Alergia na mleko krowie jest jedną z najczęściej występujących alergii pokarmowych u dzieci i dorosłych. Bardzo mocno wpływa i utrudnia życie wielu milionów ludzi na całym świecie. Objawy alergii pokarmowej mogą być różnorodne i dotyczyć wielu układów organizmu. W poniższym artykule dowiesz się, jakie są przyczyny alergii na mleko, jak rozpoznać jej objawy oraz jak można ją skutecznie leczyć.
Alergia na mleko – przyczyny, objawy i leczenie
Spis treści
- Czym jest alergia na mleko?
- Alergia na mleko a nietolerancja laktozy – różnice
- Czynniki ryzyka wystąpienia alergii na mleko
- Objawy alergii na mleko
- Diagnostyka alergii na mleko
- Leczenie alergii na mleko
- Czym zastąpić mleko?
- Powikłania alergii na mleko
- Czy z alergii na mleko można wyrosnąć?
- Wypowiedź specjalisty na temat alergii na mleko
Czym jest alergia na mleko?
Alergia na mleko jest najczęściej występującą alergią pokarmową u dzieci. W rzeczywistości alergia na mleko oznacza alergię na białka znajdujące się w mleku krowim. Organizm człowieka błędnie identyfikuje te białka jako szkodliwe substancje i zaczyna produkować przeciwciała IgE. Te przeciwciała prowadzą do uwalniania histaminy i innych substancji chemicznych, które wywołują objawy alergii.
Reakcja alergiczna może mieć charakter natychmiastowy (np. pojawiający się praktycznie od razu wstrząs anafilaktyczny) lub przewlekły, powodując: biegunki, wysypki skórne czy objawy refluksu żołądkowo-przełykowego. Miejscami w organizmie, gdzie alergia manifestuje się najczęściej, są: układ pokarmowy, skóra i układ oddechowy.
Wstrząs anafilaktyczny zaczyna się od takich samych objawów, jak reakcje alergiczne o mniejszej sile, lecz szybko się pogłębia. Mogą wystąpić: trudności z oddychaniem, zaburzenia ze strony układu krążenia, utrata przytomności. Stan ten zagraża bezpośrednio życiu dziecka.
Jeśli u dziecka pojawiają się poważne objawy uczulenia, takie jak obrzęk ust lub gardła, trudności z oddychaniem, należy natychmiast wezwać pomoc, a w razie konieczności przystąpić do udzielania pierwszej pomocy. Dziecko musi pozostawać pod opieką medyczną aż do momentu, gdy lekarze całkowicie wykluczą możliwość wystąpienia kolejnych objawów. Jeśli dziecko jest silnie uczulone na mleko, należy o tym fakcie powiadomić opiekunów, nauczycieli, rodzinę i wszystkich, którzy spędzają czas z dzieckiem.
Rodzaje białek mleka wywołujących alergię
Białka mleka krowiego, które najczęściej wywołują reakcje alergiczne, to:
- kazeina – stanowi około 80% białek mleka krowiego i jest głównym białkiem w mleku oraz serach. Jest termostabilna, co oznacza, że nie traci swoich właściwości alergicznych po podgrzaniu. Uczulenie na kazeinę może prowadzić do ciężkich reakcji alergicznych i często powoduje reakcje krzyżowe z mlekiem owczym i kozim;
- beta-laktoglobulina – to główne białko serwatki i częsta przyczyna alergii na mleko krowie. Jest częściowo termostabilna, co oznacza, że może wywoływać reakcje na świeże mleko, ale niektóre osoby mogą tolerować mleko gotowane;
- alfa-laktoalbumina – kolejne białko serwatki, które może powodować alergie. Jest również częściowo termostabilna, co daje szansę na tolerancję mleka gotowanego;
- albumina wołowa – jest to główny alergen wołowiny, który może występować w mleku. Jest termolabilna, więc gotowanie mleka może zmniejszyć ryzyko reakcji alergicznych;
- laktoferyna – laktoferyna jest białkiem mleka, które również może wywoływać alergie, ale jest termolabilna, co oznacza, że gotowanie lub pasteryzacja mleka może pomóc w jej tolerancji.
Alergia na mleko a nietolerancja laktozy – różnice
Alergia na mleko to nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na poszczególne białka mleka krowiego, mogąca wywoływać objawy alergii, które obejmują różne części ciała, jak np.: skórę, układ pokarmowy czy układ oddechowy.
Z kolei nietolerancja laktozy jest spowodowana brakiem enzymu laktazy, który jest potrzebny do trawienia laktozy, czyli cukru obecnego w mleku. Objawy nietolerancji laktozy zazwyczaj ograniczają się do problemów trawiennych, takich jak: wzdęcia, biegunki i bóle brzucha.
