Biopsja ślinianki – na czym polega, wskazania, przebieg, przeciwwskazania

Co to są ślinianki?

Ślinianki są to gruczoły wydzielania wewnętrznego położone w obrębie głowy i szyi. Duże gruczoły są parzyste, wyróżnia się ślinianki:

• przyuszne,
• podżuchwowe,
• podjęzykowe.

Istnieje także szereg mniejszych gruczołów – np. policzkowe, wargowe.

Ślinianki przyuszne położone są za żuchwą, tuż przed uchem. Są to największe gruczoły ślinowe. Otoczone twardą torebką, są kształtem zbliżone do owalu, miękki i jasnoróżowe. Przewód wyprowadzający (Stenona) kończy się na brodawce na wysokości górnego drugiego zęba trzonowego – tędy właśnie ślina z przyusznicy spływa do jamy ustnej. Przez śliniankę przyuszną przebiega nerw twarzowy.

Ślinianka podżuchwowa leży pod żuchwą, jej dolny biegun biegnie w dół szyi. Jest mniejsza od przyusznicy, jest owalna i spłaszczona. Przewód ślinianki podżuchwowej uchodzi pod język, bocznie od wędzidełka języka.

Ślinianka podjęzykowa jest najmniejsza ze wszystkich głównych ślinianek. Leży pod błoną śluzową dna jamy ustnej, a ślina uchodzi z niej przewodami połączonymi z przewodami ślinianki podżuchwowej.

To też może Cię zainteresować: Guzek na szyi – co może oznaczać?

Na czym polega biopsja ślinianki?

Biopsja jest to badanie, za pomocą którego pobiera się wycinek lub komórki z wybranego narządu, w tym wypadku ze ślinianki. Dokonuje się jej za pomocą cienkiej lub grubej igły (biopsja cienkoigłowa i biopsja gruboigłowa). Pobrany materiał jest oddawany do badania histopatologicznego, który lekarz patomorfolog analizuje pod mikroskopem, a co pozwala na postawienie ostatecznej diagnozy.

Czytaj również: Guzek za uchem, powiększone węzły chłonne za uchem

Wskazania do biopsji ślinianki

Wskazaniami do przeprowadzenia biopsji ślinianki są:

• nowotwory łagodne ślinianek – najczęstsze łagodne nowotwory ślinianek to gruczolak wielopostaciowy (guz mieszany) i gruczolakotorbielak brodawczakowaty limfatyczny (guz Warthina). Guz mieszany rośnie wolno, dochodzi do około 6 cm. Może być wyczuwalny jako bolesny guz w kącie żuchwy, bo najczęściej pochodzi ze ślinianki przyusznej. Najczęściej jednak nie powoduje żadnych dolegliwości i wzrasta przez wiele lat niezauważony. Guzy dużych rozmiarów mogą powodować problemy z połykaniem. Guz mieszany ma tendencję do wznowy, nawet po usunięciu zmiany z szerokim marginesem. Guz Warthina to okrągły, łagodny guz powstały w wyniku przemieszczenia węzłów chłonnych do ślinianki przyusznej w życiu płodowym. Guz ten jest elastyczny i ruchomy, występuje u mężczyzn w podeszłym wieku. Łagodne guzy ślinianek rzadko ulegają zezłośliwieniu;
• złośliwe guzy ślinianek – są to raki, m.in. śluzowo-naskórkowy, gruczolakotorbielowaty, groniastokomórkowy, gruczolakorak, rak podstawnokomórkowy. Guzy te rosną zazwyczaj szybko (w porównaniu do zmian łagodnych), wywołują ból, owrzodzenie skóry i porażenie nerwu twarzowego, jeśli rozwijają się w obrębie ślinianki przyusznej. Im szybciej rak rośnie i daje przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych, tym bardziej jest złośliwy. Również zajęcie nerwu twarzowego jest czynnikiem niekorzystnym rokowniczo. Leczenie złośliwych guzów ślinianek jest przede wszystkim chirurgiczne, konieczne jest wycięcie z dużym marginesem okolicznych tkanek i węzłów chłonnych, gdyż postępowanie mniej radykalne może powodować nawroty;
• przewlekłe nawrotowe zapalenie przyusznicy jest to choroba dotykająca głównie dzieci. Może dotyczyć obu gruczołów przyusznych. Nie są znane jej przyczyny, być może pewną rolę w patogenezie odgrywa poszerzony przewód wyprowadzający ślinianki. W okresie nawrotów ślina staje się mleczna lub ropna, dodatkowo może występować szczękościsk. Gruczoł jest twardy. Pobranie wycinka miąższu do badania histopatologicznego pozwala na postawienie ostatecznej diagnozy. Choroba u dzieci ma tendencję do remisji w wieku dojrzewania;
• zespół Sjögrena to choroba autoimmunologiczna. Przez własne przeciwciała atakowane są gruczoły wydzielania zewnętrznego, w tym ślinianki. W chorobie tej dochodzi do wysuszenia jamy ustnej (chore gruczoły nie produkują śliny), a w konsekwencji do problemów z przełykaniem, wymawianiem głosek i szybko postępującej próchnicy zębów. Zmienione chorobowo gruczoły są powiększone;
• sialoza jest to powiększenie się gruczołu ślinowego, przebiegające niekiedy z bólem, powstające na skutek wielu różnych zaburzeń metabolicznych i endokrynologicznych, jak np. cukrzyca, zmiany hormonalne okresu dojrzewania i przekwitania, alkoholizm. Bolesne obrzmienie ślinianki związane jest z przyjmowaniem leków przeciwnadciśnieniowych.

Jak wygląda biopsja ślinianki?

Przed samą biopsją ślinianki nie obowiązują specjalne przygotowania. Należy przynieść ze sobą dokumentację medyczną. Lekarz przeprowadzi krótkie badanie i wywiad przed wykonaniem zabiegu.

W dniu badania nie należy nic jeść ani pić (minimum 6 godzin przed zabiegiem). Biopsja ślinianki wykonywana jest na sali operacyjnej lub zabiegowej. Miejsce nad wkłuciem odkażane jest specjalnym środkiem do dezynfekcji skóry. Następnie miejsce to jest znieczulane miejscowo za pomocą iniekcji z lekiem znieczulającym. Następnie igła biopsyjna jest wkłuwana w wybrane miejsce, podejrzane o zmiany chorobowe. W tym czasie pacjent może odczuwać pewien dyskomfort w postaci ucisku. Po wyjęciu igły biopsyjnej badanie kończy się.

W przypadku zespołu Sjögrena, materiał do badań histopatologicznych może być pobierany z wielu różnych ślinianek, w tym małych ślinianek wargowych, policzkowych itp. Wiąże się to z wieloma wkłuciami i nieco dłuższym czasem badania. Zwykle cała procedura trwa około 15 minut. Przez działanie środka znieczulającego, okolica badanej ślinianki może być odrętwiała. W miejscu wkłucia przez kilka dni może utrzymywać się niewielki krwiak i ból. Ciężkie powikłania, jak duży krwiak, infekcja czy uszkodzenie nerwów bądź samego miąższu torebki są bardzo rzadkie.

Czytaj również: Krwiak opłucnej – co to? Przyczyny, objawy, badania, powikłania, leczenie

Przeciwwskazania do biopsji ślinianki

Przeciwwskazaniami do biopsji ślinianki są infekcje, zwłaszcza ropne w obrębie skóry nad miejscem wybranym do przeprowadzenia biopsji – istnieje bowiem ryzyko transmisji drobnoustroju do głębiej położonych tkanek.