Kolposkopia – wskazania, przebieg. Jak ocenić wynik badania kolposkopowego szyjki macicy?

Co to jest kolposkopia?

Kolposkopia to inaczej wziernikowanie szyjki macicy. Kolposkopia jest częścią składową badania ginekologicznego, a jej nadrzędnym celem jest wykrycie procesów chorobotwórczych, które obejmują swoim zasięgiem przede wszystkim szyjkę macicy. Przy użyciu kolposkopii lekarz ma możliwość wykrycia zmian dotyczących nabłonka wyścielającego srom, co określa się terminem dysplazji, a więc są to wszystkie nieprawidłowości w budowie nabłonka.

Jest to najczęściej infekcja brodawczakiem (wirus HPV) oraz rak szyjki macicy, często we wczesnym stadium rozwoju. W tym ostatnim przypadku wczesna diagnostyka i podjęcie odpowiednich działań w znacznym stopniu przyczyniają się do zmniejszenia śmiertelności wśród pacjentek. Kolposkopia to doskonałe narzędzie diagnostyczne, które praktycznie nie wiąże się z ewentualnymi powikłaniami, trwa tylko kilkanaście minut i nie ma bariery wiekowej do jego przeprowadzenia.

Badanie kolposkopowe pozwala na ocenę infekcji bakteryjnej, która dotyczy przede wszystkim dolnego odcinka dróg rodnych. Szczególną uwagę lekarz zwraca ponadto na cechy zakażenia rzęsistkiem pochwowym. To bardzo ważne, aby zidentyfikować czynnik zakaźny, ponieważ decyduje to o dalszym leczeniu.

Oprócz bakterii zdarza się, iż narządy płciowe są miejscem rozwoju grzybów, zwłaszcza z rodzaju Candida. Wymienione do tej pory czynniki zakażenia można w dobie antybiotykoterapii i szeroko rozwiniętej farmakoterapii odpowiednio leczyć.

Zobacz też: Po co się robi wymaz z odbytu?

Gorzej sprawa przedstawia się w przypadku stwierdzenia infekcji wirusowej wirusem brodawczaka ludzkiego, popularnie zwanego wirusem HPV. Kluczowe pozostaje stwierdzenie, który typ spośród powszechnie występujących jest odpowiedzialny za toczący się proces zapalny. Najgroźniejszy dla pacjentek jest typ 16 i 18 o udowodnionym związku z rozwojem raka szyjki macicy.

Kolposkopia wykorzystywana jest także do oceny procesów fizjologicznych, które mają miejsce u dojrzałych płciowo kobiet. Naturalnie u kobiet ma miejsce metaplazja nabłonka, co nie powinno budzić niepokoju. Metaplazja to nic innego ja zamiana nabłonka gruczołowego, przez nabłonek płaski.

Kolposkopia szyjki macicy – kiedy wykonać?

W Polsce istnieje obowiązek weryfikacji za pomocą kolposkopii złych wyników cytologii (badań cytologicznych). Bez tego diagnostyka jest niepełna. Wskazanie do kolposkopii to m.in. ocena zmian chorobowych w obrębie szyjki macicy (np. nadżerki szyjki macicy, zmian przedrakowych i rakowych) oraz pobranie materiału do badania histopatologicznego.

Badanie kolposkopowe należy wykonać również w przypadku: nieprawidłowego wyniku badania cytologicznego, diagnostyki infekcji wirusem HPV, kontroli nieprawidłowości zaobserwowanych w poprzednim badaniu kolposkopowym. Wskazaniem są również nawracające infekcje pochwy.

To całkowicie bezpieczne badanie. Może być nawet wykonywana kolposkopia w ciąży. Po badaniu nie stwierdza się żadnych powikłań.

Jak się przygotować do kolposkopii?

Specjalne przygotowanie nie jest konieczne. Należy pamiętać jednak o paru zasadach.

• Kilka dni przed badaniem należy zaprzestać zabiegów irygacji pochwy.
• Trzeba zrezygnować ze współżycia.
• Nie należy poddawać się innemu badaniu ginekologicznemu, co mogłoby utrudnić wykonanie kolposkopii.
• Niewskazane jest, aby kolposkopię wykonywać w czasie miesiączki oraz podczas leczenia preparatami dopochwowymi.
• Ważne, aby przed badaniem poinformować lekarza o uczuleniu na jod, który będzie wykorzystywany w próbie jodowej.
• Istotne, aby zgłosić przed badaniem ryzyko krwawienia. Dotyczy to w szczególności kobiet, których zdiagnozowano nieprawidłowości w zakresie układu krzepnięcia.

Przeciwwskazaniem do badania są zmiany szyjki macicy powstałe po zabiegach lub po menopauzie. Utrudniają one dokładną ocenę u około 2 proc. kobiet.

