Szkliwiak (ameloblastoma) – przyczyny, objawy, leczenie i rokowanie

Szkliwiak – przyczyny

Szkliwiak (ameloblastoma, adamantinoma, adamantoblastoma) to najczęstszy nowotwór zębopochodny, najczęściej dotyczy żuchwy. Należy do grupy nowotworów półzłośliwych – histologicznie (czyli biorąc pod uwagę budowę) jest to guz łagodny, jednak, ze względu na objawy, przypomina złośliwy nowotwór szczęki (raka żuchwy).

Istnieje kilka rodzajów tego nowotworu:

• szkliwiak lity (wielokomorowy);
• szkliwiak jednokomorowy;
• szkliwiak desmoplastyczny;
• szkliwiak obwodowy (zewnątrzkostny) – występuje poza kością w tkankach miękkich, np. w dziąśle pokrywającym wyrostki zębodołowe;
• szkliwiak złośliwy (przerzutujący) – szczególnie agresywna forma, ponieważ posiada zdolność do dawania odległych przerzutów, najczęściej do płuc (jest to jedyna cecha, która odróżnia go od innych typów).

To też może Cię zainteresować: Spuchnięte dziąsła – przyczyny, objawy, leczenie

Ameloblastoma może występować w każdym wieku, jednak najczęściej pojawia się między 20. a 40. rokiem życia. Szkliwiak u dzieci występuje rzadko (w przypadku małych pacjentów najczęściej mamy do czynienia z postacią jednokomorową, związaną z zatrzymanym zębem). Istnieje ryzyko transformacji złośliwej szkliwiaka w raka szkliwiakowatego.

Szkliwiak najczęściej powstaje ze znajdujących się w kości pozostałości listewki zębowej (struktury, z której wykształcają się zęby). Może także rozwinąć się z torbieli zębopochodnej (czy związanej z zębem) lub tzw. rogowaciejąco-torbielowatego guza zębopochodnego – w wyniku ich przemiany nowotworowej. Niektóre badania sugerują także związek ameloblastomy z wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV).

Przeczytaj też: Ból ósemki – domowe sposoby, leczenie

Szkliwiak żuchwy – objawy, jak wygląda?

Jak wspomniano, częściej występuje szkliwiak żuchwy. Typowa jego lokalizacja to okolice zębów trzonowych (od „szóstek” do „ósemek”) w tylnej części żuchwy oraz okolica za zębami, czyli tzw. kąt żuchwy. Przez długi okres może nie dawać żadnych symptomów, lecz po jakimś czasie pojawiają się charakterystyczne objawy szkliwiaka. Rozdęcie kości (kość wygląda jakby była opuchnięta) powoduje asymetrię w rysach twarzy. Na skutek przesunięcia zębów mogą pojawić się wady zgryzu.

Zęby często pozostają żywe, natomiast zwiększona jest ich ruchomość – są zdrowe, ale rozchwiane. Rzadko występuje ból oraz zaburzenia czucia w okolicy wargi dolnej i bródki. Może pojawić się tzw. objaw chrzęstu pergaminowego (trzeszczenie przy nacisku) lub chełbotania (wyczuwanie płynu przy nacisku), typowe także dla torbieli. Rosnąc, szkliwiak nacieka okoliczne tkanki, kość oraz dziąsła i niszczy je (tak jak nowotwór złośliwy, tu rak szczęki).

Przeczytaj: Torbiel w zatoce, torbiele w zatokach – przyczyny, objawy, leczenie

Szkliwiak szczęki rokuje gorzej i szybciej daje objawy, ze względu na inną budowę kości. Również najczęściej występuje w okolicach trzonowców. Bardzo często rośnie w kierunku zatoki szczękowej, a dalej w kierunku oczodołu i podstawy czaszki.

Niezbędnym badaniem jest badanie radiologiczne, najczęściej wykonanie zdjęcia pantomograficznego (panoramicznego), czyli zdjęcia całej jamy ustnej z okolicznymi tkankami. Widoczny jest na nim ubytek kości (co jest charakterystyczne także dla torbieli), jednak zęby tkwiące w guzie często mają „odcięte” wierzchołki korzeni (w przypadku torbieli zęby są „rozsunięte”).

Przeczytaj: Usuwanie korzenia zęba – kiedy jest konieczne?

Ameloblastoma a torbiele i rak jamy ustnej

Szkliwiak wymaga różnicowania głównie z takimi chorobami, jak torbiele i rak jamy ustnej. Cechą charakterystyczną torbieli jest obecność dużej ilości płynu, najczęściej jasnego, opalizującego (widocznego po nakłuciu torbieli) oraz nieco inny wygląd choroby na zdjęciach rentgenowskich.

Objawy raka żuchwy i szczęki mogą przypominać szkliwiaka, ale bywa, że dodatkowo pojawia się: owrzodzenie, ból, krwawienie oraz niebolesne powiększenie węzłów chłonnych.

Pewność diagnozy jakiejkolwiek wyżej wymienionej choroby daje dopiero badanie histopatologiczne (badanie wycinka pod mikroskopem).

Przeczytaj: Ból szczęki – możliwe przyczyny

Adamantinoma – leczenie szkliwiaka

Leczeniem szkliwiaka z wyboru jest zabieg operacyjny, polegający na chirurgicznym usunięciu guza z marginesem zdrowych tkanek. Oznacza to, że poza samym guzem lekarz musi wyciąć okoliczne zdrowe tkanki (najczęściej o grubości 1 cm). Powstałe w wyniku operacji ubytki kości żuchwy, szczęki oraz tkanek miękkich są odbudowywane przy zastosowaniu zabiegów chirurgii rekonstrukcyjnej, wykorzystujących przeszczepy z talerza kości biodrowej pacjenta.

Bardzo rzadko w leczeniu szkliwiaka stosowana jest radioterapia , zarezerwowana dla guzów nieoperacyjnych, rozległych lub u osób w podeszłym wieku, u których zabieg operacyjny niesie większe ryzyko powikłań. Natomiast chemioterapia jest nieskuteczna w leczeniu tego typu chorób.

Przerzuty szkliwiaka złośliwego także powinny zostać usunięte chirurgicznie.

Czytaj również: Skrzep po wyrwaniu zęba, rana po ekstrakcji – ile się utrzymuje?

Szkliwiak złośliwy – rokowanie i powikłania

Szkliwiak jest nowotworem, który charakteryzują częste wznowy (nawroty). Dlatego po usunięciu guza pacjenci przez wiele lat pozostają pod ścisłą kontrolą chirurga. Rokowanie w przypadku szkliwiaka jest dobre, jeśli został całkowicie usunięty.

Jeśli chodzi natomiast o szkliwiaka złośliwego, rokowanie jest gorsze i zależy od ilości przerzutów oraz zajętych narządów.

Najczęstszymi powikłaniami szkliwiaka są: złamania patologiczne (najczęściej w przypadku nowotworu żuchwy), niedrożność nosa (w przypadku szkliwiaka szczęki), utrudnione oddychanie, mówienie i jedzenie, brak przylegania protez zębowych.