Nadczynność tarczycy – co to jest?

Nadczynność tarczycy, czyli hipertyreoza to zespół objawów wynikających z podwyższonego poziomu hormonów tarczycy. Choroby tego narządu są istotnym problemem zdrowotnym w XXI wieku. Nieprawidłowości w funkcjonowaniu tarczycy są diagnozowane u ok. 22% społeczeństwa. Szacuje się, że sama nadczynność dotyczy ok. 2-3% populacji, przy czym występuje znacznie częściej u kobiet. Nadczynność tarczycy rzadko rozwija się u dzieci.

Wyróżnić można dwa typy choroby - nadczynność jawną oraz subkliniczną. W postaci jawnej nadmierna ilość hormonów tarczycowych jest widoczna zarówno w badaniach laboratoryjnych, jak i w samopoczuciu chorego. W postaci subklinicznej z kolei występuje prawidłowy poziom hormonów tarczycy, jednak stężenie TSH (czyli hormonu przysadki pobudzającego produkcję oraz wydzielanie hormonów tarczycy) jest zmniejszone. W przypadku postaci subklinicznej objawy nadczynności nie występują lub nie są zbyt wyraźne.

Przeczytaj: Mąka owsiana, właściwości i zastosowanie

Wśród głównych objawów klinicznych nadczynności tarczycy wymienić można:

• tachykardię, zaburzenia rytmu serca
• nadpobudliwość, trudności w koncentracji,
• spadek masy ciała, przy jednoczesnym wzmożonym apetycie,
• bezsenność, osłabienie,
• biegunki,
• zwiększoną potliwość, a także ciepłą, wilgotną skórę,
• zaburzenia cyklu miesiączkowego u kobiet,
• wytrzeszcz oczu,
• powiększenie się tarczycy, tzw. wole.

Nadczynność tarczycy – przyczyny rozwoju choroby

Choroba powodowana jest przez nadmierną produkcję hormonów tarczycy. Może być skutkiem leczenia przez zbyt wysokie dawki hormonów tarczycy lub wynikiem zaburzeń metabolicznych. Wśród głównych przyczyn nadczynności wymienić można:

• Chorobę Gravesa i Basedowa – jest to schorzenie autoimmunologiczne powstające na skutek produkowania przez organizm immunoglobulin klasy IgG. Immunoglobuliny te poprzez naśladowanie fizjologicznego działania hormonu tyreotropowego przysadki – TSH, przyczyniają się do stymulowania gruczołu tarczowego do wytwarzania tyroksyny oraz trójjodotyroniny.
• Wole guzkowe toksyczne – powstaje, gdy w miąższu tarczycy znajdują się guzki produkujące hormony tarczycy. Długotrwały przebieg choroby może się przyczyniać do złośliwej przemiany w guzkach.
• Nadczynność idiopatyczną wynikającą z przyjmowania nadmiernej ilości hormonów tarczycy – często rozwija się po operacjach wykonywanych w okolicy gruczołu tarczowego, gdy stosowane są za wysokie dawki hormonów.

W przebiegu choroby niezwykle istotną rolę odgrywa odpowiednia, dobrze zbilansowana dieta. Jednak warto pamiętać, że zawsze powinna być ona skonsultowana z dietetykiem. Jaka powinna być dieta dla osób z nadczynnością tarczycy?

Przeczytaj: Wysokie TSH – co oznacza?

Nadczynność tarczycy – dieta

Dieta pełni w nadczynności tarczycy bardzo istotną rolę. Prawidłowo dobrana poprawia samopoczucie chorego, pomaga walczyć z uciążliwymi objawami choroby i znacznie ułatwia leczenie. Na skutek choroby metabolizm jest przyspieszony, a organizm znajduje się w fazie katabolizmu. W związku z tym bardzo często pacjenci zgłaszają się do lekarza z problemem utraty masy ciała. W przypadku rozpoznania nadczynności tarczycy niezbędne jest wdrożenie leczenia farmakologicznego oraz odpowiedniej diety. Konieczne jest zwrócenie uwagi na skład, kaloryczność, a także częstotliwość jedzenia. Dieta powinna być lekkostrawna, zalecane jest unikanie smażenia czy grillowania. Zamiast tego lepiej postawić na gotowanie na parze lub duszenie. Wśród głównych założeń diety wymienić można:

• Zwiększoną wartość energetyczną – średnio o ok. 15-25%, w przypadku znacznej nadczynności nawet o ok. 50%.
• Zwiększone spożycie białka, do ok. 100-130g na dobę.
• Zwiększone spożycie wapnia – na skutek nadczynności tarczycy dochodzi do zaburzeń gospodarki wapniowej, co w związku z tym przyczynia się do powstawania osteoporozy. Szczególnie wrażliwe na rozwój osteoporozy są kobiety, u których ryzyko rozwoju choroby zwiększa się wraz z wiekiem.
• Zwiększone spożycie witamin A, C, E – w nadczynności tarczycy dochodzić może do zwiększonego powstawania wolnych rodników. Witaminy na nadczynność tarczycy są istotnym elementem diety. Są one skutecznymi antyoksydantami, dlatego dieta osoby chorej powinna być bogata w warzywa, owoce i zdrowe tłuszcze.
• Suplementację kwasami omega-3 – działają one ochronnie w stosunku do komórek nerwowych, a także poprawiają odporność organizmu.
• Ograniczenie spożycia napojów energetyzujących – znajdująca się w nich kofeina pobudza dodatkowo organizm, co może się przyczyniać do zaburzeń rytmu serca, kłopotów z koncentracją oraz zaburzeń snu.

