Echo serca (UKG) – zalecenia, przebieg, wyniki, przeciwwskazania, powikłania echokardiografii

Badanie echo serca – na czym polega?

Echo serca (czyli echokardiografia, USG serca) opiera się na ultrasonografii, czyli metodzie obrazowania bazującej na emisji i rejestracji fali ultradźwiękowej. Najpopularniejsze zastosowanie w medycynie mają współcześnie fale ultradźwiękowe o częstotliwości między 2 a 14 MHz, a w kardiologii wykorzystuje się zwykle częstotliwości między 1,5 a 10 MHz.

Pierwsze zastosowanie ultradźwięków w diagnostyce kardiologicznej miało miejsce w 1953 r. Badanie wykorzystano do diagnostyki wad zastawkowych serca.

Fale dźwiękowe generowane są z wykorzystaniem zjawiska piezoelektrycznego. Piezoelektryki pod wpływem energii elektrycznej odkształcają się i generują tym samym fale ultradźwiękowe. Wytworzona fala akustyczna biegnie w głąb tkanek. Na granicy obszarów o różnej gęstości ulega załamaniom i odbiciu. Średnia prędkość, z jaką tak wygenerowane fale dźwiękowe rozprzestrzeniają się w tkankach miękkich organizmu ludzkiego, to ponad 1500 metrów na sekundę. Odbite fale akustyczne uderzają w kryształy piezoelektryczne, które przekształcają energię mechaniczną fali dźwiękowej w energię elektryczną. Sygnał zwrotny jest analizowany przez komputer aparatu echokardiograficznego, który odpowiada za powstanie widocznego na ekranie obrazu.

Badanie echo serca jest współcześnie nierozerwalnie związane z wykorzystaniem zjawiska Dopplera. Umożliwia ono rejestrację przemieszczających się elementów z oznaczeniem kierunku ich ruchu. Podczas badania echo serca oceniane są prędkość i kierunek przepływu krwi, co jest niezmiernie istotne chociażby przy diagnostyce wad zastawkowych serca oraz chorób naczyń krwionośnych.

Echokardiografia – metody badania serca

Wykorzystuje się trzy tryby obrazowania: jednowymiarowy, dwuwymiarowy i trójwymiarowy. Echokardiografia może być również: przezklatkowa, przezprzełykowa i śródoperacyjna.

Podstawowy to tryb jednowymiarowy, w którym obserwować można ruch wybranych struktur wzdłuż jednej linii. Tryb ten jest wykorzystywany w kardiologii do oceny zastawek oraz elastyczności naczyń.

Kolejnym, najbardziej popularnym w całej medycynie trybem jest tryb dwuwymiarowy. Takie echo serca pozwala obserwować powierzchnie oraz dokonywać wielu obliczeń o ogromnym znaczeniu diagnostycznym.

Stosunkowo nowe jest obrazowanie w trybie trójwymiarowym, skrótowe nazywane 3D. Zastosowane techniki umożliwiają uzyskanie głębi obrazu, co jest przydatne szczególnie przed operacjami kardiochirurgicznymi.

Współczesne aparaty echokardiograficzne umożliwiają nieinwazyjną, bezpieczną i dostępną diagnostykę. Rozwój technologiczny sprawił, że możliwe jest wykonywanie USG serca nie tylko przy łóżku pacjenta, ale również w warunkach domowych przy użyciu aparatów tzw. kieszonkowych, które jednak ze względu na swoją wysoką cenę są jeszcze mało popularne.

Echokardiografia przezklatkowa

Jest podstawowym, najczęściej używanym badaniem obrazowym we współczesnej kardiologii. Serce oraz wielkie naczynia można oglądać w kilku projekcjach, czyli z różnej perspektywy. Wyróżnia się projekcje: przymostkowe, koniuszkowe oraz nadmostkowe i podmostkowe. Wybór projekcji uzależniony jest od struktur, które lekarz wykonujący badanie serca chce obejrzeć.

W trakcie echokardiografii przezklatkowej standardowo stosuje się również obrazowanie techniką Dopplera. Umożliwia to kontrolę niektórych parametrów istotnych dla prawidłowej pracy serca. Szczególnie istotne są pomiary różnicy ciśnień oraz prędkości przepływu w diagnostyce chorób zastawek.

Echokardiografia przezklatkowa może również mieć zastosowanie do wykonywania echokardiograficznych prób obciążeniowych. Bada się kurczliwość serca w zależności od jego reakcji na wysiłek fizyczny bądź obciążenie farmakologiczne.

Echokardiografia przezprzełykowa

Echo serca przezprzełykowe wykonuje się wprowadzając bardzo cienką sondę ultrasonograficzną do przełyku, który bezpośrednio sąsiaduje z lewą częścią serca. Dzięki zmniejszeniu odległości między sondą a obserwowanymi obiektami możliwe jest uzyskanie obrazu o dużo wyższej rozdzielczości, czyli dokładności. Projekcjami wykorzystywanymi w echokardiografii przezprzełykowej są projekcja przełykowa niska, środkowa i wysoka oraz projekcje aortalna i przezżołądkowe.

Echokardiografia śródoperacyjna

Dzięki miniaturyzacji sprzętu diagnostycznego możliwe jest korzystanie z dobrodziejstw ultrasonografii również w trackie zabiegu operacyjnego. W chorobach serca zastosowanie echokardiografii śródoperacyjnej ogranicza się do kardiochirurgii. Należy pamiętać, że badanie to wykorzystuje się tylko ze szczególnych wskazań.

