Co to jest heparyna?
Heparyna to mukopolisacharyd wykorzystywany w leczeniu od 1938 roku. Jako jeden z najlepszych środków przeciwzakrzepowych dostępna jest głównie w maściach, w zastrzykach z heparyną w brzuch, podskórnych oraz we wlewach dożylnych. Znajduje zastosowanie w leczeniu zakrzepicy żylnej, tętniczej i sercowej.
Budowa chemiczna heparyny to anionowy łańcuch polisacharydowy o ładunku ujemnym. W organizmie jest wytwarzana wyłącznie w komórkach tucznych. Najwięcej jej w wątrobie, płucach i błonach śluzowych jelit, nosa i skóry. Często mówi się, że nie ma lepszego środka przeciwzakrzepowego niż heparyna. Działanie w przypadku tego środka można uznać za wielorakie – począwszy od hamowania krzepnięcia krwi, aż po działanie obniżające stężenie cholesterolu we krwi.
W medycynie najczęściej stosuje się heparynę drobnocząsteczkową zamiast niefrakcjonowanej. Cechuje się ona lepszą biodostępnością i jest bardziej bezpieczna w stosowaniu.
Przeczytaj też: Neoparin – co to za lek i jak działa?
Heparyna – działanie
Jak działa heparyna? Substancja ta działa głównie przeciwzakrzepowo, jednak wymienia się jeszcze szersze spektrum jej zastosowania. Oprócz hamowania krzepnięcia krwi wykazuje również działanie:
- przeciwwirusowe,
- immunosupresyjne,
- pomocne w leczeniu łuszczycy,
- obniżające stężenie cholesterolu.
W mniejszych dawkach jest dostępna bez recepty, głównie jako maść z heparyną, żel bądź aerozol.
Tabletki z heparyną stosuje się rzadko, ze względu na małą wchłanialność z przewodu pokarmowego. Zastrzyki kupimy tylko na podstawie recepty lekarskiej. Wlewy dożylne wykonuje się tylko w warunkach szpitalnych.
Przeczytaj też: Clexane – lek przeciwzakrzepowy. Jak działa?
Heparyna – lek – zastosowanie
Heparyna nadal ulega ciągłym biotechnologicznym przemianom i udoskonaleniom. Najczęściej wykorzystuje się ją jako lek w zastrzykach na zakrzepicę żylną, tętniczą i sercową. Substancja ta rozpuszcza skrzepy.
Zakrzepica może towarzyszyć również pacjentom po operacjach ortopedycznych lub po złamaniach, w których konieczne jest unieruchomienie, tj. opatrunek gipsowy albo orteza ortopedyczna. Heparynę podaje się wtedy profilaktycznie, aby nie dopuścić do tworzenia się wspomnnianych zakrzepów.
Ponadto stosuje się ją także:
- w chirurgii sercowo-naczyniowej,
- przy przetaczaniu krwi,
- po przeszczepach narządów,
- u chorych, u których konieczne jest krążenie pozaustrojowe,
- w leczeniu zawału mięśnia sercowego,
- przy operacjach i zabiegach u chorych z trombofilią, ze względu na dużą skłonność do tworzenia się skrzepów w naczyniach.
Szerokie spektrum zastosowań heparyny niewątpliwie jest jej ogromną zaletą. Dodatkowym plusem jest fakt, że podczas stosowania heparyn drobnocząsteczkowych nie ma konieczności monitorowania wskaźnika krzepnięcia krwi (badanie INR), jak w przypadku innych leków przeciwzakrzepowych.
Preparaty i leki z heparyną bez recepty i na receptę – dawkowanie
Najczęściej stosuje się łatwe w użyciu ampułkostrzykawki, w których jest heparyna. Zastrzyki na receptę wykonuje się podskórnie, w fałd brzuszny lub w udo. Dostępne są w kilku dawkach: 5000–25 000 j.m., w zależności od stanu i potrzeb chorego. Zazwyczaj zaleca się wykonanie 1 zastrzyku dziennie.
