Otoskopia – na czym polega wziernikowanie ucha?

Co to jest otoskopia? Na czym polega?

Otoskopia, czyli wziernikowanie ucha, jest ważną częścią badania laryngologicznego. Wykonują ją nie tylko laryngolodzy, ale również lekarze rodzinni oraz pediatrzy. Polega na zastosowaniu urządzenia zwanego otoskopem w celu uwidocznienia błony bębenkowej i obejrzenia jej w powiększeniu. Otoskop złożony jest z rękojeści, źródła światła, wymiennej końcówki, którą wprowadza się do przewodu słuchowego, oraz soczewki, zapewniającej lekarzowi dobre uwidocznienie błony bębenkowej. Błona ta stanowi jedną ze ścian ucha środkowego, dzięki czemu ocena jej wyglądu pozwala na wyciągnięcie wniosków na temat jego stanu.

Odmianą otoskopii jest otoskopia pneumatyczna. Wymaga ona zastosowania specjalnego typu otoskopu, wyposażonego w system uszczelniający kanał słuchowy zewnętrzny i umożliwiający zwiększenie ciśnienia w nim panującego. Zwiększenie ciśnienia w kanale wywołuje ucisk na błonę, co u osób zdrowych powoduje jej odkształcenie. Ten wariant badania pozwala więc dodatkowo ocenić ruchomość błony bębenkowej.

Czytaj również: Guzek za uchem, powiększone węzły chłonne za uchem

Kiedy wykonuje się otoskopię?

Badanie otoskopowe, jak już wspomniano, jest jednym z podstawowych badań stosowanych w ocenie stanu ucha środkowego i błony bębenkowej. Trzeba mieć na uwadze, że objawy chorób ucha są nieliczne i niecharakterystyczne (np. ból ucha czy osłabienie słuchu) oraz, że mogą one towarzyszyć również innym stanom patologicznym w obrębie otaczających tkanek (gardła, nosa, żuchwy).

Z tego względu wziernikowanie ucha wykorzystywane jest nie tylko jako narzędzie do rozpoznawania chorób ucha, ale również do różnicowania ich z innymi chorobami laryngologicznymi (np. w przypadku zapalenia stawu skroniowo-żuchwowego objawy będą podobne do zapalenia ucha środkowego, ale nie będzie widocznych zmian w badaniu otoskopowym). Najczęściej rozpoznawaną w otoskopii chorobą jest zapalenie ucha środkowego.

Szczególnym wskazaniem do otoskopii pneumatycznej jest wysiękowe zapalenie ucha środkowego i inne choroby, w których w obrębie ucha środkowego gromadzi się płyn. W takich przypadkach podczas zwiększania ciśnienia w kanale słuchowym zewnętrznym nie obserwujemy odkształcania się błony bębenkowej, gdyż jest ona wypychana przez płyn.

Sprawdź też: Woskowina w uchu – jak usunąć czop woskowinowy?

Jak przygotować się do wziernikowania ucha?

Nie ma potrzebny specjalnego przygotowania się do otoskopii. Badanie jest w większości przypadków bezbolesne, dlatego też nie stosuje się rutynowo znieczulenia. Podstawowa wersja badania odbywa się w pozycji siedzącej, jednak u dzieci (to u nich otoskopię wykonuje się najczęściej), zwłaszcza najmniejszych, może to być niemożliwe. Z tego względu często układa się dziecko na kolanach rodzica tak, aby je unieruchomić i zapewnić komfortowe warunki badania. W tym celu rodzic układa nogi malucha między swoimi nogami, jedną ręką obejmuje dziecko, by unieruchomić jego ręce, a drugą ręką przyciska głowę dziecka do piersi, odsłaniając jedno ucho. Przed ułożeniem dziecka należy cierpliwie wytłumaczyć mu, na czym polega otoskopia. Otoskopia u niemowlaka wykonywana jest w pozycji lezącej.

Badanie ucha otoskopem rozpoczyna się zazwyczaj od strony zdrowej. Pozwala to lekarzowi uzyskać punkt odniesienia pomocny w badaniu ucha chorego, pacjent natomiast ma okazję, by oswoić się z procedurą. Ze względu na anatomiczne ukształtowanie przewodu słuchowego zewnętrznego (odcinka między małżowiną uszną a błoną bębenkową), u dorosłych i dzieci powyżej 2. roku życia podczas badania pociąga się małżowinę uszną ku górze i ku tyłowi. U młodszych dzieci pociąga się ją ku tyłowi i w dół. W ten sposób „prostuje się” kanał słuchowy, uzyskując dobrą widoczność błony bębenkowej.

Czytaj również: Otoskleroza – przyczyny, objawy, badania, leczenie, operacja

Jak wygląda otoskopia?

Przed przystąpieniem do właściwej otoskopii lekarz ocenia budowę i położenie małżowiny usznej i początkowej części przewodu słuchowego zewnętrznego. W następnej kolejności wprowadza delikatnie końcówkę otoskopu do kanału słuchowego, mniej więcej do 2/3 jego długości. Wystarczy to, aby uwidocznić błonę bębenkową bez wywoływania nieprzyjemnych odczuć. Z różnych przyczyn zdarza się, że obejrzenie całej błony bębenkowej przy jednym ustawieniu otoskopu jest niemożliwe. W tych przypadkach lekarz może kilkukrotnie zmieniać kąt jego ustawienia. W każdym przypadku badanie uszu tego typu powinno być wykonane po obu stronach.

W przypadku otoskopii pneumatycznej, po przeprowadzeniu standardowego badania lekarz uszczelnia przewód słuchowy, używając wbudowanego w otoskop balonika, i delikatnie zwiększa ciśnienie w przewodzie słuchowym. Oceniana jest w ten sposób ruchomość błony bębenkowej. W przypadku braku odpowiedniego sprzętu badanie to może być zastąpione tzw. próbą Valsalvy – badany proszony jest o szczelne zamknięcie ust i zatkanie nosa, a następnie próbę wydmuchania powietrza. Ciśnienie jest w ten sposób przenoszone przez trąbkę słuchową do ucha środkowego, gdzie „wypycha” błonę bębenkową w kierunku przewodu słuchowego zewnętrznego.

Jakie są przeciwwskazania do badania otoskopowego?

Otoskopia jest badaniem bezpiecznym i często wykonywanym. W związku z tym wyróżnia się niewiele przeciwwskazań. Z uwagi na dużą tkliwość, w przypadku zapalenia przewodu słuchowego zewnętrznego badanie powinno być przeprowadzana bardzo ostrożnie. Otoskopia może być niemożliwa w przypadku urazów ucha lub anomalii anatomicznych utrudniających wgląd w przewód słuchowy zewnętrzny.

Otoskopii pneumatycznej nie powinno wykonywać się w przypadku ostrego zapalenia ucha środkowego (powoduje nasilenie bólu). Jest ona ponadto niemożliwa do przeprowadzenia w przypadku pęknięcia błony bębenkowej.

Czytaj również: Choroba Meniere'a – przyczyny, objawy, leczenie

Otoskopia – opinia laryngologa