Nadczynność tarczycy a nadciśnienie i kołatanie serca

Nadczynność tarczycy

Nadczynność tarczycy stanowi zespół objawów chorobowych spowodowanych oddziaływaniem na komórki organizmu nadmiaru hormonów wydzielanych przez tarczycę. W wyniku nadmiernej aktywności hormonalnej dochodzi do zmian w metabolizmie ustroju i powstania charakterystycznych objawów chorobowych. Jednym z głównych objawów klinicznych tworzących obraz nadczynności tarczycy, jednocześnie wymagającym szczególnej uwagi i ostrożności ze względu na szereg powikłań z którymi się wiąże, jest nadciśnienie tętnicze.

Przy diagnozowaniu nadczynności tarczycy, to właśnie objawy krążeniowe są tymi najłatwiej zauważalnymi dla samego pacjenta, jak i lekarza w czasie wykonywania badania przedmiotowego. Dużą uwagę należy zwrócić także na objawy związane z układem nerwowym. Może zdarzyć się, że w pierwszej kolejności zwrócą naszą uwagę u pacjenta takie objawy jak: potliwość, osłabienie, apatia, a nie bardziej charakterystyczne jak przyspieszenie akcji serca czy pobudzenie psychoruchowe.

Nadczynność tarczycy można podzielić na dwie grupy: jawną nadczynność tarczycy, w której dochodzi do wzrostu hormonów tarczycy ponad górną granicę normy w surowicy oraz rozwinięcia się objawów klinicznych oraz subkliniczną (utajoną) nadczynność tarczycy, w której występują jedynie subtelne objawy kliniczne, a poziom hormonów w surowicy pozostaje w normie.

Przeczytaj: Wysokie TSH – co oznacza?

Pojęciem związanym z nadczynnością tarczycy jest również tyreotoksykoza, która jest stanem wywołanym nadmierną ilością hormonów tarczycy w organizmie, powodującą objawy kliniczne. Nadmiar hormonów w tyreotoksykozie może być wynikiem nie tylko patologii samej tarczycy, ale również wytwarzaniem tych substancji poza tarczycą, np. w wolu jajnikowym lub podaniem z zewnątrz (przedawkowaniem leków).

Zobacz też: Niskie ciśnienie krwi – przyczyny, objawy, leczenie

Przyczyny nadczynności tarczycy

Najczęstsze przyczyny nadczynności tarczycy to:

• nadmierne pobudzenie receptora TSH tarczycy (przez przeciwciała w Chorobie Gravesa-Basedowa, w wyniku mutacji genetycznej lub nadmiernego wydzielania TSH przez gruczolaka przysadki)
• uszkodzenie tarczycy prowadzące do uwolnienia nadmiaru nagromaczonych w niej hormonów (poamiodaronowa nadczynność tarczycy, będąca wynikiem leczenia antyarytmicznego)
• pozatarczycowy nadmiar hormonów – spowodowany przedawkowaniem leków w leczeniu niedoczynności tarczycy lub wydzielaniem przez wole jajnikowe (guz jajnika zbudowany między innymi z komórek tarczycowych produkujących tyroksynę)

Objawy nadczynności tarczycy – akcja serca i nadciśnienie

Hormony tarczycy – tyroksyna (T₄) i trójjodotyronina (T₃) po uwolnieniu z komórek tarczycowych w większości wiążą się z białkami osocza. Pula hormonów związana z białkami stanowi zapas dla organizmu, zapewnia równomierny dowóz do wszystkich tkanek ustroju oraz zabezpiecza przed nadmierną utratą przez nerki. Pozostała ilość substancji pozostaje w stanie wolnym, niezwiązanym i to ona jest przyczyną szkodliwego wpływu na układy i narządy. W przypadku objawów nadczynności tarczycy, które dotyczą układu sercowo-naczyniowego, na pierwszy plan wysuwają się takie objawy jak:

• uczucie stałego kołatania serca,
• nadciśnienie tętnicze,
• uczucie dławienia za mostkiem i inne dolegliwości sugerujące chorobę niedokrwienną serca,
• napady częstoskurczu,
• przyspieszenie czynności serca w spoczynku,
• nadkomorowe zaburzenia rytmu serca, migotanie przedsionków,
• wzrost skurczowego ciśnienia tętniczego, spadek rozkurczowego,
• wzrost amplitudy tętna; przyspieszenie i chybkość tętna, nawet 150/min,
• zwiększona objętość minutowa serca; objawy krążenia hiperkinetycznego.

Skala i siła objawów najczęściej odzwierciedla stopień nadczynności i stan pacjenta.

Przeczytaj też: Nadczynność tarczycy w ciąży

Wpływ hormonów tarczycy na układ nerwowy

Oprócz oddziaływania na układ sercowo naczyniowy, hormony tarczycy wpływają niekorzystnie na czynność układu nerwowego.

