Alergia na orzechy – objawy, rozpoznanie, leczenie

Jakie orzechy uczulają?

Przypuszcza się, że nawet około 1 % populacji może cierpieć z powodu alergii na orzechy. W większości przypadków ta przypadłość ujawnia się już w wieku dziecięcym.

Zdecydowanie najczęściej spotykana jest alergia na orzechy ziemne, czyli arachidowe. Uczulają zarówno orzeszki ziemne spożyte w całości, jak i te stanowiące dodatek do różnych potraw, głównie pod postacią tzw. masła arachidowego. To właśnie ono jest odpowiedzialne za większość przypadków alergii na orzechy u najmłodszych dzieci.

Masło arachidowe nie stanowi wyłącznie dodatku do żywności, jest też używane jako składnik dodawany do niektórych szamponów czy balsamów. W tym przypadku alergeny orzeszków ziemnych mogą wywołać u osoby chorej objawy alergii kontaktowej, aczkolwiek sytuacja ta jest rzadko spotykana.

Z orzechów ziemnych pozyskiwany jest także olej arachidowy, ale produkt ten (oczywiście pod warunkiem odpowiedniej produkcji) nie zawiera białek, które są odpowiedzialne za wywoływanie objawów i dzięki temu nie uczula. Nie można jednak zapominać o możliwości wystąpienia objawów alergii po spożyciu także innych orzechów, takich jak orzechy laskowe, orzechy włoskie, orzechy nerkowca, orzechy brazylijskie, orzechy makadamia, migdały, pistacje, ale również kasztany jadalne.

Należy pamiętać o tym, że orzechy dodawane są do bardzo wielu produktów spożywczych, możliwe jest także zanieczyszczenie danego produktu orzechami. Można je znaleźć między innymi w czekoladach, cukierkach czekoladowych, sucharkach, potrawach kuchni orientalnej, pasztetach, płatkach śniadaniowych, lodach, sosach do pieczenia i sałatkowych, pieczywie czy też w niektórych mieszankach przeznaczonych dla niemowląt. Warto zatem przed spożyciem dokładnie przeczytać skład tego, co się kupuje, i czy nie występują w nim orzechy.

Objawy alergii na orzechy

Ze względu na to, że orzechy są bardzo silnym alergenem, objawy po ich spożyciu pojawiają się niemal natychmiast – zwykle jest to kwestia kilku bądź kilkunastu minut. Nasilenie dolegliwości jest różne, co zależy głównie od uwarunkowań osoby chorej. Objawy uczulenia spotykane po spożyciu orzechów to:

• zmiany skórne – zdecydowanie najczęstsza manifestacja kliniczna alergii na orzechy. Po spożyciu orzechów występuje swędzenie, pokrzywka skórna oraz różnego rodzaju wysypki, możliwe jest też wystąpienie zaczerwienienia skóry połączonego z uczuciem swędzenia;
• odczyny anafilaktyczne – ponieważ alergeny orzechów uważane są za jedne z najsilniejszych znanych obecnie alergenów, to istnieje duże ryzyko wystąpienia ciężkich odczynów anafilaktycznych, ze wstrząsem anafilaktycznym włącznie. Odczyny te mogą prowadzić do zgonu osoby chorej;
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe – nudności, wymioty, biegunka oraz bóle brzucha;
• wodnisty, obfity katar, uczucie swędzenia i zaczerwienienie oczu;
• obrzęk warg, języka, ale też dróg oddechowych, napady astmy lub zaostrzenie jej dotychczasowego przebiegu;
• zespół alergii jamy ustnej – jest to zespół, który występuje po spożyciu określonego rodzaju pokarmu, najczęściej orzechów i owoców. Początkowo u chorego występuje wodnisty katar, następnie dołącza się uczucie pieczenia, mrowienia lub szczypania w obrębie warg, jamy ustnej i gardła, obrzęk jamy ustnej i gardła oraz chrypka. Mogą również wystąpić reakcje alergiczne w postaci pokrzywki oraz łzawienia i uczucia swędzenia oczu;
• zmiany ze strony układu nerwowego – możliwe jest wystąpienie zaburzeń świadomości i zachowania.

Jak rozpoznać alergię na orzechy?

Tak jak we wszystkich przypadkach alergii, tak i tu nieocenioną rolę w diagnostyce odgrywa rozmowa z lekarzem, dzięki której jest on w stanie powiązać prezentowane przez chorego objawy z chorobą alergiczną. Podczas wywiadu lekarz powinien zapytać o okoliczności, w jakich objawy wystąpiły, czas ich wystąpienia i nasilenie, o to, czy podobne dolegliwości pojawiały się wcześniej u pacjenta lub u członków jego rodziny.

Czasami już sam wywiad wystarczy do stwierdzenia, że to właśnie orzechy są przyczyną dolegliwości. Jednak w przypadku braku pewności co do rozpoznania lub w celu jego potwierdzenia lekarz może zlecić następujące testy:

• punktowe testy skórne – badanie polega na naniesieniu na skórę osoby chorej niewielkiej ilości specjalnie przygotowanego preparatu, zawierającego alergeny zawarte w orzechach i ocenie wystąpienia zmian skórnych. Ocenia się, czy zmiany skórne wystąpiły i jaką mają wielkość. Im większa zmiana, tym alergia na orzechy jest silniejsza. Badanie to pozwala wykryć uczulenie na orzechy u dużej części chorych;
• testy z krwi – po pobraniu krwi ocenia się całkowity poziom przeciwciał klasy IgE oraz miano przeciwciał swoistych. Podwyższone stężenia mogą świadczyć o obecności alergii, ale wynik ten należy interpretować bardzo ostrożnie, gdyż poziom tych przeciwciał rośnie nie tylko w chorobach alergicznych;
• testy prowokacyjne – ze względu na możliwość wywołania u chorego niepożądanych objawów należy je przeprowadzać w warunkach szpitalnych. Polegają one na kontrolowanym podawaniu chorej osobie alergenu, który jest podejrzewany o wywoływanie u niej objawów (w tym przypadku orzechów) w ilościach stopniowo rosnących. Pojawienie się dolegliwości po ekspozycji na alergen i ich zniknięcie lub osłabienie po odstawieniu związku uczulającego potwierdza obecność alergii na tę substancję.

Leczenie alergii na orzechy

Najlepszym i zdecydowanie najskuteczniejszym sposobem leczenia osoby uczulonej jest wyeliminowanie z diety orzechów i wszystkich produktów, które mogą je zawierać lub być nimi zanieczyszczone. Jest to szczególnie trudne w przypadku orzeszków ziemnych, które dostają się do wielu produktów. Właśnie z tego względu tak istotne jest czytanie spisów składników produktu, gdyż producenci mają obowiązek zamieszczenia na nich informacji o zawartości orzechów („może zawierać śladowe ilości orzechów”).

Leczenie farmakologiczne przyczyny alergii na orzechy nie istnieje. Dostępne obecnie leki działają jedynie na objawy alergii, a nie na jej przyczynę. W przypadku łagodnych reakcji alergicznych można zastosować leki przeciwhistaminowe , które zmniejszą uciążliwe dolegliwości. Natomiast w przypadku ciężkich reakcji alergicznych, takich, które mogą nawet zagrażać życiu osoby chorej, lekiem z wyboru jest adrenalina. Dlatego tak ważną rzeczą jest posiadanie przez chorych ampułkostrzykawek z adrenaliną, które mogą uratować im życie, zanim dotrze specjalistyczna pomoc medyczna.

W wielu alergiach, zwłaszcza pokarmowych, istnieje możliwość leczenia za pomocą odczulania – niestety w przypadku alergii na orzechy takiej możliwości leczniczej nie mamy.

Krzyżowanie się alergii

Ciekawym zjawiskiem jest występowanie tak zwanego zespołu lateksowo-owocowego. Zespół ten ma miejsce gdy występują reakcje krzyżowe pomiędzy różnymi produktami. I tak na przykład częste jest współistnienie alergii na lateks i kasztany, gdyż ich alergeny są do siebie podobne.

Alergia na orzechy, zwłaszcza laskowe i migdały, zdecydowanie częściej występuje u chorych z alergią na pyłki roślin i owoce.

Objawy alergii na orzechy może nasilać duży wysiłek fizyczny, spożycie alkoholu, ale też działanie leków zawierających kwas acetylosalicylowy .