Wole guzowate (guzkowe) tarczycy toksyczne – przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest wole tarczycowe guzkowe toksyczne?

Wole guzkowe (tarczycowe) toksyczne jest ze zespół objawów chorobowych, którego przyczyną jest guzkowy rozrost gruczołu tarczowego, w przypadku którego nie udowodniono istnienia podłoża autoimmunologicznego. Na powierzchni gruczołu tarczowego pojawiają się zmiany – guzki, które miejscowo wydzielają hormony. Charakterystyczną cechą wola guzkowego toksycznego jest autonomiczne i niezależne od poziomu TSH wydzielanie hormonów tarczycy.

Częstość występowania wola tarczycowego toksycznego zależy w dużej mierze od zawartości jodu w diecie danej populacji na przełomie poprzednich 20-40 lat. W USA wole guzkowe toksyczne jest obecnie chorobą rzadką, natomiast w Polsce częstość zachorowania wzrasta ze względu na znaczące niedobory jodu w diecie Polaków przed około dwudziestoma laty. Ta choroba tarczycy dotyka najczęściej kobiety między 40. a 50. rokiem życia.

To też może Cię zainteresować: Guz tarczycy 3 cm – czy trzeba operować?

Wole tarczycowe toksyczne – objawy

Na obraz kliniczny wola guzkowego toksycznego składają się dwa podstawowe objawy – nadczynność tarczycy oraz wole guzkowe tarczycy wyczuwalne na szyi pacjenta podczas badania palpacyjnego. Niekiedy guzki tarczycy mogą być niewyczuwalne, zwłaszcza na terenach geograficznych dotkniętych niedoborem jodu. Samo pojęcie wole tarczycowe oznacza zauważalne powiększenie wola tarczycowego.

Wole guzkowe rozwija się z wola prostego, poprzez wole guzkowe toksyczne. Rozwój wola guzkowego toksycznego jest stopniowy i związany we wzrostem objętości i masy gruczołu tarczowego oraz stopniowego zwiększania się autonomii pojedynczych guzków.

Pierwszym etapem choroby jest zmniejszenie wydzielania hormonu TSH przez przysadkę mózgową, przy prawidłowych poziomach hormonów tarczycowych (fT3 i fT4). Nadczynność tarczycy może czasem rozwijać się bardzo powoli i stopniowo oraz być poprzedzona długim okresem bez – lub skąpoobjawowym. Przebieg choroby może być również nagły i gwałtowny, w odpowiedzi między innymi na podanie dużych ilości jodu (niektóre środki cieniujące, amiodaron lub preparaty odkażające).

To też może Cię zainteresować: Guzek na szyi – co może oznaczać?

Guzki na tarczycy – rozpoznanie i wyniki badań

Podstawowy panel badań tarczycy mający na celu ustalenie rozpoznania wola guzkowego toksycznego może zlecić lekarz pierwszego kontaktu. Wyniki badań hormonalnych w przypadku tego rodzaju wola mogą przybierać różne wartości i być dość niecharakterystryczne – od niewielkiego zmniejszenia poziomu TSH i prawidłowych ilości hormonów tarczycy aż do bardzo podwyższonych stężeń hormonów fT3 i fT4.

Poza badaniami laboratoryjnymi wykonywane są także badania obrazowe – przede wszystkim badanie ultrasonograficzne i scyntygrafia tarczycy, ujawniająca obszary autonomicznej aktywności metabolicznej gruczołu tarczowego.

W przypadkach, gdy wyniki badań podstawowych są niejednoznaczne lub lekarz specjalista w dalszym ciągu ma wątpliwości co do ostatecznego rozpoznania lub podejrzewa istnienie zmiany o etiologii nowotworowej, niezbędne mogą okazać się badania inwazyjne, do których zaliczamy biopsję tarczycy – biopsję aspiracyjną cienkoigłową (BAC). Podczas BAC wykwalifikowany lekarz za pomocą cienkiej igły pobiera materiał z tarczycy do badania histopatologicznego. Cały zabieg odbywa się pod kontrolą USG.

Przeczytaj też: Laserowe usuwanie guzków tarczycy – na czym polega?

Wole guzkowe toksyczne zazwyczaj wymagają leczenia. Jest to związane z rozwijającą się w wyniku choroby nadczynnością tarczycy, która nieleczona może być przyczyna groźnych dla zdrowia i życia powikłań (zaburzenia rytmu, najczęściej w postaci migotania przedsionków, zaostrzenie niewydolności serca czy choroby wieńcowej pod wpływem nadmiaru hormonów tarczycowych nazywane były dawniej zespołem tarczycowo-sercowym).

Leczenie wola guzkowego toksycznego tarczycy

W leczeniu wola tarczycowego toksycznego stosuje się leczenie:

• zachowawcze (farmakologiczne),
• radykalne (leczenie jodem radioaktywnym lub operacja).

Leki przeciwtarczycowe stosowane w leczeniu farmakologicznym pozwalają na opanowanie objawów nadczynności tarczycy, ale ponieważ guzki charakteryzują się dużą autonomią, to jakakolwiek próba odstawienia leków skutkuje natychmiastowym nawrotem nadczynności. W celu opanowania objawów nadczynności tarczycy w wolu tarczycowym guzkowym toksycznym zastosowanie znajdują również beta-blokery w wysokich dawkach, ze względu na duże nasilenie objawów sercowych.

Leki przeciwtarczycowe maja działanie jedynie objawowe. Aby uzyskać trwałe efekty i wyleczenie pacjenta konieczne jest zastosowanie radykalnych metod leczenia. Wybór pomiędzy leczeniem jodem radioaktywnym a operacją zależy nie tylko od indywidualnych wskazań lekarskich, ale także od osobistych preferencji pacjenta.

Leczenie jodem radioaktywnym jest metodą skuteczną, ale nie gwarantuje całkowitego wyleczenia. Wokoło 25% przypadków leczenie jodem-131 wymaga powtórnego podania pierwiaskta po około 6 miesiącach od pierwszego zabiegu. Guzki nieczynne hormonalnie w ogóle nie odpowiadają na leczenie izotopem a guzki toksyczne jedynie zmniejszają swoje rozmiary. Wole toksyczne guzkowe wymagają podania większych ilości radioaktywnego pierwiastka niż inne postaci nadczynności tarczycy, np. Choroba Gravesa-Basedowa, ponieważ guzki autonomiczne cechują się małą promienioczułością,

Jod promieniotwórczy stosowany jest głównie u pacjentów u których operacja jest przeciwwskazana lub gdy wole jest małe a guzki nie wykazują cech złośliwości. Najważniejszym przeciwwskazaniem do zastosowania jodu 131 jest ciąża.

Przeczytaj też: Nadczynność tarczycy w ciąży

Guzki na tarczycy – operacja

Zabieg operacyjny jest metodą leczenia z wyboru w przypadku obecności guzków tarczycy o cechach złośliwości, gdy wole jest duże i powoduje objawy uciskowe oraz gdy współobecne są guzki tarczycy nieczynne hormonalnie.

Od momentu postawienia rozpoznania, w czasie leczenia i po jego zakończeniu pacjenci chorujący na wole guzkowe toksyczne powinni znajdować się pod czujną opieką endokrynologiczną.