USG serca – kiedy wykonać i jakie są wskazania?

Badanie przezklatkowe echa serca znajduje zastosowanie w diagnostyce: chorób aorty i wielkich naczyń, chorób osierdzia, u chorych po udarze mózgu lub w przemijającym ataku niedokrwiennym. Innym wskazaniem do diagnostyki tego typu są guzy serca i niewydolność narządu.

Echo serca przezklatykowe wykonuje się również w przypadku:

• omdleń,
• patologii zastawkowych,
• przed kardiowersją,
• powikłań nadciśnienia tętniczego,
• powikłań po leczeniu farmaceutykami kardiotoksycznymi,
• patologicznych szmerów nad sercem,
• wad strukturalnych serca nabytych i wrodzonych,
• zapalenia wsierdzia,
• zatorowości płucnej.

Wykonywane jest również nieinwazyjne echo serca płodu u kobiet w ciąży w przypadku cukrzycy ciążowej czy chorób narządu występujących rodzinnie.

Badanie przezprzełykowe z kolei wykonuje się w przypadku: diagnostyki rozwarstwienia aorty, dokładniejszej oceny zastawki dwudzielnej, infekcyjnego zapalenia wsierdzia, kontroli tętnic płucnych, niektórych wad wrodzonych serca, oceny protez zastawek, stanu po operacji kardiochirurgicznej.

Badanie echa serca – przygotowanie, przebieg, czas, cena

Przed badaniem przezklatkowym echa serca nie obowiązuje żadne specjalne przygotowanie. Warto jednak okazać lekarzowi wykonującemu badanie wyniki co najmniej jednego poprzedniego badania USG serca, jeśli takie miały miejsce. Najlepiej, aby było to ostatnie wykonanie badanie, czyli „jak najświeższe”.

Jak przebiega przezklatkowe badanie echa serca? Podczas badania na skórę nakłada się żel w celu usunięcia powietrza z przestrzeni między skórą a powierzchnią sondy. Ultradźwięki rozpraszają się w powietrzu, a to uniemożliwia wykonanie badania, stąd konieczność zastosowanie żelu. W zależności od wybranej projekcji należy ułożyć się na lewym boku z lewą kończyną górną pod głową, płasko na plecach bądź na plecach z odchyloną ku tyłowi głową. Czas badania uzależniony jest od sytuacji klinicznej danego pacjenta oraz warunków badania. W przypadku kobiet echo serca wykonuje się bez stanika.

Jak przebiega przezprzełykowe badanie echa serca? Przezprzełykowe echo serca wymaga pewnego przygotowania. Najlepiej o szczegóły zapytać w miejscu, w którym badanie będzie wykonywane. Przed badaniem należy poinformować lekarza o wszelkich chorobach jamy ustnej, gardła, krtani i przełyku oraz o ewentualnym występowaniu alergii na leki. Przed samym badaniem osoby noszące protezy zębowe powinny je usunąć. Przed wprowadzeniem sondy gardło jest miejscowo znieczulane, co znacznie ogranicza lub nawet eliminuje powstawanie odruchu wymiotnego. Przez 6 godzin przed badaniem nie należy pić ani jeść. Ile trwa echo serca? Badanie zajmuje 15–45 minut. Cena echokardiografii zależy od gabinetu lekarskiego (zazwyczaj jest to kwota około 150 zł).

Echo serca – wyniki – frakcja wyrzutowa serca (EF)

Podczas USG serca oznaczana jest frakcja wyrzutowa (EF), która daje lekarzowi informacje na temat pracy narządu i procentowej ilości krwi, jaką serce wypompowuje podczas jednego skurczu. Na tej podstawie można ocenić stan serca oraz jego możliwości dotyczące rozprowadzania krwi po organizmie.

Prawidłowy wynik echa serca mieści się w przedziale 60–65 proc. objętości końcowrozkurczowej. O problemach z narządem świadczy wynik badania poniżej 60 proc. Wówczas możemy mieć do czynienia z niewydolnością serca lub zawałem. Wynik poniżej normy świadczy też o nadciśnieniu czy nieleczonych chorobach zastawek.

USG serca – przeciwwskazania

Ograniczenia przy wykonywaniu przezklatkowego USG serca związane są jedynie z brakiem możliwości przyłożenia sondy do powierzchni skóry. Okoliczność taka występuje np. u osób z opatrunkiem gipsowym obejmującym przednią powierzchnię klatki piersiowej.

Natomiast w przypadku echokardiografii przezprzełykowej występuje konkretne przeciwwskazania:

• oparzenia chemiczne i termiczne przełyku,
• pęknięcie przełyku,
• znaczne ograniczenie ruchomości odcinka szyjnego kręgosłupa.

Przeciwwskazaniem do echokardiografii przezprzełykowej są również żylaki przełyku.

Echokardiografia – powikłania

Badanie echa serca przezklatkowego nie ma powikłań, a stosowane częstotliwości fal ultradźwiękowych są bezpieczne.

Bardzo rzadko zdarzają się niepożądane skutki przezprzełykowego echa serca. Należą do nich:

• przemijające trudności przy połykaniu,
• uczucie kołatania serca,
• uczucie nudności,
• wystąpienie kaszlu.

W przypadku echokardiograficznych prób obciążeniowych ewentualne powikłania związane są z zastosowaniem czynników potęgujących pracę serca, takich jak wysiłek fizyczny lub leki.