Podsumowując, alergia na mleko jest związana z reakcją immunologiczną na białka mleka, natomiast nietolerancja laktozy wynika z trudności w trawieniu cukru mlecznego.
Czynniki ryzyka wystąpienia alergii na mleko
Istnieje kilka czynników ryzyka, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia alergii na białka mleka krowiego (BMK). Do najważniejszych z nich należą: genetyka, wiek, atopowe zapalenie skóry, inne alergie pokarmowe, czynniki środowiskowe, antybiotykoterapia, rodzaj porodu, sposób karmienia, wiek wprowadzenia pokarmów stałych.
- Genetyka: Dzieci, których co najmniej jeden rodzic ma chorobę atopową (alergię pokarmową, astmę, atopowe zapalenie skóry lub katar sienny), mają większe ryzyko rozwinięcia alergii na BMK.
- Wiek: Alergia na BMK najczęściej występuje u niemowląt i małych dzieci do 2. roku życia. Chociaż u wielu dzieci alergia ta może zaniknąć z wiekiem, niektóre mogą być uczulone również w późniejszym okresie życia.
- Atopowe zapalenie skóry: Dzieci z AZS mają większe ryzyko wystąpienia alergii pokarmowych, w tym alergii na mleko krowie.
- Inne alergie pokarmowe: Posiadanie jednej alergii pokarmowej zwiększa ryzyko wystąpienia kolejnych. Dzieci uczulone na jaja, orzeszki ziemne lub inne produkty są bardziej narażone na alergię na BMK, i odwrotnie, dzieci z alergią na BMK są bardziej narażone na rozwinięcie innych alergii pokarmowych.
- Czynniki środowiskowe: Otoczenie niemowlęcia, takie jak rodzeństwo, zwierzęta domowe i gospodarskie, może zmniejszać ryzyko choroby atopowej. Z kolei ekspozycja na dym tytoniowy zwiększa ryzyko alergii.
- Antybiotykoterapia: Stosowanie antybiotyków u matki w ciąży lub u dziecka we wczesnym niemowlęctwie może zwiększać ryzyko rozwinięcia alergii.
- Rodzaj porodu: Poród przez cięcie cesarskie zwiększa ryzyko choroby atopowej, ponieważ wpływa na opóźnioną kolonizację przewodu pokarmowego korzystnymi bakteriami, takimi jak Bifidobacterium i Lactobacillus.
- Sposób karmienia: Karmienie piersią działa ochronnie przed alergiami. Wprowadzenie mleka krowiego zbyt wcześnie lub stosowanie preparatów mlekozastępczych w okresie okołoporodowym może zwiększać ryzyko uczulenia.
- Wiek wprowadzenia pokarmów stałych: Późne wprowadzanie pokarmów stałych (po pierwszym roku życia) zwiększa ryzyko alergii pokarmowych.
Objawy alergii na mleko
Objawy alergii na mleko mogą być różnorodne i obejmować różne układy organizmu.
Zmiany skórne
- Swędząca wysypka
- Pokrzywka
- Atopowe zapalenie skóry (skaza białkowa)
Objawy ze strony układu pokarmowego
- Bóle brzucha
- Wymioty
- Biegunka
- Nudności i wzdęcia
Objawy ze strony układu oddechowego
- Nieżyt nosa
- Duszności
- Świszczący kaszel
- Reakcje anafilaktyczne
Diagnostyka alergii na mleko
Objawy alergii na mleko krowie u dzieci nie zawsze są bardzo charakterystyczne. Niezwykle ważny podczas wizyty u lekarza jest wywiad dotyczący dolegliwości:
- kiedy dokładnie się pojawiły;
- w jakim okresie życia dziecka (np. w trakcie karmienia piersią, czy w momencie wprowadzenia mleka modyfikowanego);
- jakie było tempo pojawienia się objawów;
- jak długo objawy się utrzymują;
- czy rodzice podjęli jakieś działania (np. wyeliminowali mleko z diety dziecka lub mamy karmiącej).
Diagnostyka alergii na białka mleka krowiego obejmuje kilka kluczowych kroków i zależy od sposobu karmienia niemowlęcia. W przypadku karmienia piersią, matka po konsultacji z lekarzem stosuje dietę eliminacyjną, wykluczając białka mleka krowiego oraz jajka na okres 2-4 tygodni. Jeśli objawy u niemowlęcia ustępują, ponownie wprowadza się te pokarmy do diety, aby sprawdzić, czy objawy wrócą. Przy karmieniu mieszankami mlekozastępczymi, lekarz może zalecić hydrolizowane mieszanki na podobny okres.
