Guz tarczycy – przyczyny, objawy i leczenie guzów tarczycy

Przyczyny powiększenia tarczycy

Tarczyca jest zbudowana z dwóch płatów połączonych cieśnią. Jest bogato unaczyniona, a jej główną funkcją jest funkcja endokrynna – wydzielanie hormonów. Hormony tarczycy – tyroksyna i trójjodotyronina regulują metabolizm ustroju, mają swój udział w rozwoju i wzroście płodu oraz prawidłowym wykształceniu ośrodkowego układu nerwowego. Tarczyca wydziela ponadto kalcytoninę – hormon istotny w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej organizmu. Czynność tarczycy jest regulowana przez wydzielany przez przysadkę hormon tyreotropowy (TSH) oraz przez aktualne stężenie wapnia w surowicy.

Każde powiększenie tarczycy niezależnie od przyczyny nazywane jest wolem. Najczęstszą przyczyną wola jest niedobór jodu w diecie lub przyjmowanie leków lub pokarmów, które hamują produkcję hormonów tarczycy, takich jak kapusta, brukselka czy kalafior. Szereg schorzeń dotyczących tego narządu może prowadzić do jego powiększenia – wole możemy obserwować w przypadku autoimmunologicznej choroby Gravesa-Basedowa czy w przebiegu jednego z kilku typów stanów zapalnych tarczycy. Do zwiększenia objętości tarczycy prowadzą także różnego rodzaju guzki tarczycy oraz guzy nowotworowe.

To też może Cię zainteresować: Guzek na szyi – co może oznaczać?

Guzki na tarczycy i guzy tarczycy

Guzki i guzy tarczycy to struktury wyczuwalne w badaniu fizykalnym lub w badaniu ultrasonograficznym (USG) o wyraźnych granicach i zwykle większej w stosunku do reszty gruczołu spoistości. Guzy tarczycy mogą być wypełnione płynem – są wtedy nazywane guzkami koloidowymi. Są różnej wielkości, mogą być ledwo wyczuwalne dotykiem lub mogą znacznie powiększać całą tarczycę oraz powodować ucisk na drogi oddechowe oraz przełyk.

Guzy tarczycy to zazwyczaj:

• wole guzkowe z niedoboru jodu, inaczej wole nietoksyczne – zazwyczaj nieczynne hormonalnie, wykrywane przypadkowo w czasie rutynowego badania fizykalnego tarczycy
• wole guzkowe toksyczne – tak zwana choroba Plummera – w której stopniowo rosnący guzek staje się coraz większy i w pewnym momencie zaczyna autonomicznie wydzielać hormony tarczycy, wywołując objawy nadczynności tarczycy (tyreotoksykozę)
• pojedynczy guzek autonomiczny – który może wywoływać objawy nadczynności tarczycy, ale często przebiega bezobjawowo.

Sprawdź: Jakie guzki tarczycy można leczyć etanolem?

Guzy nowotworowe tarczycy – rak tarczycy

Wyróżniamy kilka rodzajów guzów nowotworowych tarczycy różniących się zarówno stopniem złośliwości jak i przebiegiem klinicznym oraz rokowaniem. Są to:

• rak pęcherzykowy i brodawkowaty – które są najczęstszymi guzami nowotworowymi gruczołu tarczowego i wywodzą się z komórek pęcherzykowych tarczycy, cechują się stosunkowo łagodnym przebiegiem i pomyślnym rokowaniem.
• rak rdzeniasty tarczycy – który pochodzi od tak zwanych komórek okołopęcherzykowych C. Charakterystyczną cechą tego rodzaju guza jest wysokie stężenie kalcytoniny w surowicy krwi, wydzielanej przez komórki C. Rak rdzeniasty tarczycy stosunkowo często jest dziedziczny, dlatego u osób z rozpoznanym rakiem rdzeniastym należy przeprowadzić badania u członków rodziny.
• rak anaplastyczny – nazywany inaczej niezróżnicowanym, cechuje się bardzo szybkim przebiegiem, często doprowadzając do zgonu z powodu ucisku na drogi oddechowe. Rokowanie jest wyjątkowo niepomyślne.

Zobacz też: Echoterapia guzków tarczycy (HIFU) – na czym polega?

Diagnostyka i badania guzów tarczycy

Podstawowym narzędziem w diagnostyce guzów tarczycy jest oczywiście badanie fizykalne (badanie dotykiem), ponieważ tarczyca jako narząd położony powierzchownie na szyi jest łatwo dostępny badaniu palpacyjnemu. W przypadku wyczuwalnego guza tarczycy następnym etapem diagnostyki jest badanie ultrasonograficzne, czyli USG tarczycy, w którym można precyzyjnie ocenić wielkość guza i jego morfologię. Istnieją cechy ultrasonograficzne guzów tarczycy, które mogą świadczyć o złośliwości, a więc skłonić lekarza do diagnostyki w kierunku nowotworu. Są to: powiększenie regionalnych węzłów chłonnych (także mogą być wyczuwalne badaniem palapacyjnym), zajęcie torebki tarczycy czy obecność mikrozwapnień wewnątrz guza. Dalsze etapy diagnostyki przeprowadza lekarz specjalista endokrynologii. Do metod bardziej zaawansowanych ale niezbędnych w pełnej diagnostyce guzów tarczycy należą:

• biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BAC) – która pozwala na ocenę komórek guza pod kątem nowotworu
• scyntygrafia tarczycy – która generalnie ocenia czynność tarczycy pod kątem wychwytu jodu, ma znaczenie w diagnostyce na przykład guzków toksycznych, w nadmiarze wydzielających hormony tarczycy (są to potocznie zwane „guzki gorące”)
• badanie histopatologiczne – wycinka tarczycy lub całego gruczołu, pobranego w czasie zabiegu operacyjnego – pozwala na jednoznaczne określenie charakteru guza

Nie należy zapominać o badaniach laboratoryjnych, które służą do oceny czynności tarczycy i pozwalają wykryć stany nadczynności lub niedoczynności tarczycy, nie wskazując jednoznacznie przyczyny. Zazwyczaj oznacza się stężenie hormonu tyreotropowego (TSH) oraz stężenia wolnej tyroksyny (fT4) i trójjodotyroniny (fT3). Dodatkowo można w niektórych sytuacjach oznaczyć poziom przeciwciał przeciwtarczycowych – ma to znaczenie w rozpoznawaniu chorób autoimmunologicznych tarczycy (takich jak choroba Gravesa-Basedowa).

To też może Cię zainteresować: Guz tarczycy 3 cm – czy trzeba operować?

Leczenie guzów tarczycy

Sposób leczenia guzów tarczycy zależy oczywiście od tego, czy są to guzy łagodne czy złośliwe oraz czy powodują objawy nadczynności tarczycy. Jeśli guz na tarczycy nie kwalifikuje się do usunięcia, lekarz stosuje leki hamujące produkcję hormonów tarczycy oraz leki ograniczające objawy, najczęściej blokery receptorów betaadrenergicznych.

W przypadku dużych guzów tarczycy, wywołujących objawy uciskowe na narządy szyi lub w przypadku stwierdzenia nowotworu leczenie jest operacyjne. W niektórych przypadkach można także po odpowiednim przygotowaniu zastosować terapię jodem promieniotwórczym.