Badanie histopatologiczne – na czym polega, ile trwa, jak się przygotować, wyniki

Co to jest badanie histopatologiczne?

Badanie histopatologiczne jest to badanie mikroskopowe, polegające na ocenie pobranego wycinka tkankowego. W celu wykonania takiego badania konieczne jest pobranie próbki materiału z miejsca chorobowo zmienionego. Wycinek histopatologiczny pobierany jest za pomocą odpowiednio dobranej metody (śródoperacyjnie lub w postaci biopsji), a w kolejnym etapie, poddawany jest analizie w laboratorium.

Należy pamiętać, że jest to podstawowa i w wielu przypadkach, niezbędna metoda, która pozwala lekarzowi na wdrożenie odpowiedniej terapii. Dostarcza informacji o charakterze danej zmiany. Wykonanie badania histopatologicznego kojarzy się głównie z diagnostyką nowotworów. Pozwala ono określić czy badana zmiana jest zmianą złośliwą, czy tez łagodną. Ocena odbywa się po pobraniu próbki, barwieniu jej i dokładnej obserwacji pod mikroskopem.

Kiedy wykonuje się badanie histopatologiczne?

Wskazaniem do badania histopatologicznego jest wykrycie przez lekarza chorobowo zmienionej tkanki. Zmiana taka może zostać wykryta za pomocą badań obrazowych: np. ultrasonografii, tomografii komputerowej, a także podczas badania palpacyjnego (badania dotykiem), np. w przypadku zmian w piersiach.

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości (podejrzenia guza, pojawienia się potencjalnie groźnej zmiany na skórze), konieczna jest jej drobiazgowa ocena. Badanie pobranego wycinka tkanki pod mikroskopem pozwala ocenić czy jest to zmiana łagodna, czy złośliwa. Ocena onkologiczna pozwala na szybkie wdrożenie odpowiedniego leczenia, co ma szczególne znaczenie w leczeniu chorób nowotworowych.

Badanie histopatologiczne wykonuje się w celu oceny zmian zwyrodnieniowych i zmian zapalnych. Przeprowadza się także badanie histopatologiczne płodu po poronieniu, celem oceny poprawności zabiegu łyżeczkowania. Badanie histopatologiczne jest ponadto użyteczne podczas sekcji sądowo-lekarskich, przy ocenie przyczyny zgonu.

Badanie histopatologiczne – jak się przygotować?

Nie ma konieczności specjalnego przygotowania do badania histopatologicznego. Przez zabiegiem należy poinformować lekarza o przyjmowanych lekach (zwłaszcza przeciwkrzepliwych) czy problemach z krzepnięciem krwi.

Badanie histopatologiczne przy użyciu biopsji cienkoigłowej j lub gruboigłowej można wykonać zazwyczaj w warunkach ambulatoryjnych (np. badanie histopatologiczne skóry). Jeśli zabieg musi być bardziej inwazyjny i konieczne jest zastosowanie znieczulenia, pacjent może zostać hospitalizowany.

Czytaj również: Torbiel jądra – przyczyny, objawy, leczenie. Czy torbiel jądra jest groźna?

Jak wykonuje się badanie histopatologiczne?

Istnieje wiele różnych technik, za pomocą których można pobrać materiał histologiczny do badania. Wybór techniki zależy od rodzaju i miejsca lokalizacji zmiany.

Wyróżnia się między innymi takie metody jak :

• Biopsja gruboigłowa

Taki rodzaj biopsji wykonuje się za pomocą igły o średnicy około 1,2 mm. Materiał tkankowy pobierany jest z miejsca chorobowo zmienionego (np. badanie histopatologiczne wątroby, tarczycy). Wykorzystywana jest między innymi w diagnostyce chorób nerek, wątroby, guzów piersi, raka prostaty. Pobrany za pomocą biopsji gruboigłowej materiał można również poddać diagnostyce immunohistochemicznej.

• Biopsja wiertarkowa

Pobrany tutaj materiał jest większy niż w biopsji gruboigłowej. Biopsja wiertarkowa to odmiana biopsji gruboigłowej. Taki rodzaj badania histopatologicznego stosowany jest najczęściej w diagnostyce chorób kości.