Dalsze etapy diagnostyki mogą obejmować testy skórne oraz badania krwi na pomiar stężenia przeciwciał IgE. Jeśli te testy nie wskazują alergii, przeprowadza się doustną próbę prowokacji, która jest kluczowym narzędziem diagnostycznym. Polega ona na stopniowym wprowadzaniu białka mleka krowiego do diety i obserwowaniu reakcji organizmu. W przypadku łagodnych objawów, można to zrobić w domu lub ambulatoryjnie. W przypadku umiarkowanych i ciężkich objawów, należy to zrobić w szpitalu.
Jeżeli mimo diety eliminacyjnej objawy nie ustępują, konieczne jest dalsze poszukiwanie przyczyn i skierowanie dziecka do specjalistycznej poradni alergologicznej.
Leczenie alergii na mleko
Podstawą leczenia alergii na mleko krowie jest dieta eliminacyjna, co oznacza całkowite wyeliminowanie mleka i produktów mlecznych z diety. Dotyczy to nie tylko mleka krowiego, ale również jego przetworów, takich jak: kaszki mleczne, jogurty, kefiry, śmietana, sery, masło czy margaryna. Należy również unikać: naleśników, ciastek, gofrów czy budyniów oraz wszelkich słodyczy zawierających mleko. Alternatywą mogą być mleka roślinne, takie jak: mleko sojowe, migdałowe, owsiane czy ryżowe.
W przypadku wystąpienia objawów alergii, takich jak swędząca wysypka czy pokrzywka, można zastosować leki przeciwhistaminowe, które pomagają złagodzić te dolegliwości. W przypadku cięższych objawów, takich jak wstrząs anafilaktyczny, konieczne jest natychmiastowe podanie adrenaliny. Ważne jest również, aby przy eliminacji mleka i produktów mlecznych z diety dziecka, uzupełniać niedobory wapnia i witaminy D, aby zapewnić prawidłowy rozwój dziecka.
Aby uniknąć reakcji uczuleniowej na mleko, dziecko z alergią na mleko musi unikać wszelkich produktów zawierających mleko lub przetworów mlecznych. Informacja na ten temat znajduje się na etykiecie każdego produktu spożywczego. Śladowe ilości mleka mogą znaleźć w różnych produktach, np. przetworzonych mięsach, tuńczyku z puszki, wyrobach piekarniczych – dlatego tak istotne jest czytanie etykiet, także znajdujących się na produktach innych niż mleczarskie.
Nawet jeśli produkt jest oznaczony jako niezawierający mleka, może zawierać białka z mleka wywołujące reakcję alergiczną. Producenci żywności mają obowiązek informowania konsumenta, czy dany produkt zawiera alergeny pokarmowe, włącznie z mlekiem. Na etykiecie mleko powinno być wymienione na liście składników lub powinna znaleźć się informacja, że „produkt zawiera mleko”. Należy także zwracać uwagę na informacje na etykietach produktów spożywczych, typu: „może zawierać śladowe ilości mleka”. Są to ostrzeżenia dotyczące możliwego skażenia produktu alergenem. Zawsze należy zwracać uwagę na skład danego produktu spożywczego i przyjąć zasadę, że jeśli nie wskazano alergenów, takowy może znajdować się w żywności. Nawet jeśli w przeszłości dany produkt nie wywołał reakcji, nie wyklucza to istnienia problemu, ponieważ producenci z czasem zmieniają składniki, procesy i sprzęt.
Czym zastąpić mleko?
Kozie czy owcze mleko nie są bezpiecznym wyjściem dla dziecka cierpiącego na uczulenie na mleko krowie. Ich białka są bardzo podobne do siebie i mogą również wywoływać reakcje uczuleniowe. Na rynku dostępne są mieszanki mlekozastępcze. Należą do nich:
- hydrolizaty kazeinowe – hydroliza osłabia alergenowość kazeiny. Polega ona na pocięciu białka przez enzymy. Niestety proces fragmentacji znacznie wpływa na smak i zapach produktu, często trudno jest przekonać maluszka do mieszanki o gorzkim smaku i nieprzyjemnym zapachu;
- hydrolizaty serwatkowe – hydroliza osłabia alergenowość białek serwatkowych;
- preparaty o wysokim stopniu hydrolizy zawierające wolne aminokwasy – wysoki poziom hydrolizy wpływa negatywnie na smak i zapach artykułu. Stosuje się je w ciężkich postaciach alergii na białko mleka krowiego lub w zaostrzeniach choroby;
- preparaty sojowe – źródłem białka w mieszance sojowej jest białko soi wzbogacone aminokwasami (m.in. metionią). Preparaty te nie zawierają laktozy, można je wprowadzać od trzeciego miesiąca życia.
