Migotanie przedsionków – przyczyny, objawy, rodzaje, leczenie, konsekwencje

Co to jest migotanie przedsionków?

Migotanie przedsionków jest najczęściej spotykaną arytmią serca, zwłaszcza wśród ludzi w podeszłym wieku. Według statystyk może dotyczyć ono nawet u 3 proc. populacji ogólnej, a w wieku >80 lat wynosi nawet 10 proc. Migotanie przedsionków (AF – atrial fibrillation) jest szczególnie ważną dla systemu opieki zdrowotnej arytmią ze względu na związanie z nim konsekwencje, tj. powikłania zakrzepowo-zatorowe, w tym udary niedokrwienne mózgu – występowanie migotania przedsionków zwiększa aż 5-krotnie ich ryzyko. Ponadto migotanie przedsionków serca odpowiedzialne jest za pogorszenie jakości życia, rozwój objawów niewydolności serca, zwiększenie częstości hospitalizacji.

Migotanie przedsionków – tachyarytmia nadkomorowa – należy do grupy arytmii nadkomorowych, czyli takich, w których zaburzenie rytmu serca wywodzi się z rejonów serca położonych nad węzłem przedsionkowo-komorowym (anatomiczną strukturą odpowiedzialną za przewodzenie bodźców elektrycznych odpowiedzialnych za pobudzenia komórek mięśnia sercowego za skurcz). Ogniska wywołujące arytmię najczęściej znajdują się w okolicy ujść żył płucnych – 4 naczynia żylne doprowadzające utlenowaną w płucach krew do lewego przedsionka, skąd przedostaje się ona do lewej komory, aorty, a następnie do tętnic całego organizmu. W fizjologicznych warunkach skurcz przedsionków „wtłacza” krew do lewej komory. W trakcie arytmii praca przedsionków jest zaburzona, co prowadzi do zmniejszenia ilości krwi przechodzącej do aorty i układu tętniczego i tym samym odczucia zmęczenia, pogorszenia tolerancji wysiłku. Ponadto rytm w czasie migotania przedsionków z reguły jest bardzo szybki – nawet do 130–160/min, co odczuwane jest jako kołatania serca, palpitacje.

Zobacz też: Niskie ciśnienie krwi – przyczyny, objawy, leczenie

Przyczyny migotania przedsionków serca

Istnieje wiele czynników ryzyka wpływających na możliwość wystąpienia migotania przedsionków, większość z nich to choroby cywilizacyjne, głównie przyczyny sercowe dotyczące większości populacji powyżej 65. roku życia:

• nadciśnienie tętnicze,
• otyłość,
• cukrzyca,
• obturacyjny bezdech senny,
• przewlekła obturacyjna choroba płuc,
• choroby zastawek serca, wady zastawkowe – ma to związek z przebudową, przeciążeniem przedsionków,
• przewlekła niewydolność nerek,
• wiek, zwłaszcza >75 roku życia,
• niewydolność serca,
• choroba niedokrwienna serca,
• płeć męska.

Ponadto przyczyny arytmii to także stany pozasercowe, do jej wystąpienia może prowadzić wiele problemów ogólnoustrojowych. Należą do nich:

• nadczynność tarczycy,
• infekcje, zwłaszcza przebiegające z wysoką gorączką,
• odwodnienie, niedobór elektrolitów (zwłaszcza potasu), w trakcie biegunki, wymiotów.

Toksyczne działanie niektórych substancji, zwłaszcza pobudzających, psychoaktywnych, również może przyczynić się do przejściowej arytmii. Nierówne bicie serca bywa skutkiem takich czynników, jak nadmierne spożycie alkoholu, kofeiny, narkotyków – kokainy, amfetaminy.

Zdarza się również, że uprawianie sportów wytrzymałościowych (maratony, siłownia) związanych z bardzo intensywnym wysiłkiem może spowodować arytmię.

To też może Cię zainteresować: Co oznacza przyspieszone bicie serca?

Migotanie przedsionków – objawy

Objawy migotania przedsionków bywają mniej lub bardziej charakterystyczne. Związane są one głównie z szybką czynnością serca, jak i z jego zmniejszoną wydolnością. Należą do nich:

• kołatania serca, palpitacje, uczucie nierównej pracy serca, szybkie bicie serca – często można określić dokładny początek dolegliwości, rozpoczynają się one nagle,
• osłabienie,
• pogorszenie tolerancji wysiłku, szybkie męczenie się, pocenie się nawet przy niewielkim wysiłku,
• duszność, uczucie braku powietrza,Przyczyny arytmii tego typu to m.in. nadciśnienie tętnicze i choroba niedokrwienna
• ból w klatce piersiowej, ucisk w klatce piersiowej – zwłaszcza przy szybkiej arytmii i współistnieniu choroby wieńcowej, co prowadzi do typowych objawów niedokrwienia,
• stany przedomdleniowe – zawroty głowy, mroczki przed oczami oraz omdlenie, utrata przytomności – zwłaszcza przy nagłym początku arytmii, co powoduje gwałtowny spadek przepływu krwi do ośrodkowego układu nerwowego

Konsekwencje migotania przedsionków mogą być bardzo poważne, dlatego należy pamiętać, że stany przedomdleniowe, omdlenie oraz ból w mostku wymagają pilnego kontaktu z lekarzem, w żadnym wypadku nie wolno ich lekceważyć.

