Zaburzenia rytmu serca

Typy zaburzeń rytmu serca

Prawidłowy impuls elektryczny powstaje jako pierwszy w węźle zatokowo-przedsionkowym, który pełni rolę „rozrusznika” serca i tym samym nadaje mu prawidłowy rytm pracy. Następnie bodziec elektryczny biegnie dalej przez mięśnie przedsionków do węzła przedsionkowo-komorowego, a potem przez tzw. pęczek Hisa, którego odnogi docierają do mięśni komór serca.

Nieprawidłowy rytm serca może być wynikiem różnych stanów chorobowych, z których należy wyróżnić nadczynność tarczycy, gorączkę, wrodzone wady serca, zapalenie mięśnia sercowego czy chorobę niedokrwienną serca. Zbyt wolna lub zbyt szybka akcja serca, powstawanie impulsu elektrycznego w innych częściach serca poza węzłem zatokowo-przedsionkowym lub uszkodzenie „rozrusznika” serca, są określane mianem zaburzenia rytmu serca, niemiarowością serca czy arytmią.

Wyróżnia się następujące typy arytmii:

• zaburzenia prowadzące do powstania wolnego rytmu serca (bradyarytmie),
• zaburzenia związane z powstawaniem tylko pojedynczych impulsów elektrycznych (są to tzw. pobudzenia dodatkowe),
• zaburzenia prowadzące do powstania szybkiego rytmu serca (tachyarytmie), wśród których wyróżniamy w zależności od miejsca powstawania dodatkowych bodźców:
  • zaburzenia rytmu serca nadkomorowe – bodziec może powstawać w przedsionku czy w okolicy żył, które wchodzą do przedsionków,
  • zaburzenia rytmu serca komorowe – dodatkowe bodźce powstają poniżej pęczka Hisa.

Przeczytaj również: Ablacja serca – na czym polega, wskazania, bezpieczeństwo

Zaburzenia rytmu serca - objawy

Zakres prawidłowej pracy serca mieści się w granicy 60 uderzeń na minutę do 100 uderzeń na minutę. W zależności od typu zaburzeń rytmu serca mogą one przebiegać bez widocznych objawów lub manifestować się uczuciem, że serce nie pracuje w równy sposób, odczuwaniem kołatania serca, uczuciem przerw występujących w biciu serca, zmęczeniem, zawrotami głowy, dusznością, zasłabnięciami lub omdleniami.

Zaburzenia rytmu serca - typy

Najczęściej występującymi arytmiami są: arytmia zatokowa u osób młodych, bradyarytmia u sportowców, migotanie przedsionków, zespół preekscytacji oraz komorowe zaburzenia rytmu po zawale serca:

• Arytmia zatokowa u osób młodych – jest ona związana ze zmianą częstości skurczów serca u młodych ludzi w czasie prawidłowego oddychania i objawia się przyśpieszeniem akcji serca na wdechu oraz jej zwolnieniu na wydechu. Jest to reakcja prawidłowa uznawana za fizjologię organizmu;
• Bradyarytmia u sportowców – u osób uprawiających intensywnie sport dochodzi do przerostu lewej komory serca, co skutkuje zwiększeniem siły, z jaką serce wyrzuca krew z komory, powodując zwolnienie akcji serca poniżej 60 uderzeń na minutę. Ten stan jest również uznawany za fizjologię;
• Migotanie przedsionków (ang. Atrialfibrillation, AF) – należy do najczęstszych tachyarytmii komorowych. Bardzo szybka aktywność przedsionków mieszcząca się w granicach 350-700 uderzeń na minutę, które w dodatku są nieskoordynowane, prowadzi do spadku efektywności ich skurczu, co wiąże się ze spadkiem przepływu krwi między przedsionkami a komorami serca, co w konsekwencji prowadzi do spadku objętości krwi wyrzucanej przez serce. Migotaniu przedsionków towarzyszy także zaburzenie rytmu komór. AF może być napadowe (migotanie ustępuje samo i zazwyczaj nie trwa dłużej niż 24 h), przetrwałe (migotanie nie ustępuje samo i trwa więcej niż 7 dni) lub z biegiem czasu może ulec utrwaleniu. Spadek przepływu krwi między przedsionkami a komorami, może doprowadzić do powstania skrzepliny w lewym przedsionku (najczęściej w obszarze lewego uszka serca), a następnie może dojść do jej oderwania i zatkania jednej z tętnic doprowadzających krew do mózgu, co spowoduje udar niedokrwienny mózgu;
• Zespół preekscytacji – w większości przypadków jest związany z obecnością dodatkowej drogi łączącej przedsionek z komorą (tzw. pęczek Kenta), który klinicznie objawia się jako zespół Wolffa, Parkinsona i White’a (tzw. zespół WPW). Obecność pęczka Kenta jest wrodzona i objawia się przede wszystkim napadami kołatania serca. Jednym z pierwszych objawów zespołu WPW może być migotanie komór, które prowadzi do zatrzymania krążenia. Z powodu ryzyka nagłego zgonu zaleca się całkowite wyleczenie zespołu poprzez wykonanie ablacji;
• Komorowe zaburzenia rytmu serca po zawale mięśnia sercowego – są najczęściej spowodowane upośledzoną funkcją lewej komory, powstałej na skutek przedłużonego niedokrwienia mięśnia sercowego. W obrębie blizny, która powstała po zawale serca, tworzą się obszary z pozostałych żywych komórek mięśnia sercowego, które posiadają możliwość wytwarzania bodźców elektrycznych. Prowadzi to do nieprawidłowego rozchodzenia się impulsu elektrycznego i powstania tzw. pętli, co oznacza powrót bodźca przez drogę utworzoną przez żywe komórki, a następnie ponowne (dodatkowe) pobudzenie obszaru serca nieobjętego zmianami po zawale.

