Mahonia pospolita to charakterystycznie wyglądający zimozielony krzew liściasty cieszący się sporą popularnością wśród miłośników ogrodów. Krzewy mahonii pospolitej pięknie kwitną wiosną oraz pięknie się przebarwiają późna jesienią. Mahonia pospolita to również wartościowa – choć mało znana – roślina lecznicza. Gdzie posadzić mahonię? Czy owoce mahonii są jadalne? Jak szybko rośnie mahonia? Na co pomaga mahonia?
Mahonia – właściwości lecznicze, skład, zastosowanie, wskazania i przeciwwskazania. Przepisy
Spis treści
Mahonia pospolita, czyli ościał
Mahonia pospolita (Mahonia aquifolium (Pursh) Nutt.) nazywana też: mahonią ostrolistną oraz ościałem pospolitym jest przedstawicielem rodziny mahonii, a więc gatunkiem krzewu należącym do rodziny berberysowatych (Berberidaceae Jess.).
Nazwa „mahonia” dawniej stosowana była wymiennie z polską nazwą „ościał”.
Według jednej z teorii nazwa ta pochodzi od charakterystycznego ułożenia kolców na brzegach liści (lub też samych ciemnozielonych liści wzdłuż pędów), który kojarzono z kształtem zbudowanego z ości rybiego szkieletu.
Mahonia pospolita pochodzi z zachodniej części Ameryki Północnej, gdzie występuje ok. 50 jej gatunków. Do Europy została sprowadzona w pierwszej połowie XVIII wieku i obecnie jest uważana w wielu terenach Europy za gatunek inwazyjny. W Polsce mahonia jest powszechnie uprawiana i uważana za gatunek lokalnie zadomowiony (tzw. kenofit). Jednocześnie uznaje się tę roślinę za potencjalnie inwazyjną, ponieważ powszechne są jej migracje poza teren upraw i nasadzeń.
Mahonia pospolita – piękna i kłująca
Mahonia pospolita to zimozielony krzew o wysokości 50–150 cm, choć w polskich warunkach rzadko przekracza metr. Ozdobą krzewów mahonii pospolitej są przede wszystkim zimozielone, duże i kłujące liście mahonii, które późną jesienią przebarwiają się na czerwono, jednak nie opadają. Wybarwienie różni się w zależności od odmiany mahonii, przy czym na wiosnę liście powracają do zielonej barwy.
Mahonia pospolita jest rośliną miododajną i chętnie oblatywaną przez pszczoły.
Kwitnie najczęściej na przełomie kwietnia i maja. Żółtozłote kwiaty mahonii wyrastają na wierzchołkach zeszłorocznych pędów i są doskonale widoczne na tle ciemnozielonych liści.
Owocami mahonii są jadalne (mięsiste i kwaśne w smaku) granatowoczarne jagody pokryte sinym nalotem, które dojrzewają we wrześniu i są chętnie wyjadane przez ptaki. Można z nich przygotowywać: soki, syropy, kompoty, dżemy oraz wina i nalewki.
Mahonia pospolita jest z powodzeniem uprawiana w całej Polsce i wykazuje się znaczną mrozoodpornością (przymarznięta mahonia potrafi zregenerować zniszczone pędy). Nie jest wymagająca – wystarcza jej lekko wilgotna i próchnicza gleba.
Krzewy mahonii wyglądają dekoracyjnie zarówno pojedynczo, jak i w grupach. Są też często używane do tworzenia niskich – ale trudnych do przebycia ze względu na kolczaste liście – żywopłotów.
Mahonia była dawniej używana do wytwarzania wieńców i wiązanek pogrzebowych. Natomiast obecnie jest częstym elementem dekoracji bożonarodzeniowych (szczególnie adwentowych wieńców).
Mahonia pospolita, czyli nie tylko berberyna
Surowcem zielarskim są wszystkie części mahonii (pędy z liśćmi, kora, korzenie i owoce):
- kora, korzeń i pędy mahonii zawierają: alkaloidy (w tym: berberynę, berbaminę oraz palmatynę), fenole, polifenole i żywice;
- liście mahoni są bogate w fenolokwasy oraz alkaloidy;
- w owocach znajdują się: pektyny, kwasy organiczne (cytrynowy, jabłkowy oraz bursztynowy), witaminy (A, C, E), antocyjany, polifenole i garbniki.
Mahonia pospolita – właściwości lecznicze
Mahonia pospolita znajduje zastosowanie w terapiach:
- chorób skórnych (w tym łuszczycy i trądziku);
- nadciśnienia i arytmii, czyli zaburzeniach rytmu pracy serca;
- infekcji bakteryjnych, wirusowych i pasożytniczych;
- zaburzeń wydzielania żółci;
- chorób reumatycznych oraz dny moczanowej;
- zaburzeń miesiączkowania (zarówno w przypadku nadmiernych, jak i zbyt skąpych krwawień);
- detoksu, czyli odtruwania organizmu z toksyn;
- stanów zapalnych układu moczowego.