Jaką rolę pełni w diecie jod? Jest to pierwiastek bardzo istotny dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Jednak jego nadmierne ilości mogą przyczyniać się do rozwoju nadczynności. W związku z tym polecane jest spożywanie ok. 150µg jodu dziennie.

Jakie są produkty zalecane przy nadczynności tarczycy? Co można jeść, a czego lepiej unikać?

Przeczytaj też: Nadczynność tarczycy w ciąży

Nadczynność tarczycy – co jeść?

Dieta przy niewyrównanej nadczynności tarczycy powinna zawierać nawet 6 lub 7 niewielkich posiłków, wzbogacanych o produkty wysokoenergetyczne. Przede wszystkim suszone owoce, nasiona, orzechy, oleje oraz awokado. Dobrym pomysłem będą też masła orzechowe, przede wszystkim te z orzechów nerkowca oraz migdałów. W momencie równowagi hormonalnej konieczne jest wrócenie do diety normokalorycznej, ponieważ przez szybki wzrost masy ciała istnieje duże ryzyko wystąpienia nadwagi.

Podstawowym źródłem białka powinny być produkty takie jak chude mięso, ryby, jaja, a także suche nasiona roślin strączkowych. W przypadku osób z obniżoną masą ciała zalecane jest wyższe spożycie białka wraz z dietą. Tłuszcz powinien być dostarczany głównie pod postacią tłuszczów roślinnych, które zawierają wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3. Ich źródłem w diecie są przede wszystkim oleje – olej lniany, rzepakowy oraz oliwa z oliwek, a także miękkie margaryny, orzechy (szczególnie włoskie), nasiona lnu (świeżo mielone), pestki dyni i słonecznika, oliwki oraz awokado. Dieta w ok. 20-35% wartości energetycznej powinna składać się z tłuszczów.

Węglowodany w diecie przy nadczynności tarczycy stanowić powinny ok. 50-70% wartości energetycznej. Bardzo ważna jest także podaż odpowiedniej ilości błonnika pokarmowego (20-40 g/dzień). W związku z tym podstawowe źródło węglowodanów w diecie powinny stanowić pełnoziarniste produkty zbożowe, owoce oraz warzywa.

W związku z tym, że w diecie przy nadczynności tarczycy niezwykle ważne jest zapewnienie odpowiedniej ilości wapnia oraz witaminy D, w codziennym jadłospisie nie może zabraknąć mleka i jego przetworów. Istotnym źródłem wapnia są również brokuły oraz zielonolistne warzywa, pestki dyni, migdały, mak oraz sezam. Dodatkowo wapń oraz witaminę D znaleźć można również w sardynkach, śledziach oraz szprotkach.

Nadczynność tarczycy – czego unikać?

Dieta na nadczynność tarczycy powinna ograniczyć spożycie tłuszczów, produktów wysoko przetworzonych o niewielkiej wartości odżywczej, takich jak dania typu fast food, a także słone czy słodkie przekąski. Unikać należy również kawy, mocnej herbaty i napojów zawierających kofeinę (np. napojów energetyzujących), które powodują przyspieszenie akcji serca oraz wzmagają nerwowość. Chory powinien unikać potraw oraz produktów wzdymających, takich jak groch, bób czy kapusta. Gdy perystaltyka jelit jest nasilona, wskazane jest zastosowanie diety lekkostrawnej. W nadczynności tarczycy przez wysoką zawartość jodu unikać należy zbyt wysokiego spożycia soli kuchennej, ryb (maksymalnie 2-3 razy w tygodniu) oraz alg morskich. Niezalecane są produkty wzbogacane w jod oraz suplementy zawierające ten pierwiastek.

Nadczynność tarczycy – jadłospis

Jadłospis w diecie przy nadczynności tarczycy powinien być w miarę możliwości urozmaicony i odpowiednio zbilansowany. Dieta optymalna w nadczynności tarczycy powinna być dobierana indywidualnie i uwzględniać zapotrzebowanie kaloryczne, a także wszelkie alergie oraz nietolerancje pokarmowe. Poniżej znajduje się przykładowy, jednodniowy jadłospis, który może być stosowany przy nadczynności tarczycy.

ŚNIADANIE (ok. 450 kcal)

- omlet z dwóch jaj z pieczarkami (4 szt.), pomidorami koktajlowymi (5 szt.) i szczypiorkiem (łyżka)

• 1 łyżka oleju rzepakowego,
• 1 kromka chleba razowego,
• herbatka ziołowa.

II ŚNIADANIE (305 kcal)

• jogurt naturalny (150 g) z płatkami owsianymi (3 łyżki),
• ½ banana,
• łyżka nasion słonecznika.

OBIAD (750 kcal)

• zupa krem z dyni (ok. 300 ml),
• ziemniaki gotowane posypane natką pietruszki (200 g),
• pieczone filet drobiowy bez panierki (ok. 150 g),
• sałata z pomidorkami koktajlowymi, olej lniany (1 łyżka),
• woda.

PODWIECZOREK (325 kcal)

• 1 kromka chleba razowego z humusem (2 łyżki),
• ćwiartka papryki,
• szklanka soku jabłkowego.

KOLACJA (ok. 450 kcal)

• pieczony łosoś (100 g),
• pieczone bataty (ok. 150 g),
• sałata z oliwą z oliwek (1 łyżka) i pestkami dyni (2 łyżki),
• herbata owocowa.

Wśród chorych częstym problemem są biegunki. Wówczas dieta na nadczynność tarczycy będzie nastawiona na dostarczanie do organizmu odpowiedniej ilości płynów, a także ograniczenie spożycia z dietą błonnika pokarmowego. W tym celu na czas trwania biegunki w diecie ograniczyć należy produkty takie jak pełnoziarniste, razowe pieczywo, płatki zbożowe oraz gruboziarniste kasze.