Powodują:

• nadmierne pobudzenie,
• nerwowość,
• bezsenność i zaburzenia snu,
• trudność w skupieniu uwagi,
• chwiejność emocjonalną.

Objawy te często występują wraz z nadciśnieniem kołataniem serca, sprawiając, że chory czuje roztrzęsiony i odczuwa silny niepokój o swój stan zdrowia.

Inne objawy nadczynności tarczycy wiążą się głównie ze zwiększonym metabolizmem, są to:

• wypadanie włosów, uczucie ciepła, nadmierna potliwość, wilgotna skóra,
• osłabienie i męczliwość mięśni,
• duszność, zmniejszenie tolerancji wysiłku,
• częste biegunki,
• zwiększone pragnienie i apetyt pomimo utraty masy ciała,
• zaburzenia wzwodu u mężczyzn, u kobiet spadek libido i zaburzenia miesiączkowania,
• uczucie gorąca,
• możliwy wytrzeszcz.

Diagnostyka serca i nadciśnienia

Rozpoznanie nadczynności tarczycy można postawić na podstawie współistnienia objawów klinicznych (objawy ze strony różnych układów, np przyspieszenie akcji serca, nerwowość. Oprócz zbadania i obserwacji chorego, a także zebranego od niego wywiadu, lekarz zleca wykonanie badań krwi, w tym badań stężenia hormonów tarczycy. Poszukuje się zwiększonego stężenia tyroksyny (T₄) w surowicy i jednoczesnego zmniejszenia ilości TSH. Przebieg nadczynności tarczycy zależy od jej przyczyny.) Bez względu na przyczynę choroby, jej powikłania zagrożenia są wspólne.

Najgroźniejsze, bezpośrednie powikłania nadczynności tarczycy takie jak zaburzenia rytmu serca (przede wszystkim migotanie przedsionków), tachykardia i nadciśnienie tętnicze, spowodowane nadczynnością tarczycy, mogą stanowić zagrożenie dla zdrowi i życia pacjenta, dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie choroby, leczenie przyczynowe, objawowe oraz zapobieganie powikłaniom.

W diagnozowaniu nadczynności tarczycy wykonuje się:

• badania laboratoryjne – oznaczenie stężenia TSH, wolnych hormonów tarczycy, morfologia krwi obwodowej, lipidogram, ocena stężenia jonów i inne badania biochemiczne
• EKG,
• badania obrazowe – USG tarczycy lub scyntygrafia tarczycy (badanie polegające na uzyskaniu obrazu tarczycy przy pomocy niewielkiej ilości pierwiastków promieniotwórczych i ocenie jej czynności).

Leczenie nadczynności tarczycy i nadciśnienia

Do głównych metod leczenia nadczynności tarczycy należą:

• leczenie farmakologiczne
• leczenie jodem promieniotwórczym
• leczenie operacyjne

Leczenie jodem promieniotwórczym oraz operacja zaliczane są do metod radykalnych.

Leczenie farmakologiczne polega na zmniejszeniu ilości wolnych hormonów tarczycy w organizmie oraz łagodzeniu objawów przyspieszenia metabolizmu i zapobieganiu rozwojowi groźnych dla życia powikłań.

Główna grupę leków przeciwtarczycowych stanowią tionamidy, które hamują syntezę tyroksyny i trójjodotyroniny. Działanie tych substancji ujawnia się jednak dopiero po upływie 1-3 tygodni, gdyż nie hamują one uwalniania z tarczycy hormonów już wytworzonych. Tionamidy są lekami skutecznymi, jednak wymagają szczególnej ostrożności w stosowaniu ze względu na liczne i groźne dla pacjenta działania niepożądane, takie jak zmniejszenie liczby białych krwinek, niedokrwistość, zapalenia wątroby i naczyń krwionośnych. Oprócz wyżej wymienionych leków w leczeniu nadczynności tarczycy stosowane są również jod w jodku potasu, lit oraz glikokortykosteroidy.

Ważną grupa leków stosowanych w leczeniu objawowym, uzupełniającym oraz w zapobieganiu groźnym powikłaniom są leki na nadciśnienie – beta-blokery, które łagodząc nadmierną potliwość, drżenie mięśniowe, przyśpieszoną czynność serca, nadciśnienie tętnicze oraz zaburzenia rytmu, znacznie poprawiają komfort życia chorych oraz zapobiegają powikłaniom takim jak zawał serca czy udar mózgu.

Leczenie jodem promieniotwórczym stosowane jest w przypadku nieskuteczności leczenia farmakologicznego oraz wystąpienia groźnych dla życia lub niemożliwych do zaakceptowania przez pacjenta powikłań. Zabieg operacyjny wykonuje się zawsze w przypadku rozpoznania lub podejrzenia nowotworu złośliwego lub jako alternatywę dla leczenia jodem promieniotwórczym.