Zaburzenia rytmu serca - leczenie

W przebiegu arytmii stosuje się leczenie zarówno poprzez zmianę trybu życia, leczenie farmakologiczne, leczenie za pomocą kardiowersji oraz zabiegi inwazyjne. Ważne jest, aby unikać czynników prowadzących do wystąpienia zaburzeń rytmu serca, tj. palenia tytoniu, picia alkoholu, stosowania narkotyków, spożywania nadmiernej ilości kawy. W leczeniu farmakologicznym stosuje się zarówno leki działające antyrytmicznie (czyli mające na celu przerwanie zaburzeń rytmu serca) oraz hamujące krzepnięcie krwi. Do pierwszej grupy leków zaliczamy leki beta-adrenolityczne (nazywane inaczej beta-blokerami), blokery kanału wapniowego (diltiazem, werapamil) oraz amiodaron, który jest uznawany za najbardziej skuteczny lek w utrzymywaniu prawidłowego rytmu serca. Do drugiej grupy leków, które są stosowane w przebiegu migotania przedsionków zaliczamy leki hamujące działanie witaminy K (witamina ta jest niezbędnym składnikiem w produkcji związków uczestniczących w krzepnięciu krwi) i tym samym wydłużające czas krzepnięcia krwi (do tej grupy należy acenokumarol i warfaryna).

Kardiowersja jest zabiegiem polegającym na przyłożeniu łyżek (takich samych jak w czasie wykonywanie defibrylacji) w wyznaczonej okolicy klatki piersiowej i wykonaniu wyładowania elektrycznego zsynchronizowanego z zapisem elektrokardiogramu (EKG), w celu uniknięcia uszkodzenia mięśnia sercowego. W większości przypadków kardiowersja pozwala na „nastawienie” prawidłowego rytmu. Do zabiegów inwazyjnych wykonywanych przez kardiologów zaliczamy tzw. przezskórną ablację.

Ablacja polega na ścięciu białka pod wpływem podwyższonej temperatury (tak jak to ma miejsce np. podczas gotowania jajka na twardo) i tym samym doprowadzeniu do zniszczenia dodatkowych miejsc, w których powstają niepotrzebne impulsy elektryczne wewnątrz serca. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym, a specjalną elektrodę, która posiada możliwość „podgrzania” tkanek, umieszcza się przez tętnicę udową lub żyłę udową za pomocą specjalnego cewnika. Podczas ablacji korzysta się ze specjalnie utworzonej mapy w celu precyzyjnego wykonania zabiegu oraz aby nie uszkodzić innych ważnych struktur znajdujących się w sercu. Wykonanie przezskórnej ablacji np. w przebiegu zespołu WPW w 98 % prowadzi do całkowitego wyleczenia. U osób z zaburzeniami rytmu serca po zawale z występującą nieprawidłową czynnością lewej komory może być konieczne wszczepienie kardiowertera-defibrylatora. Urządzenie to wykrywa niebezpieczne dla zdrowia i życia arytmie, a następnie wykonuje wyładowanie elektryczne w celu powrotu serca do jego prawidłowego rytmu.