Mahonia pospolita znalazła również zastosowanie w kosmetologii. Ekstrakty z owoców dodawane są do kremów przeciwtrądzikowych oraz tych stosowanych w terapii: łuszczycy, egzemy i opryszczki.
Mahonia pospolita – przepisy na herbaty i nalewki
Jeśli mamy dostęp do własnego surowca, warto przygotować z poszczególnych części mahonii pospolitej następujące preparaty:
- Napar z owoców: 1 łyżkę stołową wysuszonych oraz rozdrobnionych owoców zalać 1 szklanką wrzącej wody i odstawić pod przykryciem na 45 min. Przecedzić. Pić 3–4 razy dziennie po szklance ciepłego naparu. Można go dosłodzić miodem.
- Napar wieloowocowy: zmieszać w równych proporcjach suszone owoce: mahonii, berberysu, rokitnika i róży. Czubatą łyżkę mieszanki zalać szklanką wrzątku i parzyć pod przykryciem przez 30 min. Pić 2–4 razy dziennie,
- Odwar z wysuszonych pędów, liści, korzenia lub kory mahonii: 1 czubatą łyżeczkę wybranego surowca zalać szklanką gorącej wody. Powoli doprowadzić do wrzenia i gotować na małym ogniu pod przykryciem przez ok. 5 min. Odstawić na 30 min. Przecedzić. Pić 2 razy dziennie po pół szklanki ciepłego płynu. Ciepłym odwarem można również płukać jamę ustną i gardło.
- Nalewka z kory lub pędów: 100 g wybranego i mocno rozdrobnionego surowca należy zalać 0,5 l alkoholu 40-proc. i odstawić na tydzień w ciemne miejsce. Po tym czasie dokładnie przefiltrować. Używać do płukania gardła i jamy ustnej w stanach zapalnych po rozcieńczeniu letnią wodą w proporcji: 1 łyżka stołowa nalewki na 1 szklankę wody.
- Nalewka z owoców: dojrzałe i zdrowe owoce umyć i delikatnie rozgnieść. Napełnić słoik lub butelkę z szeroką szyjką do ok. 3/4 wysokości. Naczynie zalać do pełna 40-proc. wódką. Dodać cukier (ok. 75 g na litr pojemności butelki lub słoika). Odstawić na 2 miesiące. Przefiltrować.
Mahonia pospolita – interakcje i przeciwwskazania
Mahonia pospolita nasila działanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych oraz niektórych surowców zielarskich (glistnik, dymnica).
Ponadto specjaliści nie zalecają łączenia mahonii z działającymi przeczyszczająco surowcami zielarskimi, takimi jak: kruszyna czy szakłak, oraz z: lepiężnikiem, starcem, kokoryczką, naparstnicą i konwalią.
Przeciwwskazaniem do stosowania mahonii jest również terapia loperamidem (opioidowy lek przeciwbiegunkowy).
Mahonia jest przeciwwskazana dla kobiet w ciąży, bowiem działa rozkurczająco na mięśnie macicy. Poza tym może też wpłynąć pobudzająco na czynności sekrecyjne macicy. Powinny z mahonii zrezygnować również kobiety karmiące – substancje czynne mahonii przenikają do mleka matki.
Mahonia pospolita stosowana w zbyt wysokich dawkach może spowodować: nudności, biegunkę oraz ogólne złe samopoczucie.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Czekalski M., Gierula A., Wzrost i jakość krzewów mahonii pospolitej (Mahonia aquifolium (Pursh) Nutt.) w zależności od systemu utrzymania gleby, Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 491; 2003.
- Łuczaj Ł., Dzikie rośliny jadalne Polski, Krosno: Chemigrafia, 2004.
- Mahonia aquifolium Nutt (mahonia ostrolistna, syn. mahonia pospolita, ościał pospolity), Materiały edukacyjne on-line, Miejski Ogród Botaniczny w Zabrzu.
- Mahonia aquifolium, „Materiały edukacyjne on-line Związku Szkółkarzy Polskich”, 2014.
- rozanski.li
- Sulbolska A., Krzewy pożytkiem dla pszczół, w: Pasieka, 3; 2015.
- Tokarska-Guzik B. i wsp., Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych, Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012.
- Sarwa A., Wielki leksykon roślin leczniczych, Warszawa: Książka i Wiedza, 2001.
Opublikowano: 24.10.2024;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
78
Komentarze i opinie (0)