W przypadku uczulenia na mleko u dziecka, wszelkie zmiany dokonywane w jego jadłospisie powinny być konsultowane z lekarzem. Dieta malucha z alergią powinna być dostosowana do jego indywidualnych potrzeb.
Powikłania alergii na mleko
Objawów alergii na mleko nie wolno bagatelizować. Do czego może prowadzić nieleczona alergia?
- Uczulenie na mleko może spowodować zaburzenia w odżywianiu i niedobór wielu składników odżywczych zawartych w mleku.
- Skutkiem ich deficytu bywają zaburzenia wzrostu i prawidłowego uwapnienia kości dziecka.
- Alergia na mleko i jego przetwory może powodować nawet niedokrwistość.
- U starszych dzieci jest niekiedy przyczyną niepokoju, zaburzeń koncentracji i problemów w nauce.
Po zaobserwowaniu u dziecka niepokojących symptomów, warto jak najszybciej udać się do lekarza w celu postawienia diagnozy i rozpoczęcia leczenia.
Czy z alergii na mleko można wyrosnąć?
Badania naukowe wskazują, że ponad połowa dzieci z alergią na mleko krowie mediowaną przez przeciwciała IgE wyrasta z niej do około 5. roku życia (mniejszą szansę mają dzieci z towarzyszącą alergii astmą czy alergicznym nieżytem nosa).
Co do alergii niezwiązanej z mechanizmem IgE, mówi się, że większość dzieci do wieku 2,5 lat zaczyna tolerować mleko. Zwykle dieta eliminacyjna powinna trwać (zależnie od momentu jej wdrożenia) około pół roku. U dzieci, które ukończyły pierwszy rok życia, zaczyna się zazwyczaj podejmować powolne próby wprowadzania z powrotem małych ilości mleka i obserwacji reakcji organizmu. Nawrót objawów jest oczywiście wskazaniem do kontynuowania jeszcze jakiś czas diety.
W przypadku alergii na mleko krowie u dzieci pacjenci powinni zostać skierowani pod opiekę specjalisty alergologa, szczególnie jeśli objawy są bardzo nasilone, zaburzają prawidłowy rozwój dziecka, nie ustępują po próbie eliminacji i podejrzewa się w związku z tym inne alergie. Dotyczy to również dzieci, u których reakcje przebiegają ogólnoustrojowo oraz którym poza alergią na mleko towarzyszy astma, alergiczne zapalenie spojówek, nieżyt nosa czy atopowe zapalenie skóry.
Wypowiedź specjalisty na temat alergii na mleko
Zdaniem eksperta
Czynnikiem wyzwalającym reakcję alergiczną jest kilka białek: alfa-laktoglobulina, beta-laktoglobulina, kazeina, lipoproteina i różne mieszaniny peptydowe. Jeżeli alergia dotyczy kazeiny, która jako antygen nie jest specyficzna dla danego gatunku, to alergia będzie występować zarówno po mleku krowy, jak i owcy.
Białka mleka krowiego występują w mleku i jego przetworach: kefirach, maślankach, jogurtach, twarogach i serach dojrzewających. Znajdziemy je również w: lodach, czekoladzie, a czasem w pieczywie, wędlinie i potrawach gotowych. Osoby uczulone na laktoglobulinę mogą mieć również reakcje alergiczne po mięsie wołowym.
Objawy alergii na mleko mogą być różne. Najczęściej są to zmiany skórne: wysypka, zaczerwienienia, swędzące pęcherzyki czy pokrzywka.
Leczenie alergii polega głównie na eliminacji alergenu, czyli wszystkich produktów zawierających mleko. Konieczne jest drobiazgowe czytanie etykiet – producenci mają obowiązek informowania o obecności tego składnika.
Od alergii należy odróżnić nietolerancję mleka, a ściślej – nietolerancję laktozy. Objawia się ona: bólami brzucha, nudnościami oraz biegunkami po zjedzeniu produktu mlecznego. Zazwyczaj małe ilości produktów mlecznych są tolerowane, często dolegliwości nie występują po jogurtach, kefirach i innych produktach ukwaszonych.
współpraca: lek. Anna Owczarczyk, lek. Anna Krakowska
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.
- Koletzko S, Niggemann B, Arato A i wsp. European Society of Pediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition: Diagnostic approach and management of cow’s-milk protein allergy in infants and children: ESPGHAN GI Committee practical guidelines. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2012;55:221-9.
- Venter C et al. Better recognition, diagnosis and management of non-IgE-mediated cow's milk allergy in infancy: iMAP-an international interpretation of the MAP (Milk Allergy in Primary Care) guideline. Clin Transl Allergy. 2017 Aug 23;7:26.
Opublikowano: 26.06.2024;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
184
Komentarze i opinie (0)