Objawy migotania przedsionków w części przypadków nie są tak typowe, zwłaszcza u ludzi starszych z długo trwającą arytmią. Bezobjawowe migotanie przedsionków wykrywane jest przypadkowo, np. podczas badania tętna, w trakcie pomiarów ciśnienia aparatem elektronicznym, bądź na zapisie EKG w czasie rutynowej kontroli u lekarza.

Zobacz też: Wysokie ciśnienie i niski puls – przyczyny

Rodzaje migotania przedsionków

Klasyfikacja migotania przedsionków opiera się głównie na czasie trwania arytmii oraz nasilenia jej objawów niemiarowego bicia serca. Wyróżniamy:

• migotanie przedsionków rozpoznane po raz pierwszy – arytmia nie była rozpoznawana wcześniej, niezależnie od nasilenia arytmii oraz czasu jej trwania;
• migotanie przedsionków napadowe,
• migotanie przedsionków przetrwałe,
• migotanie przedsionków długotrwałe przetrwałe,
• migotanie przedsionków utrwalone.

Napadowe migotanie przedsionków ustępuje samoistnie, zazwyczaj w ciągu 48 godzin od początku arytmii. Przetrwałe migotanie przedsionków trwa dłużej niż tydzień. O długotrwałym przetrwałym migotaniu przedsionków mówimy, kiedy objawy arytmii serca utrzymują się ponad rok. Utrwalone migotanie przedsionków może utrzymywać się całymi latami, jest zaakceptowane przez pacjenta.

Migotanie przedsionków – EKG, Holter i inne badania serca

Migotanie przedsionków bez objawów ze względu na związane z arytmią wysokie ryzyko incydentów zakrzepowo-zatorowych, w tym głównie udarów mózgu, jest szczególnie niebezpieczną odmianą arytmii. Osoba nie odczuwająca objawów nieregularnego bicia serca może przez wiele miesięcy być narażona na ryzyko wystąpienia najgorszych powikłań z uwagi na brak koniecznego leczenia przeciwkrzepliwego. Z tego powodu bardzo ważne jest regularne monitorowanie, poszukiwanie arytmii, zwłaszcza u osób powyżej 65. roku życia oraz cierpiących na nadciśnienie tętnicze, cukrzycę. Większość metod służących do wykrycia arytmii to nieinwazyjne, rutynowe, proste i tanie badania serca.

• Badanie tętna i pulsu – można je przeprowadzić samemu, wykonuje się je głównie na tętnicy promieniowej – wewnętrzna strona przedramienia, należy pamiętać, że do pomiaru tętna nie powinno się używać kciuka. Istnieje również wiele aplikacji na smartfony, które pomagają zmierzyć puls, a także ocenić jego miarowość.
• EKG spoczynkowe – proste, szybkie i tanie badanie, które może być wykonane w każdym gabinecie medycznym, a następnie zinterpretowane przez lekarza – w migotaniu przedsionków zapis EKG odbiegający od normy jednoznacznie potwierdza jego rozpoznanie i upoważnia do wdrożenia odpowiedniego leczenia.
• Pomiar ciśnienia tętniczego za pomocą automatycznych aparatów – większość z nich dokonuje jednocześnie pomiaru tętna. Prawidłowe tętno jest miarowe, a jego częstość wynosi około 60–80 uderzeń na minutę. Podczas napadu arytmii można zaobserwować niskie ciśnienie i wysoki puls , a ciśnieniomierz wykazuje błąd pomiaru, co jest oznaką niemiarowej pracy serca.
• Holter EKG – zapis trwający najczęściej 24 godziny, możliwe jest również wykonanie zapisu 3 dniowego. Jest to szczególnie przydatna forma diagnostyki, zwłaszcza w wypadku epizodów arytmii napadowej, występujących okresowo. Aparat do zapisu EKG jest niewielki, lekki, na czas badania na skórze przyczepione są elektrody połączone kablami z rejestratorem.
• Urządzenia wszczepialne – u osób posiadających rozrusznik serca (PCM), kardiowerter – defibrylator (ICD), układ resynchronizujący (CRT) z innych powodów, np. ciężka niewydolność serca, bloki przedsionkowo-komorowe, zespół chorego węzła zatokowego. W pamięci urządzeń zapisywane i przechowywane są epizody arytmii, co może być wykorzystywane w czynnym poszukiwaniu jej występowania.
• Wszczepialny rejestrator arytmii – gdy arytmia jest trudna do uchwycenia, objawy występują rzadko, raz na kilka tygodni – miesięcy, jej wykrycie za pomocą zapisu EKG czy Holtera staje się niemal niemożliwe. Okres rejestracji arytmii może wynosić nawet 3 lata.