Przeczytaj więcej o tym kiedy i jak długo stosować leki przeciwzakrzepowe w zastrzykach.
Do podań dożylnych stosuje się 5000 j.m. heparyny rozpuszczone w 0,9 proc. roztworze NaCl. W kroplówce dawkowanie ustala się na podanie od 1000 do 1500 j.m. na godzinę.
Nie ma jasnej informacji co do dawkowania tabletek, w których jest heparyna. Tabletki nie są obecnie stosowane. Maści, aerozole czy żele dawkuje się kilka razy dziennie, stosownie do potrzeb.
Maść heparynowa, spray i żel są dostępne bez recepty. Kupimy je w każdej aptece. Substancja ta występuje także w maściach wieloskładnikowych, np. w połączeniu z escyną. Jest to doskonała maść na siniaki z heparyną.
Heparyna – skutki uboczne
Opisywany środek ma działanie silnie przeciwzakrzepowe i zawsze powinien być stosowany zgodnie z przeznaczeniem i tylko wtedy, gdy zachodzi taka potrzeba. Leki z heparyną mają skutki uboczne.
Możliwe skutki uboczne heparyny to:
- nasilona skłonność do krwawień,
- małopłytkowość zauważalna w morfologii,
- osteoporoza – przy długotrwałej terapii tym lekiem,
- martwica skóry,
- wypadanie włosów,
- reakcje alergiczne,
- świąd w miejscu wkłucia – po iniekcjach podskórnych,
- wylewy podskórne w miejscach wkłucia,
- krótkotrwały zwiększony poziom enzymów wątrobowych.
Heparynę podawaną w ampułkostrzykawkach należy aplikować szybko. Jest wtedy mniejsze ryzyko powstania wylewu pod skórą.
Jakakolwiek reakcja niepożądana podczas leczenia heparyną w żelu, maści czy zastrzykach powinna skłonić do konsultacji z lekarzem lub do niezwłocznego odstawienia leku.
Przeciwwskazania do stosowania heparyny
Heparyny na pewno nie mogą stosować pacjenci ze skłonnością do krwawień i ze skazą krwotoczną. Leków z jej zawartością nie wolno łączyć z pochodnymi kwasu acetylosalicylowego (aspiryną), który także ma działanie przeciwzakrzepowe i może nasilać działanie heparyny. Podobnie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne, które też nasilają działanie tego leku.
Chorzy po udarach stosujący leki przeciwkrzepliwe powinni odstawić lek, jeśli stosują preparaty z heparyną. Jednak mogą to zrobić tylko i wyłącznie za zgodą lekarza prowadzącego.
Jeśli chodzi o leczenie heparyną, ostrożność muszą zachować chorzy z niewydolnością wątroby, ponieważ zwiększa ona aktywność enzymów wątrobowych. Także pacjenci z chorobą wrzodową żołądka i jelit powinni się skonsultować z lekarzem, nim zaczną stosować heparynę. Warto też zwrócić uwagę na poziom potasu we krwi podczas jej stosowania. Zwiększa ona stężenie potasu we krwi, co może być niebezpieczne dla pacjentów z cukrzycą i chorobami nerek.
Heparynę w ciąży można stosować pod warunkiem, że jest to konieczne i tylko za zgodą lekarza. Jest ona pomocna u kobiet, u których dochodziło do poronień, ponieważ poprawia ukrwienie macicy. Leku nie można włączać do leczenia w przypadku kobiety karmiącej piersią.
Choć żel z heparyną, zastrzyki czy maści są sprawdzoną metodą leczenia u wielu pacjentów, nie należy bagatelizować ich działania. Jak każdy lek, mają swoje plusy i minusy. Zachowajmy więc ostrożność, jeśli przyjmujemy jeszcze inne leki lub cierpimy na choroby przewlekłe.