Jak wygląda badanie kolposkopowe?

W badaniu kolposkopowym wykorzystywane jest narzędzie – kolposkop (urządzenie optyczne przypominające mikroskop) oraz specjalny wziernik zaopatrzony w urządzenie optyczne, które umożliwia powiększenie obserwowanego obrazu. Kolposkopia wykonywana jest na fotelu ginekologicznym. Badanie jest bezbolesne i bezpieczne.

W celu uwidocznienia szyjki macicy lekarz zakłada wziernik – tak jak podczas każdego badania ginekologicznego, następnie zbliża do pochwy kolposkop, ogląda i ocenia treść, która pokrywa część pochwową szyjki macicy. W przypadku obecności wydzieliny z pochwy, należy zwrócić uwagę na jej charakter, a więc na zabarwienie, konsystencję i przejrzystość. Na tym etapie ginekolog może pobrać materiał do badania cytologicznego czy bakteriologicznego (wymaz z pochwy).

W kolejnym etapie dokonywana jest ocena samej powierzchni tarczy części pochwowej szyjki macicy, którą pokrywa nabłonek, a także struktur naczyniowych, które w tym miejscu prześwitują przez nabłonek. Rysunek naczyniowy, a dokładniej jego wygląd, jest znamienny dla wielu procesów patologicznych, w tym raka szyjki macicy.

Aby lepiej uwidocznić naczynia, lekarz posługuje się zielonym filtrem nałożonym na wziernik. Wyróżniamy dwa obrazy naczyń – pierwszy, w którym naczynia przypominają kleksy i są wielkości szpilki do włosów, drugi, charakterystyczny dla nowotworów, w którym naczynia przybierają bardziej wężykowaty kształt. Czasami, dla uzyskania lepszego obrazu, lekarz podaje wazopresynę. To substancja, która obkurcza warstwę mięśniową naczyń. Jeżeli mamy do czynienia z patologią w zakresie ich budowy, a zatem są one zbudowane z samego śródbłonka, nie obserwujemy skurczu po podaniu wazopresyny, która nie działa na warstwę śródbłonka.

Jeżeli istnieje wysokie prawdopodobieństwo raka szyjki macicy, a w szczególności raka inwazyjnego, to wówczas lekarz podejmuje decyzję o pobraniu wycinka do badania histopatologicznego. Wtedy też wskazane jest wyłyżeczkowanie kanału szyjki macicy, a uzyskany w ten sposób materiał przekazywany jest do badania.

Ile trawa kolposkopia? Badanie trwa od kilku do kilkunastu minut.

Badanie kolposkopowe – jak ocenić i odczytać wynik badania?

Jeżeli wykonywana jest kolposkopia, wyniki są w tym przypadku stworzoną wcześniej klasyfikację zmian szyjki macicy. Obejmuje ona: prawidłowe obrazy kolposkopowe (grupa 1), nieprawidłowe obrazy kolposkopowe (grupa 2), niejasne obrazy kolposkopowe (grupa 3), inne obrazy kolposkopowe (grupa 4).

Prawidłowy obraz kolposkopowy to :

• nabłonek wielowarstwowy płaski, który w warunkach prawidłowych pokrywa szyjkę macicy;
• nabłonek walcowaty;
• strefa przekształceń nabłonka.

Nieprawidłowy wynik kolposkopii to:

• zmniejszona przejrzystość nabłonka w próbie z kwasem octowym (roztwór kwasu octowego powoduje denaturację białek nabłonka);
• zmiany architektury nabłonka przypominające mozaikę;
• pola nabłonka, które nie ulegają zabarwieniu w próbie jodowej (część pochwowa szyjki macicy jest przemywana płynem Lugola), co określa się mianem obszarów seronegatywnych;
• zmieniony rysunek naczyniowy.

Wynik kolposkopii a rak szyjki macicy

Pomimo wielu zalet badania kolposkopowego oraz stosunkowo małej inwazyjności badania, niestety nie jest możliwe postawienie ostatecznego rozpoznania raka szyjki macicy. W tym celu należy wykonać kolejne badania diagnostyczne, np. biopsję, czyli pobranie niewielkiego fragmentu podejrzanej zmiany.

Trudności w ocenie szyjki macicy pojawiają się także w przypadku grupy pacjentek, u których doszło do powstania zmian na szyjce macicy w następstwie procedur ginekologicznych wykonywanych w przeszłości albo pojawiających się podczas okresu menopauzy.

Obraz kolposkopowy, który sugeruje obecność raka szyjki macicy, to:

• brak możliwości uchwycenia granicy pomiędzy nabłonkami;
• zmiany zapalne i urazy mechaniczne nabłonka;
• brak możliwości uwidocznienia, a tym samym oceny szyjki macicy.