Każda osoba z wykrytym migotaniem przedsionków powinna mieć wykonane badanie ECHO serca. Echokardiografia pomaga ocenić czynność skurczową, występowanie ewentualnych wad zastawkowych, wielkość i przebudowę przedsionków.

Migotanie przedsionków – leczenie

Leczenie migotania przedsionków ma dwa podstawowe cele – należą do nich redukcja objawów arytmii oraz zapobieganie jej powikłaniom, czyli incydentom zakrzepowo-zatorowym – udarom mózgu, zatorowości obwodowej – np. ostremu niedokrwieniu kończyny.

W migotaniu przedsionków leki stosowane są, wówczas kiedy możliwa jest terapia nieinwazyjna. Pacjentom podaje się:

• leki przeciwkrzepliwe – doustne leczenie mające na celu zmniejszenie krzepliwości krwi, a co za tym idzie ryzyko powstawania skrzeplin prowadzących do wystąpienia udaru niedokrwiennego
• leki stare – antagoniści witaminy K – acenokumarol, warfaryna – stosując je należy pamiętać o regularnej kontroli wskaźnika INR poprzez badania krwi – jego wartość terapeutyczna wynosi 2,0–3,0; na podstawie wyników dawkę ustala lekarz;
• leki nowe – rywaroksaban, dabigatran, apiksaban – przyjmowane w stałych dawkach; stosując je nie ma potrzeby wykonywania regularnych pobrań krwi.
• leki przeciwarytmiczne – beta-blokery, propafenon, amiodaron – służą utrzymaniu prawidłowego rytmu komór, zwalniają rytm serca, redukując tym samym objawy arytmii.

Do inwazyjnych metod leczenia migotania przedsionków zalicza się:

• kardiowersja elektryczna – zsynchronizowane z pracą serca wyładowanie elektryczne przeprowadzane w szpitalu w krótkotrwałym, kilkuminotowym znieczuleniu dożylnym; zabieg można wykonać planowo, po odpowiednim przygotowaniu przeciwkrzepliwym. Hospitalizacja trwa zazwyczaj kilkanaście godzin
• ablacja migotania przedsionków – leczenie mające na celu likwidację ognisk arytmii i wykluczenie jej nawrotów. Jest to zabieg wykonywano przeznaczyniowo, z dostępu poprzez naczynia (najczęściej w pachwinie)
• ablacja chirurgiczna – wykonywana w trakcie kardiochirurgicznego zabiegu wymiany zastawki.

U osób mających przeciwwskazania do długotrwałego leczenia przeciwkrzepliwego (np. czynna choroba wrzodowa, krwawienia z przewodu pokarmowego, przebyty udar krwotoczny) można wykorzystać wszczepienie zatyczki do uszka lewego przedsionka, która eliminuje przedostanie się ewentualnych skrzeplin do układu tętniczego.

Migotanie przedsionków – konsekwencje braku leczenia

W wyniku migotania przedsionków dochodzi do pogorszenia efektywnej pracy serca, wywołanej zbyt szybką oraz nieskoordynowaną pracą przedsionków i komór. W skrajnym przypadku może dojść do znacznego uszkodzenia serca określanego jako kardiomiopatia tachyarytmiczna, która może doprowadzić do niewydolności serca.

Kolejnym i bardzo tragicznym w skutkach powikłaniem migotania przedsionków jest udar niedokrwienny mózgu wywołany zatkaniem naczyń mózgowych skrzeplinami powstałymi w przedsionkach objętych migotaniem. Udary te są zazwyczaj rozległe i często prowadzą do trwałego, znacznego inwalidztwa, a nawet zgonu.

Nieleczone migotanie przedsionków lub niewłaściwie prowadzona terapia to także znaczny dyskomfort psychiczny związany z obawą przed następnym napadem arytmii i towarzyszącymi mu nieprzyjemnymi objawami. Szczególnie dotyczy on osób, u których migotanie pojawia się na przemian z prawidłowym rytmem serca.

Migotanie przedsionków – video z kardiologiem