• Biopsja otwarta

Tutaj materiał pobiera się bezpośrednio z guza. Do badania może zostać pobrany jego fragment – wówczas mówi się o biopsji nacinającej, lub cały guz – biopsja wycinająca. Biopsja wycinająca jest operacją, która ma charakter zarówno diagnostyczny, jak i leczniczy. Tego typu biopsja wykonywana jest przykładowo jako badanie histopatologiczne guza w piersi.

• Biopsja śródoperacyjna

Jest to bardzo ważne badanie, ponieważ od jego wyniku zależy często zakres zabiegu operacyjnego. Materiał do badania przesyłany jest w trakcie operacji do patomorfologa, gdzie jest od razu badany i lekarz dostaje odpowiedź o charakterze danej zmiany. Badanie to pozwala również na ocenę marginesu operacyjnego, w celu ustalenia, czy zmiana została usunięta z odpowiednim marginesem tkanek zdrowych. Biopsja śródoperacyjna umożliwia potwierdzenie lub wykluczenie przerzutów nowotworowych do węzłów chłonnych, bądź innych tkanek. Czas oczekiwania na wynik histopatologiczny wynosi około 20 minut. Należy jednak pamiętać, że ocena takiego preparatu jest trudniejsza ze względu na jego jakość, dlatego w każdym wątpliwym przypadku ostateczne potwierdzenie charakteru zmiany otrzymuje się po przeprowadzeniu badania w trybie planowym.

• Wyskrobiny

Jest to metoda pobierania strzępek tkanek za pomocą specjalnego przyrządu – skrobaczki. Metoda ta jest stosowana w zabiegu wyłyżeczkowania jamy macicy.

Jak badany jest pobrany wycinek?

Przygotowanie trwałego wycinka tkankowego wymaga wiele pracy. Aby wycinek był gotowy do oceny przez patomorfologa, wykwalifikowany personel musi wykonać szereg czynności przygotowawczych.

Diagnostyka patomorfologiczna obejmuje następujące czynności:

1. pobranie wycinka tkankowego,
2. utrwalanie – w celu utrwalenia preparatu wykorzystuje się tzw. utrwalacze, np. 40% roztwór formaliny; dzięki temu etapowi pobrany wycinek tkankowy zachowuje strukturę, która jest zbliżona do tej jaką miał przed pobraniem,
3. płukanie – etap wykonuje się w celu usunięcia z wycinka pozostałości utrwalaczy,
4. odwadnianie – wykorzystywany jest alkohol o odpowiednim stężeniu,
5. przeprowadzenie przez płyny pośrednie – wycinki przenosi się do ksylenu i oczyszcza z pozostałości alkoholu,
6. zatapianie w parafinie,
7. krajanie przy wykorzystaniu mikrotomu – to specjalne urządzenie, umożliwiające skrojenie odpowiednio obrobionego materiału tkankowego,
8. odparafinowanie skrawków,
9. barwienie skrawków.

Po wykonaniu powyższych czynności preparat jest gotowy do oceny patomorfologicznej (badania wycinka pod mikroskopem).

Wynik histopatologiczny – jaki jest czas oczekiwania?

Rutynowe badanie histopatologiczne trwa około 3-4 dni. Czas oczekiwania na wynik zależy od placówki i może wynosić około 10 dni. Czas oczekiwania na wynik zależy także od możliwości wykonania skomplikowanych procesów chemicznych, np barwienia wycinka.

W przypadku biopsji śródoperacyjnej proces ten przebiega zdecydowanie szybciej, wówczas wykonuje się preparaty mrożone. Czas przygotowania takiego preparatu wynosi kilkanaście minut, co ma znaczenie podczas oczekiwania na wynik badania w trakcie zabiegu operacyjnego.

Odczytanie wyniku badania histopatologicznego najlepiej pozostawić specjaliście. Wynik poinformuje o postaci histopatologicznej zmiany czy stopniu złośliwości, co pozwoli ustalić rokowanie dla pacjenta.

Rodzaj powikłań po badaniu histopatologicznym zależny jest od metody pobierania materiału, a także od miejsca, z którego dany materiał będzie pobierany.