Rak kości – objawy, przyczyny, badania, leczenie, przerzuty, rokowanie

Tomasz Nęcki lekarz 25 października 2018

Rak kości najczęściej rozwija się wtedy, gdy do struktur kostnych przedostaną się przerzuty nowotworu wywodzącego się z całkowicie innego narządu – mowa wtedy o wtórnych rakach kości. Zdecydowanie rzadsze są pierwotne nowotwory kości, wśród których wyróżnia się zarówno nowotwory łagodne, jak i złośliwe. Nowotwory kości to bardzo duża i niejednorodna grupa guzów, których pochodzenie różni się od siebie. Niektóre rodzaje guzów kości to m.in. kostniak, chrzęstniak, guz olbrzymiokomórkowy, kostniakomięsak, szkliwiak czy mięsak Ewinga. Jakiego typu zmiany mogą pojawiać się w obrębie kości, jakie są objawy raka kości oraz na czym polega leczenie nowotworów kości?

Spis treści

Rak kości – gdzie się rozwija i jakie są jego przyczyny?
Nowotwory kości – guz, zmiany łagodne i złośliwe
Rak kości – objawy nowotworu kości
Rak kości – badania i diagnostyka
Rak kości – leczenie, rokowania, przeżycie

Rak kości – gdzie się rozwija i jakie są jego przyczyny?

Choroby kości bywają różne – jednymi z najgroźniejszych są nowotwory. Rak kości rozwijać się może zasadniczo w każdej kości organizmu – możliwy jest rak kości piszczelowej, jak i nowotwór kości szczękowej. Zdarza się, że u pacjentów rozwija się nowotwór kolana, możliwy jest również i rak kręgosłupa oraz nowotwór kości udowej. Nowotwory kości spotykane są w każdej grupie wiekowej: możliwy jest rak kości u dzieci, jak i nowotwory kości u osób w wieku podeszłym.

Najczęściej spotykane są przerzuty do kości – w takiej sytuacji raka kości określa się mianem nowotworu wtórnego. Różne złośliwe zmiany mogą dawać przerzuty do struktur układu kostno-stawowego. Zmiany przerzutowe w kościach najczęściej wywodzą się od nowotworów piersi, płuca, nerki oraz gruczołu krokowego (prostaty) i tarczycy.

Rzadziej spotykanymi rakami kości są natomiast nowotwory pierwotne (czyli takie zmiany, które rozwijają się właśnie w obrębie samych kości). Szacuje się, że w Polsce odpowiadają one za mniej niż 1% wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe.

Sprawdź również: Ból kolana – co robić, jakie badania?

Nowotwory kości – guz, zmiany łagodne i złośliwe

Nie każda patologiczna zmiana, która pojawi się w strukturach układu kostnego, jest zmianą złośliwą – nowotwór kości może być bowiem zarówno rakiem, jak i guzem łagodnym. Zdecydowanie częstsze od złośliwych – szczęśliwie – są guzy o charakterze łagodnym. Wśród nich wymienić można takie zmiany jak kostniak, szkliwiak, chrzęstniak oraz chrzęstniakokostniak. Tego rodzaju zmiany pojawiać się mogą w bardzo różnych lokalizacjach. Przykładowo, kostniak spotykany bywa w obrębie miednicy, ale także czaszki, paliczków palców czy w kościach długich.

Wśród pierwotnych guzów kości wymienia się również i zmiany złośliwe. Jednym z najczęstszych takich tworów jest kostniakomięsak (osteosarcoma), rozwijający się przede wszystkim u młodych pacjentów, mających pomiędzy 10 a 30 lat.

Innym złośliwym guzem kości jest chrzęstniakomięsak (chondrosarcoma), występujący głównie pomiędzy 3. a 6. dekadą życia.

Kolejnym rakiem kości jest mięsak Ewinga – może się on rozwijać w każdej kości, często jednak stanowi nowotwór kości udowej, miednicy czy żeber. Mięsak Ewinga pojawia się przede wszystkim u młodych pacjentów – może odpowiadać np. za ból kolana u dziecka. Nowotwór ten jest wyjątkowo groźny przez to, że szybko może dawać przerzuty do innych narządów.

Do złośliwych nowotworów kości zaliczany jest także guz olbrzymiokomórkowy, spotykany głównie u pacjentów mających pomiędzy 20 a 40 lat. Rozwija się on zwykle w obrębie okolic nasadowych kości udowej czy piszczelowej (wtedy może przebiegać jako rak kolana), a także w okolicy kości krzyżowej i promieniowej.

Czytaj również: Scyntygrafia nerek – wskazania, przebieg badania, wyniki, cena

Rak kości – objawy nowotworu kości

Pierwsze objawy raka mogą pojawiać się stosunkowo późno od zachorowania – zwykle wtedy, kiedy pacjent odczuwa jakiekolwiek dolegliwości, choroba jest już w znacznym stopniu zaawansowania. Stanowi to poważny problem, ponieważ im później schorzenie jest rozpoznawane i rozpoczynane jest jego leczenie, tym gorsze są rokowania pacjenta. Objawy nowotworu kości mogą obejmować:

ból w miejscu, w którym wystąpiła zmiana nowotworowa;
różne deformacje kości (np. u chorego, u którego wystąpił rak biodra, pojawiać się mogą w obrębie tej kości uwypuklenia; podobnie jest u osób, u których istnieje rak żuchwy czy nowotwór szczęki – u nich z kolei w tych okolicach mogą być obecne deformacje);
ograniczenie ruchomości zajętych nowotworem struktur stawowych;
złamania (kości, w których wystąpił nowotwór, mogą być znacząco osłabione – do złamań dochodzić może nawet podczas takich czynności, jak przewracanie się na drugi bok podczas snu czy stanie na nogach);
objawy ogólne (np. stałe poczucie zmęczenia, utrata masy ciała czy gorączka).

Objawy raka kości są zwykle dość dotkliwe, jeden z nich jest jednak szczególny – mowa tutaj o bólu. Zwykle ma on bardzo duże nasilenie i wyjątkowo utrudnia pacjentom funkcjonowanie, dodatkowo bólu tego zazwyczaj nie daje się uśmierzyć poprzez zażywanie standardowych leków przeciwbólowych. Dolegliwości bólowe związane z rakiem kości umiejscowione bywają w różnych lokalizacjach. Pacjent, który ma przerzuty do kręgosłupa, może odczuwać ból w tym właśnie miejscu. Osobę cierpiącą na guz kości udowej boli w obrębie kończyny dolnej, a chorego z problemem, którym jest rak kości ogonowej, może z kolei boleć okolica tejże właśnie kości.

Jedno powiedzieć można z pewnością: pacjent, który ma objawy sugerujące raka kości, musi udać się do lekarza – nie wolno nigdy bagatelizować problemu, którym jest ból. Badania umożliwiają postawienie właściwej diagnozy, a później rozpoczęcie wymaganego leczenia.

Czytaj również: Złamanie miednicy – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja, powikłania

Rak kości – badania i diagnostyka

Jak rozpoznać raka kości? Przede wszystkim na drodze badań obrazowych. Początkowo wykorzystanie znajdują zdjęcia rentgenowskie – na zdjęciu RTG widoczne mogą być choćby ogniska destrukcji kości (np. zmiany sklerotyczne w guzie) czy ogniska kostnienia i zmiany okostnowe. Samo RTG nie wystarczy jednak do postawienia rozpoznania ani do określenia, czy zmiana nacieka okoliczne tkanki. Z tego powodu przy podejrzeniu raka kości wykonywane są także inne badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, a czasami także PET.

Rak kości a morfologia – czy w przebiegu nowotworu badania krwi pozwalają wykryć jakieś specyficzne odchylenia? Zazwyczaj tak, aczkolwiek typowo nie są to zmiany charakterystyczne dla nowotworu, a raczej niespecyficzne odchylenia, takie jak np. podwyższenie wykładników stanu zapalnego.

Wszystkie wymienione badania pozwalają z dużym prawdopodobieństwem wysunąć przypuszczalne rozpoznanie raka kości, nie dają jednak ostatecznej odpowiedzi na pytanie, czy nowotwór kolana to rak, nie umożliwiają również stwierdzenia, czy nowotwór kości szczękowej jest złośliwy lub łagodny. Takie informacje uzyskać można dopiero po przeprowadzeniu badania histopatologicznego, dlatego u pacjentów z podejrzeniem raka kości nierzadko przeprowadzana bywa biopsja.

Czytaj również: Kostniak zatok – co to jest? Przyczyny, objawy i leczenie kostniaka zatokowego

Rak kości – leczenie, rokowania, przeżycie

Leczenie raka kości przebiegać może bardzo różnie – zwykle podstawą jest chirurgiczna resekcja zmiany, poza tym stosowane bywają chemioterapia oraz radioterapia. Dokładny schemat terapeutyczny uzależniony jest od typu raka kości u danego pacjenta – leczenie np. kostniakomięsaka opiera się na chirurgii i chemioterapii. Z kolei w mięsaku Ewinga stosuje się chemioterapię i radioterapię, które czasami uzupełniane są o resekcję chirurgiczną. W przypadku zaś zmian łagodnych leczenie bazuje na chirurgicznym usunięciu tychże zmian.

Leczenie raka kości nie zawsze kończy się jednak na usunięciu zmienionych nowotworowo tkanek. Nierzadko istotna jest rehabilitacja – szczególnie ważna jest ona u tych chorych, u których – z powodu rozległości zmiany – zaszła konieczność dokonania amputacji kończyny.

Przeżycie chorych z rakiem kości bywa różne – zależne jest ono od tego, jakiego rodzaju rak kości u nich wystąpił. Zwykle najgorsze rokowania mają pacjenci z przerzutami do kości – kiedy pojawiają się przerzuty, oznacza to, że choroba ma znaczny stopień zaawansowania i szanse na wyleczenie maleją. Inaczej bywa w pierwotnych guzach kości – u osób z tego rodzaju schorzeniami, o ile zostaną one wcześnie wykryte i leczone, rokowania są zdecydowanie lepsze.

Bibliografia

W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.

Kordek R. (red. nauk.), Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy. Wydawnictwo Via Medica, Gdańsk 2013.
https://www.cancer.gov/types/bone/bone-fact-sheet
http://www.sarcoma.pl/pliki/Zasady_leczenia/Miesakikoscimlodzi.pdf

Opublikowano: 25.10.2018;

Oceń:

4.6

Tomasz Nęcki

Lekarz

Ukończył kierunek lekarski na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu.